2024-03-29T06:36:07Z
https://journals.umcs.pl/index/oai
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/16603
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Elementy wschodniosłowiańskie w imiennictwie kobiet warstwy mieszczańskiej i chłopskiej środkowo-zachodniego Podlasia (XVII–XVIII w.)
Złotkowski, Piotr
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0001-5777-2114
antroponimia historyczna, imiennictwo kobiet, wschodniosłowiańskie elementy językowe, Podlasie, mieszczaństwo, chłopstwo
Środkowo-zachodnie Podlasie to teren pograniczny, na którym od czasu jego zasiedlenia ścierały się etniczne, językowe, religijne i kulturowe wpływy zachodnio- i wschodniosłowiańskie. Takie terytoria są niezwykle interesującymi obszarami badań z uwagi na różnorodność czynników działających na badane obiekty w płaszczyźnie synchronicznej i diachronicznej. W niniejszym opracowaniu przedmiotem dociekań są imiona kobiet warstwy mieszczańskiej i chłopskiej tego terenu w okresie od początku XVII do końca XVIII w. Autora opracowania interesowały szczególnie imiona, wykazujące wschodniosłowiańskie cechy językowe. Formalnymi wyznacznikami owych cech okazały się fonetyczne i morfologiczne właściwości derywatów onimicznych, będące rezultatem adaptacji imion na lokalnym podłożu językowym. Głównym celem artykułu było zbadanie, czy występowanie w imionach elementów wschodniosłowiańskich jest zdeterminowane pochodzeniem onimów. Aby to osiągnąć, konieczne było dokonanie klasyfikacji genetycznej materiału imienniczego, zarówno całości, jak również grupy zawierającej elementy wschodniosłowiańskie. W wyniku przeprowadzanego badania okazało się, że ogromna większość imion ze wschodniosłowiańskimi cechami językowymi to miana hagiograficzne pochodzenia greckiego. Jednostki te wystąpiły w znacznej liczbie wariantów fonetyczno-morfologicznych, co świadczy o żywotności onimicznych procesów transformacyjnych na lokalnym gruncie. Wnioskiem wynikającym z dokonanej analizy jest konkluzja, że forma i geneza imion związana była z przynależnością konfesyjną ich nosicielek, w tym wypadku wyznawczyń prawosławia lub katolicyzmu obrządku bizantyjskiego.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/16603
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024 Piotr Złotkowski
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/15627
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Konkursy młodych literatów Białoruskiego PEN Centrum i ich rola w konsolidacji sił pisarskich w białoruskim procesie literackim na początku XXI wieku
Mikhalchuk, Hanna
badaczka niezależna https://orcid.org/0009-0003-1209-0744
konkursy dla młodych pisarzy, Białoruski PEN Centrum, Andrej Chadanowicz, współczesna literatura białoruska, konsolidacjа środowiska pisarzy
Артыкул прысвечаны даследаванню конкурсаў маладых літаратараў, якія ў перыяд з 2003 па 2006 і з 2009 па 2012 год праводзіліся Беларускім ПЭН-цэнтрам. Галоўная мэта даследавання – вызначэнне ролі конкурсаў у кансалідацыі пісьменніцкіх сіл у беларускім літаратурным працэсе пачатку ХХІ ст. Абгрунтоўваецца, што для пэўнага кола сучасных беларускіх аўтараў перамога ў конкурсах, а таксама ўдзел у мерапрыемствах, арганізаваных для іх пераможцаў (літаратурныя семінары, круглыя сталы, прэзентацыі выдадзеных па выніках конкурсаў калектыўных зборнікаў) сталі важнай часткай творчай і прафесійнай біяграфіі. Самі аўтары высока ацэньваюць ролю конкурсаў у іх творчым станаўленні. Арганізаваныя для пераможцаў мерапрыемствы паўплывалі на фарміраванне ў фіналістаў ведаў пра актуальны літаратурны працэс; стварылі магчымасці для ўдасканалення дасланых на конкурс тэкстаў, паляпшэння літаратурных уменняў і навыкаў, блізкага знаёмства аўтараў між сабой і з творчасцю адно аднаго; абумовілі ўсталяванне творчага і прафесійнага супрацоўніцтва, якое працягвалася і пасля завяршэння конкурсных мерапрыемстваў. Конкурсы адыгралі важную ролю ў з’яўленні нефармальнага моладзевага літаратурнага асяродку, аб’яднанага вакол асобы Андрэя Хадановіча – галоўнага каардынатара конкурсаў і конкурсных мерапрыемстваў, а таксама ва ўтварэнні маладога актыву літаратараў, аб’яднаных вакол Беларускага ПЭН-цэнтра. Выяўленыя ў працэсе даследавання вынікі дазволілі вызначыць конкурсы як адну з важных форм кансалідацыі пісьменніцкіх сіл, якая паўплывала на шматлікія працэсы і з’явы ў гісторыі беларускай літаратуры ХХІ ст.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/15627
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
rus
Prawa autorskie (c) 2024 Hanna Mikhalchuk
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/16071
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Przewrót w tradycji kulturowej Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego „Białowieża”: innowacyjna i prowokacyjna poezja Wiktara Siamaszki
McMillin, Arnold
Uniwersytet w Londynie https://orcid.org/0000-0002-6883-9852
„Białowieża”, język Awangardy, wyobraźnia poetycka, poezja transcendentalna, tabu językowe
Poezja Wiktara Siamaszki stanowi znaczący i radykalnie nowy wkład w dziedzictwo literackie Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego „Białowieża”. Krótkie, wręcz minimalistyczne wiersze poety uderzają niebanalnymi i niekonwencjonalnymi środkami językowymi, takimi jak gra słów, eufonia, anafora czy palindrom. Równie imponująco prezentuje się tematyka poezji Siamaszki: od problematyki rodzinnej, poprzez starzenie się i śmierć, religię (szczególnie wiarę katolicką), aż po życie w mieście i na wsi, od Moskwy po Paryż, z Mińskiem jako centrum wszechświata. Pięć wydanych dotąd (w latach 2010–2023) książek tego muzyka i dziennikarza, a także poety awangardowego dla odbiorcy stanowi zarówno wyzwanie, jak i inspirację głównie ze względu na szatę językową: odważnym operowaniem nowatorskim słownictwem oraz przełamywaniem językowego tabu. Wyobraźnia poetycka oraz metaforyka Siamaszki wymagają szerszego opracowania, niniejszy artykuł został poświęcony jedynie ogólnej prezentacji twórczości poetyckiej tego zasługującego na uwagę poety.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/16071
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024 Arnold McMillin
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/16012
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Rosyjskojęzyczni pisarze w transnarodowej literackiej przestrzeni Białorusi w latach 20. i na początku lat 30. XX wieku: paradoksy i nieuchronność niepowodzenia kolektywnego projektu
Veryna, Ulyana
Uniwersytet w Oldenburgu https://orcid.org/0000-0002-6015-7160
W latach 1922–1936 w Białoruskiej Republice Radzieckiej funkcjonowały cztery języki urzędowe: białoruski, jidysz, polski i rosyjski. Istniały instytucje edukacyjne, teatry, wydawnictwa drukowane i organizacje literackie mniejszości narodowych, w tym łotewskiej i litewskiej. Rosyjskojęzyczni autorzy, którzy zaczynali w kółkach korespondentów robotniczych i pracowniach literackich, do 1926 r. utworzyli grupę „Zwienia” („Ogniwa”), z której w 1927 r. wyodrębniła się grupa „Minskij Pereval” („Mińska Przełęcz”). W opracowaniach poświęconych białorusko-rosyjskim związkom literackim i historii literatury rosyjskojęzycznej na Białorusi działalność tej grupy nie jest prezentowana. Artykuł wypełnia tę lukę. Autorka omawia nowe aspekty stosunków białorusko-rosyjskich i literatury niebiałoruskojęzycznej na Białorusi. Obydwa zagadnienia, pomimo znacznej liczby dostępnych badań, pozostają aktualne. Autorka artykułu podważa pogląd uznający Białoruś za rdzenną część „rosyjskiego świata”, proponuje jednocześnie popularną w literaturoznawstwie w odniesieniu do okresu XVI-XIX w. (niekiedy także – XX wieku) koncepcję „wielojęzycznej literatury Białorusi”. W artykule prześledzono etapy zinstytucjonalizowanego istnienia grupy rosyjskojęzycznej w białoruskiej przestrzeni literackiej, od sprzecznych relacji z wpływowym stowarzyszeniem „Maladniak” („Młodniak”) po powstanie Związku Pisarzy Radzieckich (1934). Wykorzystano dokumenty archiwalne, publikacje rosyjskojęzycznych autorów z lat 20. i wczesnych 30. XX wieku oraz dosłowne sprawozdanie z Pierwszego Zjazdu Pisarzy Radzieckich. Grupa nie została zrealizowana jako projekt grupowy, gdyż w budowanej od połowy lat dwudziestych XX wieku „wielonarodowej literaturze sowieckiej” nie było miejsca dla ekstraterytorialnej literatury rosyjskojęzycznej jako literatury mniejszości narodowej.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/16012
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024 Ulyana Veryna
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/15986
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
W wirze historii – człowiek na tle wydarzeń przełomowych. Obraz protestów w 2020 r. we współczesnej literaturze białoruskiej na przykładzie wybranych opowiadań z tomu „Ператрус у музэі” Alhierda Bacharewicza
Drozd-Urbańska, Katarzyna Anna
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-2544-4877
Alhierd Bacharewicz; współczesna proza białoruska; protesty; Białoruś
Artykuł został poświęcony protestom po sfałszowanych wyborach prezydenckich na Białorusi w 2020 r. na przykładzie zbioru opowiadań Alhierda Bacharewicza Ператрус у музэі. W centrum badań znajdują się kreacje bohaterów, a także uwikłanie jednostki w historię. Bohaterowie dzielą się na dwie grupy: zwykłych ludzi, którzy mimo odczuwanego strachu zdecydowali się uczestniczyć w demonstracjach oraz ludzi zmagających się z trudem codziennej egzystencji,
którzy pomimo braku zaangażowania politycznego stają się przedmiotem zainteresowania przedstawicieli autorytarnej władzy. Wydany w 2023 r. zbiór opowiadań wprowadza do współczesnej
prozy białoruskiej nowy kierunek związany z protestami. Analizowany utwór nie był dotąd przedmiotem pogłębionej refleksji literaturoznawczej. Autor artykułu operuje tradycyjną analizą porównawczą, w której nadrzędnym kryterium było pozycjonowanie względem roli katofiara. Celem artykułu jest weryfikacja hipotezy, że bohaterami społecznych protestów byli zwykli ludzie, których do działania pchnęła niezgoda na jawne pogwałcenie wolności wyboru i brak możliwości decydowania o swym losie lub bestialstwo przedstawicieli władzy. W opowiadaniach odnajdujemy bohaterów wyrażających doświadczenie zarówno jednostkowe, jak i zbiorowe. Wykreowane postacie i ich perypetie są zatem literackim zapisem wydarzeń związanych z powyborczymi protestami, jak i codzienną egzystencją. Przeprowadzona analiza dowiodła, że w obrazie protestów szczególną uwagę poświęcono człowiekowi i roli historii w jego życiu. Wykreowani bohaterowie to zwykli ludzie, przedstawiciele różnych zawodów i warstw społecznych. Nie są to jednostki, których cechy charakteru wyróżniałyby na tle społeczeństwa. To przeciętne osoby nie potrafiące dalej akceptować działań władzy. W większości pozbawione przeszłości, ta bowiem wspominana jest marginalnie. Takie ujęcie pozwala uwypuklić rolę odbywających się wydarzeń
i wskazuje, że to one determinują życie człowieka.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/15986
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024 Katarzyna Anna Drozd-Urbańska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/16064
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Metamorfozy pamięci w sztuce Nikołaja Rudkowskiego „Дожить до премьеры”
Gulina, Anastasia
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-0875-8425
pamięć zbiorowa, postpamięć, medium pamięci, współczesna dramaturgia Białorusi, Nikołaj Rudkowski
В двухтысячные годы перед обществом в постсоветских странах по-прежнему остро стоит проблема конструирования национальной идентичности и самоопределения по отношению к советскому прошлому. Популярность ностальгического нарратива по утраченному социалистическому мироустройству, в некоторых странах активно поддерживаемая официальной идеологией, привела к парадоксальной метаморфозе – проект будущего социалистического общества стал символом консервативных ценностей и славного героического прошлого. В данном контексте несомненно основополагающим событием памяти становится Великая отечественная война, в мифологизации и „памятизации” которой литература, начиная с 1940-х годов, играла значительную роль, во многом выполняя роль медиума памяти. Базируясь на исследованиях коллективной памяти и постпамяти, в статье проанализирована пьеса современного белорусского драматурга Николая Рудковского Дожить до премьеры, в которой автор, обращаясь к теме войны, с помощью обширных интертекстуальных связей воссоздает эволюцию восприятия события памяти от эмпирического и монументального модуса до рефлексирующего, показывает опасности пропагандистской трактовки военного нарратива, интерпретирует сберегающую память и сложившийся литературный советский, российский и белорусский канон, тем самым фиксируя и одновременно анализируя коллективную память и постпамять современного белорусского общества.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/16064
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
rus
Prawa autorskie (c) 2024 Anastasia Gulina
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/15975
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Julian Laskowski jako pisarz białoruskojęzyczny
Chaustowicz, Mikałaj
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-3007-0603
utwory białoruskojęzyczne, Ziemielka maja..., Pad dudu, mistyfikacja w literaturze, Adam Honory Kirkor, Julian Mroczek
Charakterystyczną cechą białoruskiego procesu literackiego XIX wieku jest paralelne występowanie dzieł autorskich oraz anonimowych. W korpusie tekstów artystycznych tego okresu znajduje się ponad sto anonimowych dzieł. Znamy wprawdzie imiona i nazwiska wielu pisarzy, którzy rzekomo pisali po białorusku, ale do naszych czasów nie zachowały się żadne białoruskie utwory. Przedmiotem niniejszego badania są perypetie życiowe i twórcze losy Juliana Laskowskiego (1826–1889), a także hipotezy dotyczące możliwego zaangażowania poety w powstanie wiersza Zahraj, zahraj, chłopcze mały... oraz tekstów propagandowych dla ludu z początku lat 60. XIX w. Artykuł, oparty na analizie materiałów drukowanych i rękopiśmiennych, dowodzi, że J. Laskowski, występujący najczęściej pod pseudonimami J. Korabicz, Marcin Mizera i Mroczek, w swojej twórczości posługiwał się nie tylko językiem polskim, ale także białoruskim. Jest wielce prawdopodobne, że wiersze Ziemielka maja… i Pad dudu, opublikowane przez niego jako ludowe w artykule Słówko o pieśni (1882), są jego autorstwa. Jednak najbardziej znaczącym dowodem tego, że J. Laskowski pisał po białorusku, jest wypowiedź Adama Honory Kirkora, w której znany wileński redaktor i wydawca włącza poetę i publicystę Juliana Mroczka do grona najsłynniejszych pisarzy białoruskich połowy XIX wieku – Wincenta Dunina-Marcinkiewicza, Arcioma Weryha-Darewskiego, Władysława Syrokomli, Wikiencija K.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/15975
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/16216
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Ewolucja form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich (na podstawie latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego)
Citko, Lilia
Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0002-8340-4814
Wielkie Księstwo Litewskie, latopisy, język starobiałoruski, przymiotnik
Artykuł jest poświęcony charakterystyce form fleksyjnych przymiotników starobiałoruskich. Jako źródło materiału badawczego posłużyły dwa zabytki XVI–XVIII wieku, reprezentujące pierwszą (Kronika supraska) i ostatnią (Kronika Bychowca) redakcję latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Literatura kronikarska w większym stopniu odzwierciedla stan żywego języka tego okresu niż utwory religijne podporządkowane kanonom tradycji cerkiewnosłowiańskiej. Celem badań była analiza rozwoju form fleksyjnych przymiotników ze zwróceniem szczególnej uwagi na podobieństwa i różnice w stosunku do stanu ogólnoruskiego. Na podstawie analizy wyekscerpowanych z tekstów form przymiotnikowych i porównania ich z paradygmatami okresu wcześniejszego stwierdzono, iż system fleksyjny przymiotnika cechował z jednej strony zaawansowany proces wycofywania form odmiany niezłożonej (rzeczownikowej), z drugiej zaś upowszechnianie się form odmiany złożonej (zaimkowej). W jej obrębie śladowo udokumentowane zostały stare cechy, nawiązujące do języka cerkiewnosłowiańskiego, chociaż równocześnie bardzo wyraźnie zaznaczyły się cechy o charakterze innowacji białoruskich. System fleksyjny przymiotnika, w szczególności Kroniki Bychowca, utrwalił również pewne rysy regionalne, które wykazują nawiązania do zespołu gwar południowo-zachodniobiałoruskich. Zjawiska te mogą być wskazówką pomocną przy ustalaniu lokalizacji zabytku lub miejsca pochodzenia jego autora.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/16216
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024 Lilia Citko
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/16073
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Uchodźcy, żołnierze, „dipisi”. Białorusini w Europie Zachodniej w świetle korespondencji z Liavonem Rydleuskim (1946–1947). Prolegomena
Waszczyńska, Katarzyna
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-6306-7603
emigracja białoruska, Europa Zachodnia, Francja, korespondencja, Liavon Rydleuski
Artykuł poświęcony jest korespondencji jaką prowadził, w latach 1946–1947, Liavon Rydleuski - białoruski działacz emigracyjny z Białorusinami, którzy znaleźli się we Francji lub chcieli się w niej osiedlić. Głównym powodem zainteresowania listami była chęć rozpoznania ich potencjału w badaniach diaspory i jej losów. Należy zaznaczyć, że w badaniach emigracji białoruskiej nie jest to źródło nowe, ale do tej pory badacze koncentrowali uwagę przede wszystkim na korespondencji osób znanych, rozpoznawalnych. Natomiast listy, które są podstawą artykułu zostały napisane przez osoby nie zaliczające się do tej grupy. Korespondencja ta została opracowana od strony formalnej, a także z wykorzystaniem metody jaką jest analiza zawartości treści. Wykazała ona obecność dwóch głównych pól tematycznych: diaspory jako bytu społeczno-antropologicznego i politycznego, w ramach których odnaleźć można wiele wątków pomniejszych. Udowodniła, że również listy pisane przez osoby zwykłe mogą przysłużyć się badaniom diaspory białoruskiej.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/16073
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024 Katarzyna Waszczyńska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/16030
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Formowanie panteonu postaci Wielkiego Księstwa Litewskiego w białoruskiej polityce pamięci w latach 1988–2023
Marozau, Siarhei
Badacz niezależny (Białoruś) https://orcid.org/0000-0002-7331-0785
Wielkie Księstwo Litewskie, postacie historyczne, panteon, pamięć
Artykuł poświęcony jest procesowi przezwyciężania depersonalizacji historiografii białoruskiej, która miała miejsce do połowy lat 80. XX wieku. Jego celem jest odpowiedź na pytanie, jak w kontekście kształtowania się białoruskocentrycznego paradygmatu historii wprowadzano do nauki, kultury i pamięci zbiorowej „nowe” lub nowo odkryte postacie historyczne Wielkiego Księstwa Litewskiego (WKL). Tekst podzielony został na 5 części. W pierwszej ukazano fakt, że wyeliminowanie WKL z pamięci Białorusinów wykształciło u nich kompleks niższości historycznej. W drugiej części opisano proces „zasiedlania” historii Białorusi w latach 1988–1995 przez nowych bohaterów, aż do ich utrwalenia w pierwszych wydaniach encyklopedycznych Republiki Białoruś i podręcznikach historii. Część trzecia opowiada o ciosie, jaki w latach 1995–1996 zadali zwolennicy resowietyzacji nauk historycznych białoruskiemu panteonowi narodowemu i liderom jego formowania, którego skutki dały się odczuć na początku XXI wieku. Сzęść czwarta poświęcona została uzupełnianiu panteonu bohaterów WKL przez przedstawicieli arystokracji. W piątej części ujawniono kanały transmisji nazwisk i czynów bohaterów białoruskiego panteonu historycznego do pamięci zbiorowej, które są wykorzystywane od przełomu XX i XXI wieków. Artykuł uzasadnia fakt popularności rekonstrukcji biograficznej we współczesnych dziełach naukowych i literackich. Zaprezentowano „obszary ryzyka” i „konflikty pamięci” w promocji nowego panteonu – z byłymi sojusznikami w WKL, różnymi białoruskimi strategiami interpretacyjnymi i nowymi próbami rewizji panteonu.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/16030
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/15945
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Imię biblijne w składzie frazeologizmów białoruskich i polskich
Olecka, Agnieszka
Niezależny badacz https://orcid.org/0000-0003-2400-0673
antroponim, Biblia, frazeologia białoruska, frazeologia polska, apelatywizacja
Prace nad rolą antroponimów biblijnych w białoruskiej i polskiej frazeologii skupiają się na wielu aspektach, w tym na procesie apelatywizacji, fonetycznych cechach imion biblijnych oraz analizie frazeologizmów z tym samym antroponimicznym komponentem w obu językach słowiańskich. Metoda opisowa umożliwia dokładne zbadanie struktury, semantyki i obrazowej treści frazeologizmów, co pozwala na identyfikację podobieństw i różnic między nimi. Metoda opisowa obejmuje również badanie ekwiwalentów frazeologicznych, czyli odpowiedników wyrażeń frazeologicznych w obu językach. Ponadto, zwraca się uwagę na foniczne cechy antroponimów, co może wpływać na percepcję frazeologizmów i ich ekwiwalentów przez użytkowników obu języków. Ważnym aspektem jest również uwzględnienie interkulturowego kontekstu. Część frazeologizmów może być wspólna dla obu języków ze względu na chrześcijańskie korzenie i związki obu narodów z ogólnoeuropejską kulturą. Jednakże, mimo wspólnego źródła tekstu sakralnego, frazeologizmy biblijne mogą różnić się gramatycznie, semantycznie i stylowo, co wynika z ewolucji języków i specyfiki kulturowo-językowej obu społeczności. Analiza ilustruje także pewne braki lub różnice ilościowe w materiałach językowych, co może być wynikiem historycznych, społecznych i kulturowych uwarunkowań obu języków. Istnienie tych różnic podkreśla potrzebę dalszych, pogłębionych badań nad biblijnymi imionami w frazeologii białoruskiej i polskiej, a także perspektywę rozszerzenia badań na inne języki słowiańskie.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/15945
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024 Agnieszka Olecka
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/15763
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Białoruś, białoruski: historia nazw ojczyzny i rodaków
Rudenka, Alena
Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk https://orcid.org/0000-0002-1165-3299
ojczyzna, Białorusin; język białoruski, etnonim, lingwonim
Badania opierają się na dwóch koncepcjach: 1) stabilna nazwa etniczna (etnonim) świadczy o silnej tożsamości etnicznej ludu, a zmiany w tej nazwie wskazują na zmiany w samoświadomości grupy. 2) Nazwa języka, którym posługuje się etos (lingwonim), podobnie jak etnonim, ma duże znaczenie dla tożsamości etnicznej, a stabilny lingwonim i jego ukształtowanie są ważniejsze jest dla mentalności ludzi niż zmiany wewnątrzjęzykowe. Celem artykułu jest ukazanie etapów powstawania nazwy Białorusinów i języka białoruskiego. Celu tego nie da się zrealizować bez odniesienia się do kształtowania tożsamości etnicznej Białorusinów. W artykule przyjęto podejście diachroniczne, więc podany został niezbędny kontekst historyczno-geograficzny i językowy. W opracowaniu zastosowano metody pracy z tekstem: zarówno z literaturą naukową, jak i z oryginalnymi tekstami z zakresu problematyki. Informacje z tych dwóch typów źródeł służą do pokazania etapów kształtowania się białoruskich etnonimów i lingwonimów. Syntezy i ostatecznej interpretacji dokonano także w perspektywie ekstralingwistycznej (przede wszystkim historycznej). Zastanawiano się także nad kształtowaniem się poszczególnych nazw ojczyzny. W wyniku przeprowadzonych badań autorka przychodzi do przekonania, że na początku XX w. Białorusini mieli już ukształtowane nazwy ojczyzny, etosu oraz języka, oznacza to, że od ponad stu lat uważają się za osobny naród.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/15763
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024 Alena Rudenka
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/15738
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Biblia wenecka – „Biblia ruska” Franciszka Skaryny: mechaniczne odzwierciedlenie czy twórcza przeróbka?
Kozhinowa, Alla
Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków http://orcid.org/0000-0002-5498-7037
Franciszek Skaryna, czeski przekład Biblii, przekład Biblii na język cerkiewno-słowiański
Artykuł poświęcony jest niektórym strategiom tłumaczeniowym stosowanym przez słynnego prekursora drukarstwa białoruskiego Franciszka Skarynę podczas tłumaczenia Pisma Świętego. Franciszek Skaryna to jedna z najwybitniejszych postaci białoruskiego renesansu. Analizie jego działalności poświęcono wiele prac naukowych, jednak jego spuścizna wciąż pozostaje terra incognita. Wciąż nie wiadomo, co było podstawą jego tłumaczenia Pisma Świętego – czy był to starożytny hebrajski tekst masorecki, czy Septuaginta, czy Wulgata, czy czeski przekład Biblii, czy też Biblia w języku cerkiewno-słowiańskim? W artykule przedstawiono wyniki analizy tekstowej Księgi Hioba, Księgi proroka Daniela, Księgi Koheleta oraz liczne dowody na wykorzystanie przez Skarynę czeskiego przekładu Biblii. Należy zauważyć, że w pojedynczych przypadkach, tłumacząc dobrze znane czytelnikom fragmenty precedensowe, sięgał także po cerkiewnosłowiański przekład Pisma Świętego. Z tego tłumaczenia weszły do jego tłumaczenia Biblii często używane wyrazy i stałe połączenia wyrazowe, które należą do kanonu tekstów starosłowiańskich. W artykule konkluduje się, że to właśnie archaiczność cerkiewno-słowiańskiego tekstu Biblii skłoniła Skarynę do sięgnięcia po inną, nowocześniejszą wersję – przekład czeski. W rezultacie powstał tekst hybrydowy, w którym na poziomie leksykalnym występują zarówno elementy cerkiewno-słowiańskie, jak i czeskie.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/15738
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024 Alla Kozhinowa
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/15539
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Rewizja pragmatyki obrzędów panny młodej w łaźni. Motywy „słupek nowotoczony” w weselnych lamentach i „krzyżem leżeć” w inwektywnej pieśni kupałowskiej w tradycji rosyjskiej i białoruskiej (XIX – początek XX wieku)
Shylinhouski, Kiryl
Niezależny badacz https://orcid.org/0000-0003-3986-049X
rytuały w łaźni, krásota, menstruacja, lamenty panny młodej, pieśń inwektywna
У дадзеным даследаванні, прысвечаным разгляду купальскай песні пра Сопуху, зроблена спроба выявіць унутраную лагічную сувязь паміж фальклорнымі матывамі, якія змяшчаюцца ў песні, і агульнай скразной семантыкай „лазні”, прыцягваючы да аналізу прагматыку абрадаў нявесты і жанчын у лазні. Матывы „слупка новаточанага” у паўночна-рускіх галашэннях і „крыжам ляжаць” у паўночна-беларускай купальскай песні апісваюць прагматыку лячэбна-магічных абрадаў, якія ўжываліся для аднаўлення пасля родаў, пазбаўлення ад рэгул або іх аднаўлення. Гэтая песня абрана ў якасці прадмета даследавання ў сувязі з тым, што яна ў фальклорна-этнаграфічнай літаратуры памылкова трактуецца як тэкст, які непасрэдна апісвае архаічныя рэлігійныя абрады ўсходніх славян, у тым ліку, мужчын, пацвярджаючы тым самым уяўленні пра лазню як пра паганскі храм або „сьвятыню роду дзяўчыны”. Нароўні з семіятычным падыходам прымяняецца аналіз жанравых асаблівасцяў песні і iнвектываў, што з’яўляецца навацыяй пры даследванні гэтай песні як элемента традыцыйнай культуры. Важным вынікам з’яўляецца фармуляванне новых аргументаў супраць выключна міфалагічнай трактоўкі абраду шлюбнай лазні нявесты і абраду развітання з крáсотой (‘регуламi’, ‘менструальная кроў’), згодна з якой нявеста сімвалічна губляе некранутасць.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/15539
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/15539/63706
Prawa autorskie (c) 2024 Kiryl Shylinhouski
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/15279
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Antropologia kolaboracji: obraz policji pomocniczej w pamięci mieszkańców wsi północnej Białorusi o okupacji nazistowskiej w latach 1941–1944
Lobach, Uladzimir
badacz niezależny http://orcid.org/0000-0002-1877-8107
okupacja nazistowska, policja, mieszkańcy wsi, północna Białoruś, historia mówiona, antropologia wojny
Artykuł jest poświęcony analizie materiałów historii mówionej, które odzwierciedlają stosunek mieszkańców wsi północnej Białorusi do funkcjonariuszy policji spośród miejscowej ludności w okresie okupacji nazistowskiej. Badanie prezentuje ludową interpretację motywów wstępowania w szeregi policji, ocena działań kolaborantów oraz opinię na temat ich karania. Przy generalnie negatywnym nastawieniu mieszkańców wsi do policjantów, w lokalnych społecznościach wiejskich główny nacisk położono na konkretne działania i zachowania policjantów w stosunku do lokalnej społeczności. Tych kolaborantów, którzy brali udział w akcjach karnych i rabunkach, charakteryzowano we wspomnieniach zdecydowanie negatywnie („gorsi niż Niemcy”). W wymiarze antropologicznym taka surowa ocena opiera się na absolutnym odrzuceniu osoby, która była „swoją”, ale przeszła na stronę „obcych”, stosując przemoc wobec współmieszkańców, sąsiadów, a nawet krewnych. Metodologia badań ma charakter interdyscyplinarny i opiera się na teoretycznych i praktycznych podejściach etnografii terenowej, antropologii wojny, historii mówionej i mikrohistorii.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/15279
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
pol
Prawa autorskie (c) 2024
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/14364
2024-02-06T20:20:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"240201 2024 eng "
1898-0457
dc
Markery tożsamości etnicznej mieszkańców Wileńszczyzny (na materiale etnograficznych wypraw terenowych z początku XXI wieku)
Vnukovich, Yury
Centrum Badań nad Białoruską Kulturą, Językiem i Literaturą Narodowej Akademii Nauk Białorusi, Mińsk https://orcid.org/0000-0003-2037-8150
etniczność, tożsamość, wyznaczniki odrębności, pogranicze białorusko-litewskie, Wileńszczyzna
У артыкуле разглядаецца, як жыхары Віленшчыны артыкулююць сваю і чужую этнічную ідэнтычнасць, выкарыстоўваючы моўныя, тэрытарыяльныя і рэлігійныя маркеры адметнасці. Даследаванне выканана на падставе палявых этнаграфічных матэрыялаў, сабраных у пачатку ХХІ ст. Мова з’яўляецца найважнейшым маркерам этнічнай ідэнтычнасці на беларуска-літоўскім памежжы, дзе мы не знаходзім іншых кантрасных культурных адрозненняў паміж літоўцамі, палякамі і беларусамі. Напрыклад, літоўцы часцей за ўсё ідэнтыфікуюцца мясцовымі славянамоўнымі жыхарамі паводле гэтай прыкметы. Аднак у выпадку з носьбітамі рэгіянальнага варыянта беларускай мовы на Віленшчыне мы сутыкаемся з этнічнай анамаліяй або лімінальнай катэгорыяй, якая нярэдка вызначаецца як тутэйшыя. Сваю мову мясцовыя жыхары, якія лічаць сябе палякамі, называюць простай і для іх яна ўжо не з’яўляецца прамым індыкатарам этнічнай прыналежнасці. У гэтым выпадку маркіруючае значэнне набываюць іншыя прыкметы ідэнтычнасці – найперш тэрыторыя паходжання і рэлігія, якія сітуацыйна сігналізуюць пра этнічныя межы паміж літоўцамі, палякамі і беларусамі Віленшчыны.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2024-02-01 14:36:17
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/14364
Studia Białorutenistyczne; Vol 17 (2023)
rus
Prawa autorskie (c) 2024
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/14086
2022-12-29T14:11:58Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Cechy typologiczne białoruskiego i polskiego języków literackich: specyfika konceptualizacji
Liashuk, Viktoria
Uniwersytet Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy https://www.ff.umb.sk/vliashuk/ http://orcid.org/0000-0002-8281-6411
teoria języka literackiego; slawistyka językowa; parametry typologiczne; system stylistyczny języka narodowego; system stylów funkcjonalnych
У артыкуле па тыпалагічных параметрах аналізуецца феномен нацыянальнай літаратурнай мовы на аснове яго тэрміналагічнага і тэарэтычнага прэзентавання ў беларускай і польскай навукова-адукацыйнай парадыгме. Аналітычным матэрыялам паслужылі тэарэтычныя, навучальна-метадычныя і лексікаграфічныя крыніцы, якія адлюстроўваюць агульныя і адрозныя асаблівасці ў канцэптуалізацыі нацыянальнай літаратурнай мовы беларусаў і палякаў. Прасочваюцца тэрміналагічная і класіфікацыйная асіметрыя ў інтэрпрэтацыі нацыянальнай славянскай літаратурнай мовы ў межах прыватнай лінгвістыкі і славістыкі. Канцэптуалізацыя беларускай і польскай літаратурных моў ускосным чынам звязана з іх тыпалагічнымі параметрамі і можа быць выкарыстана ў якасці тыпалагічнай мадэлі.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/14086
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
ukr
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/14086/57479
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/14086/57480
Prawa autorskie (c) 2022 Viktoria Marlenovna Liashuk
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13287
2022-12-29T14:11:30Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Idiolekt Jana Drewnickiego – analiza wybranych cech językowych
Żebrowska, Anna
Uniwersytet Adama Mickiewicza https://orcid.org/0000-0003-2551-3753
Jan Drewnicki, język osobniczy, idiolekt, Kućki, gwara białoruska, tożsamość
Celem artykułu jest analiza idiolektu (języka osobniczego) Jana Drewnickiego – znanego białoruskiego krajoznawcy, folklorysty, pedagoga i mieszkańca z miejscowości Kućki (rejon miadziolski, obwód miński na Białorusi). Wywiady, których fragmenty zostały zaprezentowane w artykule, były zbierane na przestrzeni ośmiu lat (2010–2018), notowałam również swobodne dyskusje z rozmówcą i jego przemyślenia. Pozwoliło to przedstawić tożsamościową sylwetkę krajoznawcy oraz charakterystykę jego języka osobniczego. Wśród wybranych aspektów idiolektalnych znalazły się elementy fonetyczne, leksykalne, słowotwórcze, morfologiczne i składniowe. Analizowane fragmenty wywiadów zamieszczone w tekście prezentują: 1) charakterystyczną artykulację, akcent i intonację; 2) bogatą leksykę: oprócz białoruskiego języka literackiego, którym na co dzień posługuje się Drewnicki, w jego mowie występują wyrazy gwarowe, potoczne, zapożyczenia z języka polskiego czy rosyjskiego; 3) osobliwości słowotwórcze; 4) ciekawe formy gramatyczne, właściwe dla gwary miejscowej oraz 5) swoistą składnię. Każdy z wymienionych elementów przyczynia się do powstania indywidualnego, niepowtarzalnego języka i stylu, przez które przejawia się osobowość człowieka.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13287
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
Prawa autorskie (c) 2022 Anna Żebrowska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/14366
2022-12-29T14:12:28Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Antroponimia Białostocczyzny w badaniach profesora Michała Sajewicza
Złotkowski, Piotr
Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej https://orcid.org/0000-0001-5777-2114
onomastyka, antroponimia, polsko-wschodniosłowiańskie pogranicze językowe, Białostocczyzna, Michał Sajewicz
Celem artykułu jest ukazanie wkładu Michała Sajewicza w rozwój badań nad współczesną i historyczną antroponimią Białostocczyzny. Badacz jest znanym i cenionym językoznawcą, związanym naukowo z Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Slawista opublikował monografię oraz 28 artykułów naukowych o tematyce antroponimicznej. Z niniejszego opracowania wynika, że zainteresowania profesora skupiają się na następujących kategoriach nazw osobowych: imionach, nazwiskach, przezwiskach oraz marytonimach, z terenu obecnego powiatu hajnowskiego w województwie podlaskim. Na podstawie analizy dorobku badawczego językoznawcy można stwierdzić, że przedmiotem jego szczegółowych dociekań onomastycznych są: 1) imiona mieszkańców Kleszczel i okolicznych wsi w XVI–XVIII w., 2) imiona absolwentów Liceum Ogólnokształcącego z Białoruskim Językiem Nauczania w Hajnówce od lat 50. do 90. XX w., 3) nazwiska patronimiczne z formantem -uk w powiecie hajnowskim 4) przezwiska mieszkańców Lewkowa Starego i okolic oraz 5) nazwy żon w gwarach białoruskich okolic Narewki. W niniejszym tekście starano się również ukazać w jakim stopniu w badaniach polsko-wschodniosłowiańskiego pogranicza językowego prowadzonych przez slawistę, znalazły odbicie uwarunkowania historyczne, geograficzne, etniczne, wyznaniowe, kulturowe i socjologiczne. Dokonany tu przegląd osiągnięć badawczych Michała Sajewicza upoważnia do stwierdzenia, że wniósł on duży wkład w badania nad antroponimią Białostocczyzny.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/14366
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
Prawa autorskie (c) 2022 Piotr Złotkowski
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/14055
2022-12-29T14:10:58Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Feminatywne warianty jako innowacje morfologiczne w gwarach północno-wschodniej Polski (na przykładzie izomorfy kłomel f.)
Snigiriova, Natalia
Narodowa Akademia Nauk Białorusi https://orcid.org/0000-0002-2083-1392
areał, strefa kontaktu, wpływ językowy, impuls, ekspansja, innowacja
Gwarowe osobliwości w funkcjonowaniu gramatycznej kategorii rodzaju charakterystyczne dla północno-wschodnich dialektów języka polskiego mogą być skorelowane geograficznie i typologicznie z odpowiadającymi im zjawiskami zlokalizowanymi głównie w północno- i południowo-zachodnich dialektach białoruskich – areały poszczególnych rzeczowników rodzaju żeńskiego są kontynuowane na wschodzie polskiego kontinuum językowego.
Zakładając, że centrum irradiacji lub bodziec, który spowodował pojawienie się morfologicznej innowacji kłomel (f.) odnotowanej w północno-wschodniej Polsce hipotetycznie jest zlokalizowany na Białorusi, w obszarze rozpowszechniania się gwar poleskich autorka przedstawia wyniki analizy porównawczej danych dotyczących zmiennej kategorii rodzaju w języku polskim, białoruskim i niektórych innych językach słowiańskich i niesłowiańskich, a także dane językowo-geograficzne, strukturalno-semantyczne, etymologiczne dotyczące tej arealnej innowacji z dostępnym materiałem słowiańskim i niesłowiańskim, co pozwala zbliżyć się do rozwiązania jej genezy i przyczyn pojawienia się w gwarach północno-wschodniej Polski, gdzie leksem kłomel (f.) jest formalnie związany przede wszystkim ze strukturą wyrazów rodzaju męskiego i jest używany obok znanego odpowiednika rodzaju żeńskiego kłomla.
Badania przeprowadzono metodami: porównawczą, porównawczo-historyczną, opisowo-analityczną oraz arealno-typologiczną. Ich kompleksowe zastosowanie prowadzi do wniosku, że zachodniopolesko-poniemońskie słowo klomla należy interpretować jako zjawisko stymulujące powstawanie morfologicznej innowacji kłomel (f.) w północno-wschodnich gwarach języka polskiego. Ekspansję femininum można w tym przypadku uznać za wynik redystrybucji form żeńskich i męskich w międzysłowiańskiej i bałtycko-słowiańskiej strefie kontaktowej, co z kolei spowodowało zmiany w morfologii i odpowiednie mutacje w rozpatrywanym leksemie.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/14055
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/14055/57380
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/14055/57381
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/14055/57382
Prawa autorskie (c) 2022 Natalia Snigiriova
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13064
2022-12-29T14:10:29Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Popularne nazwiska mieszkańców powiatu hajnowskiego na początku XXI wieku
Sajewicz, Michał
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0000-0001-8468-3010
Białostocczyzna, powiat hajnowski, popularne nazwiska
Celem artykułu jest opis popularnych nazwisk mieszkańców powiatu hajnowskiego na początku XXI wieku. Przedmiotem analizy są nazwiska, które pod względem liczby ich nosicieli uplasowały się w tym powiecie na 20–40 miejscu. Analizie poddano następujące nazwiska: Pawluczuk, Sawczuk, Sacharczuk, Wołkowycki, Sadowski, Gawryluk, Leoniuk, Oniszczuk, Daniluk, Jakoniuk, Niczyporuk, Jakubowski, Fiedoruk, Jakimiuk, Androsiuk, Sajewicz, Ostaszewski, Roszczenko, Romańczuk, Sidoruk.
Nazwiska opisano według następującego schematu:
a) wymowa gwarowa nazwiska,
b) liczba nosicieli nazwiska w kraju,
c) zasięg nazwiska,
d) skupiska nosicieli nazwiska w województwie podlaskim,
e) większe skupiska nosicieli nazwiska poza województwem podlaskim,
f) liczba nosicieli nazwiska w powiecie hajnowskim,
g) odsetek nosicieli nazwiska w powiecie hajnowskim na tle ogólnopolskim,
h) miejsce powiatu hajnowskiego w kraju pod względem liczby nosicieli nazwiska,
i) prawdopodobne etymologie i motywacje nazwiska,
j) nazwiska pokrewne.
Nazwiskom najbardziej popularnym w powiecie hajnowskim na początku XXI wieku autor poświęcił odrębną publikację, w którym dokonał opisu 20 antroponimów.
Analiza materiału antroponimicznego wykazała, że system nazwiskowy mieszkańców powiatu hajnowskiego w znacznym stopniu zachował tradycyjny wschodniosłowiański charakter. Dominują tu przeważające na obszarach wschodniosłowiańskich nazwiska patronimiczne, nawiązujące do imion pochodzenia greckiego. System ten zawiera cechy właściwe poszczególnym językom wschodniosłowiańskim, a także językowi polskiemu, który odegrał znaczącą rolę w jego formowaniu się.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13064
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/13064/52975
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/13064/52976
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/13064/52977
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/13064/52978
Prawa autorskie (c) 2022 Michał Sajewicz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13384
2022-12-29T14:03:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Folkloryzm w oporze społecznym: studium przypadku Białorusi 2020–2021
Marmysh, Tatsiana
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0003-0896-8553
folkloryzm, tradycje, tożsamość, protesty, Białoruś
У артыкуле прадстаўлены аналіз асобных прыкладаў выкарыстання традыцый у беларускіх пратэстах 2020–2021 гг., выкліканых прэзідэнцкімі выбарамі ў жніўні 2020 г. Пратэстнае выказванне з дапамогай элементаў фальклору і народнай культуры з’яўляецца часткай феномена фалькларызму, які заключаецца ў наўмысным выкарыстанні ў актуальных жыццёвых абставінах зместу і форм фальклору, запазычаных з натуральнага для іх асяроддзя або з фальклорнай дакументацыі. Традыцыйны, глыбока сімвалічны змест, укаранёны ў вобразе свету народа, з мэтай выяўлення грамадскага супраціўлення быў перанесены на гарадскую глебу і адаптаваны ў адпаведнасці з сучаснай грамадска-палітычнай сітуацыяй. Выкарыстанне традыцыйных рытуалаў мела форму перфарматыўных дзеянняў, дэманструючых пратэст праз традыцыйную сімволіку. Зварот да традыцыі спрыяў згуртаванню пратэстоўцаў і пабудове канструяванню этнакультурнай ідэнтычнасці пратэсту, заснаванай на элементах беларускай народнай культуры, якія павінны былі сімвалічна вырашаць агульнацыянальныя задачы, важныя для пратэсту.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13384
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/13384/54460
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/13384/54461
Prawa autorskie (c) 2022 Tatsiana Marmysh
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13174
2023-06-28T10:26:05Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Memoriały Białoruskiej Rady Centralnej do premiera Wielkiej Brytanii i prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w roku 1945
Grzybowski, Jerzy
Uniwersytet Warszawski http://orcid.org/0000-0002-7359-487X
II wojna światowa, stosunki polsko-białoruskie, Wielka Brytania, Białoruska Rada Centralna, Radosław Ostrowski
Stosunki polsko-białoruskie w czasie II wojny światowej były bardzo złożone i napięte. Polskie władze na uchodźstwie i polskie podziemie zbrojne w kraju dążyły do przywrócenia suwerenności Polski. Natomiast zwolennicy utworzenia niepodległego państwa białoruskiego współpracowali z Niemcami w nadziei, że Niemcy pomogą im w stworzeniu państwa białoruskiego. Mimo tych różnic istniała możliwość współpracy polsko-białoruskiej. Jednym z najmniej znanych epizodów tej współpracy jest próba nawiązania przez działaczy Białoruskiej Rady Centralnej kontaktów z polskimi władzami na emigracji w 1945 r. W tym samy czasie podjęto również próbę pozyskania dla sprawy białoruskiej władz Wielkiej Brytanii. W artykule przedstawiono kilka dokumentów świadczących o tych kontaktach.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13174
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/13174/53459
Prawa autorskie (c) 2022 Jerzy Grzybowski
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13044
2022-12-29T14:02:48Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
W oczach Zachodu. Białoruś po 9.08.2020 r. w tradycyjnych mediach francuskich – casus „Le Monde”
Waszczyńska, Katarzyna
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-6306-7603
Białoruś, dyskurs prasowy, dziennik „Le Monde”, framing
Artykuł jest poświęcony obecności tematyki białoruskiej w jednym z dzienników francuskich - „Le Monde”. Jego celem jest odpowiedź na pytanie: czy i jak Białoruś (w rozumieniu państwa i społeczeństwa) była i jest postrzegana w mediach francuskich oraz czy wydarzenia takie jak wybory prezydenckie z 9 VIII 2020 r. i związane z nimi protesty wpłynęły na zainteresowanie i charakter publikowanych materiałów/informacji prasowych. Tekst został podzielony na trzy części, otwiera je krótka charakterystyka dziennika „Le Monde” oraz refleksja nad przyczynami jego postrzegania jako wpływowego i opiniotwórczego. Drugą część stanowi syntetyczne przedstawienie wątków białoruskich, o których pisano przed 9 VIII 2020 roku. Wreszcie w trzeciej zaprezentowane zostały wyniki analizy materiałów prasowych publikowanych w „Le Monde” od 9 VIII 2020 r. do 9 VIII 2021 r. Spojrzenie diachroniczne ujawniło powolne zmiany zachodzące w obrazie Białorusi wytwarzanym przez media francuskie oraz rewizję słów-kluczy i związanych z nimi ram interpretacyjnych. Dotychczas wykorzystywana do opisu Białorusi rama: Aleksander Łukaszenko (ostatni dyktator Europy) - opozycja polityczna (więźniowie polityczni, ofiary reżimu) przestała wystarczać. Obok niej zaczyna pojawiać się figura społeczeństwa białoruskiego, które nie jest bezwolne i podporządkowane, a staje się kreatywne i mimo zastraszania przez władze coraz bardziej sprawcze, walczące o nową Białoruś.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13044
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
Prawa autorskie (c) 2022 Katarzyna Waszczyńska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/12985
2022-12-29T14:01:53Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Białoruś na łamach „Świata” w latach 1918–1919
Gabryś-Sławińska, Monika
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0000-0001-8611-3978
Białoruś, “Świat”, polonocentryzm, strategia
The purpose of the article is to trace the presence of Belarusian issues on the pages of the Warsaw weekly “Świat” [The World] in 1918–1919. Content analysis of the publications showed that the editors of the widely read weekly did not decide to clearly determine their stance on the future of Belarus. The periodical developed a strategy of including the Belarusian issue in a Polish-centric discourse, which emphasized Poland's cultural maturity and the importance of Polish arms in the struggle against the Bolsheviks, who were seeking to take over Belarusian lands.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/12985
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
eng
Prawa autorskie (c) 2022 Monika Gabryś-Sławińska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13954
2023-06-27T16:25:30Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Autorskie strategie w białoruskiej i włoskiej poezji kobiecej okresu międzywojennego (Natalla Arsienniewa, Jaugenia Pflaumbaum, Antonia Pozzi)
Danilchyk, Aksana
badacz niezależny https://orcid.org/0000-0002-1561-588X
strategie autorskie, introspekcja, ekspresjonizm, poezja białoruska, poezja włoska
Artykuł podejmuje problem strategii autorskich na przykładzie białoruskiej i włoskiej poezji kobiecej okresu międzywojennego, w szczególności białoruskich poetek Natalii Arsienniewej, Jewgienii Pflaumbaum i włoskiej poetki Antonii Pozzi. W ich twórczości można wyodrębnić kilka wspólnych tematów: piękno/wspaniałość, twórczości/poezji, natury i jej ścisłego związku ze stanem emocjonalnym lirycznej bohaterki, a także dystansowanie się od motywów społecznych. W artykule analizuje się, jak w tym okresie zmieniały się autorskie strategie poetek.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13954
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
Prawa autorskie (c) 2022 Аксана Данільчык
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13956
2023-06-27T16:26:27Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Spektakl „Paulinka” (1944–2021) Lwa Litwinowa jako narzędzie walki o pamięć
Arcimovich, Tania
Uniwersytet im Justusa Liebiga w Giessenie https://orcid.org/0000-0001-6691-3409
Teatr Narodowy Janki Kupały, Lew Litwinow, Paulinka, pamięcioznawstwo
W artykule przedstawiono niemal nieznaną historię granego do dziś w Narodowym Teatrze Kupały w Mińsku słynnego spektaklu „Paulinka”, wystawionego w 1944 r. przez Lwa Litwinowa. Pomimo etnograficznego i komediowego charakteru przedstawienia, podczas protestów 2020 r. stał się on przestrzenią walki ideologicznej między aktorami, którzy opuścili teatr (przyłączyli się do protestów) a zwolennikami reżimu. W artykule nakreślono osie ideologiczne tego sporu, a także skrywane dotąd losy tytułowej Paulinki, zrekonstruowane przez reżysera na podstawie dokumentów pochodzących między innymi z archiwum rodzinnego Litwinowów.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13956
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
Prawa autorskie (c) 2022 Таня Арцімовіч
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13955
2023-06-27T16:27:34Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Wersja teatralna powieści Аlhierda Bacharewicza „Рsy Europy” na scenie Białoruskiego Wolnego Teatru
Lepishava, Alena
badacz niezależny https://orcid.org/0000-0003-3779-7394
literatura białoruska, eksperymentalny wektor dramaturgii, zwrot performatywno-receptywny, ,,teatralność”, teoria komunikacji
Tematem artykułu jest spektakl Białoruskiego Wolnego Teatru na podstawie powieści Аlhierda Bacharewicza Рsy Europy, którego premiera odbyła się w Mińsku 7 III 2019 r., a następna inscenizacja została zaprezentowana podczas występόw gościnnych w Londynie w marcu 2022 roku. Ten projekt , przygotowany w warunkach motywowanej politycznie relokacji trupy w Kijowie, zamierzamy badać w artykule w kontekście najnowszych praktyk scenicznych o wysokim potencjale performatywnym i receptywnym, co przybliża je do technik medialnych, protestów politycznych. To zaś motywuje wybór metodologii naszych badań. Wykorzystujemy metody teorii komunikacji, badamy zjawisko ,,teatralizacji” życia, a także właściwości dramatu, które można badać w kontekście zwrotu performatywno-receptywnego we współczesnej dramaturgii i teatrze. Naszym zdaniem, wersja teatralna powieści Аlhierda Bacharewicza Рsy Europy na scenie Białoruskiego Wolnego Teatru odpowiada zasadom estetycznym i postawie politycznej teatru. Od momentu powstania w 2005 r. teatr pozycjonował się jako ,,teatr barykady”. Białoruski Wolny Teatr często zwracał się ku bolesnym tematom współczesności, takim jak podziały polityczne i światopoglądowe w społeczeństwie, zagrożenia wojną światową, stłumienie wolności i demokracji na Białorusi w 2020 r., czy inwazja wojsk rosyjskich na terytorium Ukrainy w 2022 roku.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13955
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
Prawa autorskie (c) 2022 Алена Лепішава
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13834
2023-06-27T16:24:02Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
„Dziady” Adama Mickiewicza w przekładach białoruskich
Minskevich, Siarhei
Narodowa Akademia Nauk Republiki Białoruś https://orcid.org/0000-0002-6185-0936
romantyzm, przekład artystyczny, manifest, obrzęd ludowy, inscenizacja teatralna, Adam Mickiewicz
Tematem artykułu są pochodzące z różnych lat przekłady poematu Adama Mickiewicza Dziady na język białoruski. Najstarsze napisane i wydane części poematu, tj. II oraz IV, powstały w tym samym czasie, co uważana za manifest polskiego i białoruskiego romantyzmu ballada Romantyczność. Obydwa utwory wiele łączy: w jednym i drugim występują podobne idee, ponadto poemat Dziady zawiera fragmenty Romantyczności. W swojej istocie poemat Mickiewicza jest rozszerzonym oraz nacechowanym patriotycznie manifestem romantyzmu. Większość bohaterów Dziadów to związani ze swoją ziemią miejscowi chłopi albo litewsko-białoruska młodzież. W poemacie zostały opisane białoruskie obrzędy ludowe, dlatego przekłady poematu na język białoruski zajmują znaczące miejsce w literaturze i kulturze Białorusi. Autor artykułu prezentuje kronikę przekładów fragmentów Dziadów na język białoruski oraz omawia inscenizacje poematu w teatrach białoruskich.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13834
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
Prawa autorskie (c) 2022 Серж Мінскевіч
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13407
2023-06-27T16:18:13Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
„Opowieści, historie Nauma” Wincenta Dunina-Marcinkiewicza: historia twórcza i sprzeczności interpretacji ideologicznej i artystycznej
Zaprudski, Ihar
Białoruski Uniwersytet Państwowy http://orcid.org/0000-0003-4232-7610
historia utworu literackiego, opowieść, gatunek podróżniczy, recepcja, interpretacja, kompozycja
Artykuł został poświęcony historii, pierwszemu wydaniu w 1946 r. oraz recepcji w białoruskich studiach literackich Opowieści, opowiadań Nauma (1857) Wincentego Dunina-Marcinkiewicza – ostatniego (szóstego) z cyklu dzieł poetyckich pisarza w języku białoruskim. W latach 50. XIX w. w wielojęzycznej literaturze Białorusi szczególną popularność zyskał gatunek podróżniczy, jednocześnie toczyły się mające wpływ na treść i formę Opowieści… dyskusje o tworzeniu literatury „podręcznej” dla ludu. Utwór cechował eksperymentalizm, wielopoziomowość, odrzucenie a priori metody etnograficznej, związek z aktualnymi problemami społeczno-politycznymi epoki, wprowadzenie wizerunku nowego bohatera pochodzącego z ludu, a także – antynomia swój / obcy oraz złożona kompozycja składająca się z dwóch samodzielnych części Zła żona i Chalimon. Znani krajowi literaturoznawcy podjęli szereg dyskusji dotyczących między innymi światopoglądu Dunina-Marcinkiewicza, aktualności tematu jego utworu, specyfiki gatunkowej dzieła, jego poetyki oraz odrębności kompozycyjnej. W latach 30. XX w., na podstawie fałszywych przesłanek socjologicznych W. Dunin-Marcinkiewicz został zaliczony do kategorii pisarzy reakcyjnych, natomiast Opowieści... zakwalifikowane jako dzieło kłamliwe, nasycone iluzjami do caratu. Autor artykułu opisuje rolę białoruskich badaczy drugiej połowy XX – początku XXI w. w procesie obalania mitów opartych na prymitywnych schematach interpretacyjnych, ponadto określa znaczenie utworu w procesie ewolucji artystycznej autora i historii rodzimej litertury pięknej.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13407
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
pol
Prawa autorskie (c) 2022 Ігар Мікалаевіч Запрудскі
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/13333
2022-12-29T14:05:40Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221222 2022 eng "
1898-0457
dc
Poezja Adama Asnyka w kontekście białoruskiego paradygmatu kulturowo-historycznego
Brusewicz, Anatol
Grodzieński Uniwersytet Janki Kupały https://orcid.org/0000-0002-0007-5147
Adam Asnyk, paradygmat kulturowo-historyczny, białorusko-polskie pogranicze literackie
Мэтай артыкула з’яўляецца вывучэнне мастацкіх асаблівасцей лірыкі Адама Асныка, аналіз ідэйна-эстэтычных асноў яго творчага метаду і паэтычнага стылю, а таксама навуковае асэнсаванне месца і ролі гэтага яркага прадстаўніка польскай літаратуры ўнутры беларускай культурна-гістарычнай парадыгмы. Для рэалізацыі дадзенай мэты на прыкладзе асобных вершаў былі паказаны спосабы мастацкай інтэрпрэтацыі паэтам шэрагу пытанняў, якія хвалявалі і яго самога, і польскае грамадства ў эпоху пострамантызму. Варта заўважыць, што А. Аснык з’яўляўся выхадцам з так званай „рускай” Польшчы – тых рэгіёнаў, якія пасля падзелу Рэчы Паспалітай разам з землямі Вялікага Княства Літоўскага (беларускімі землямі) увайшлі ў склад Расійскай імперыі. Гэты факт становіцца не толькі адным з галоўных фактараў, якія паўплывалі на асаблівасць фармавання творчай свядомасці самога А. Асныка, але і ключом да тлумачэння, як і чаму яго паэзія знаходзіла водгук у беларускіх літаратараў – Янкі Лучыны, Янкі Купалы, Зоські Верас, Янкі Брыля. Таксама непадробная цікавасць беларусаў да польскага аўтара тлумачыцца агульнымі культурна-гістарычнымі каштоўнасцямі і традыцыямі, аналагічнай арыентацыяй на прадстаўнікоў папярэдняй эпохі (Адама Міцкевіча, Юльюша Славацкага, Анджэя Тавяньскага) з адначасовым непрыманнем некаторых прынцыпаў рамантычнага мастацтва.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2022-12-22 10:55:27
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/13333
Studia Białorutenistyczne; Vol 16 (2022)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/13333/54262
Prawa autorskie (c) 2022 Anatol Brusewicz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9701
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Białoruskojęzyczne komentarze na forum internetowym Tut.by
Siwirska, Anna Berenika
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0001-8159-8232
współczesny język białoruski, język w Internecie, forum Tut.by
Artykuł jest poświęcony charakterystyce białoruskojęzycznych komentarzy zamieszczanych na forum Tut.by. W tym celu sprawdzono, na ile popularny jest język białoruski wśród użytkowników forum: autor artykułu zestawił liczbę białorusko- i rosyjskojęzycznych komentarzy pod najczęściej komentowanymi artykułami zamieszczonymi na portalu Tut.by. W wyniku przeprowadzonej analizy udowodniono, że chociaż język rosyjski dominuje na omawianym forum, to białoruskojęzyczne komentarze są obecne pod każdym z wybranych artykułów. Ponieważ głównym celem artykułu jest charakterystyka białoruskojęzycznych komentarzy, a wyszukiwanie pojedynczych wypowiedzi wydawało się mało efektywnym sposobem gromadzenia materiału, zdecydowano się na stworzenie korpusu tekstów składającego się z 50 ostatnich wpisów 13 internautów, którzy w dniach 1 stycznia – 31 marca 2019 r. zamieścili na forum Tut.by przynajmniej jeden białoruskojęzyczny post. W ten sposób stworzono zbiór tekstów składający się z 890 unikalnych segmentów (wypowiedzi), które oceniono pod względem ich sprawności i poprawności językowej. W efekcie przeprowadzonego badania stwierdzono, że białoruskojęzyczne komentarze są bardzo różnorodne ze względu na ich treść i formę. Większość autorów białoruskojęzycznych wpisów prezentowało wspólne postawy, uczestniczyli oni w internetowych dyskusjach poświęconych rozmaitym tematom, aczkolwiek ich komentarze bardzo odbiegały od siebie pod wglądem poprawności językowej, predyspozycji posługiwania się językiem stosownie do sytuacji i celu, poziomem emocjonalności, sposobem werbalizacji znaków niewerbalnych oraz kulturą konwersacji. Analiza ukazała, że odmiana języka białoruskiego funkcjonującego na forum Tut.by charakteryzuje się różnorodnością stylistyczną, a decydującą rolę w jej formie odgrywają przede wszystkim indywidualne umiejętności i preferencje każdego internauty.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9701
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/9701/36574
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/9701/48790
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/9701/48791
Prawa autorskie (c) 2021 Anna Berenika Siwirska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11428
2022-01-15T22:17:00Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Charakterystyczne leksemy związane z rolnictwem i gospodarstwem domowym (na przykładzie gwar obwodu brzeskiego)
Charnyakievich, Yury
Białoruski Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny imienia Maksima Tanka w Mińsku http://orcid.org/0000-0002-9136-7814
dialektologia, geografia językowa, atlas, mapa, obwód brzeski
Палявыя даследаванні, праведзеныя на тэрыторыі Брэсцкай вобласці Беларусі, дазваляюць выявіць шматлікія сінонімы ў дыялектнай лексіцы, звязанай з сельскай і хатняй гаспадаркай (гэта найбольш старажытная і архаічная лексіка). Але да сёння многія лексічныя факты, што бытуюць у гаворках Брэсцкай вобласці Беларусі, не ўведзены ў навуковы зварот, таму ўвага даследчыкаў да гэтай тэмы – невыпадковая. Найбольш наглядна пашырэнне лексічных фактаў можна паказаць з дапамогай рэгіянальнай лінгвагеаграфіі. Таму ў артыкуле змешчаны лінгвістычныя карты, зробленыя на падставе аналізу шматлікага моўнага матэрыялу, запісанага прыкладна ў 70 вясковых паселішчах Брэсцкай вобласці асабіста аўтарам. Адметныя лексемы, якія ўводзяцца ў навуковы ўжытак упершыню, яшчэ раз пацвярджаюць высновы ранейшых даследчыкаў пра моўнае багацце даследаванага рэгіёна (ды і ўсяго Палесся) і могуць значна пашырыць факталагічную базу славянскай дыялекталагічнай навукі.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11428
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11428/44774
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11428/44775
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11428/44776
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11428/44777
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11428/44778
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11428/44779
Prawa autorskie (c) 2021 Юрый Чарнякевіч
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11368
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
O poziomowym programie nauczania języka białoruskiego jako obcego
Kaleta, Radosław
Uniwersytet Warszawski http://kb.uw.edu.pl/katedra/pracownicy/kaleta-radoslaw/ http://orcid.org/0000-0001-6892-9332
język białoruski, program nauczania, podręcznik, poziom językowy, glottodydaktyka
W artykule przeanalizowano projekt poziomowego programu nauczania języka białoruskiego jako obcego, który dotyczy głównie gramatyki, choć także kwestii wymowy, pisowni, słowotwórstwa, składni i leksyki. Jest to pierwsza tego typu propozycja podziału materiału według poziomów biegłości językowej, opracowana w Katedrze Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego według wzorów europejskich. Na Białorusi taki program nauczania dla obcokrajowców dopiero jest przygotowywany i wkrótce powinien ukazać się drukiem. Jest on bardzo ważny, gdyż bez niego nie jest możliwe opracowywanie poziomowych materiałów glottodydaktycznych i pisanie poziomowych podręczników dla obcokrajowców.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11368
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11368/44449
Prawa autorskie (c) 2021 Radosław Kaleta
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11450
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Elementy badań językoznawczych w starobiałoruskich utworach polemiki religijnej
Svistunova, Maryna
Białoruski Uniwersytet Państwowy, Mińsk https://orcid.org/0000-0001-8856-9530
język starobiałoruski, polemika religijna, badanie językoznawcze, historia terminologii językoznawczej, tekstologia
W ujęciu tradycyjnym analiza językowa zabytków piśmiennictwa starobiałoruskiego bazuje na materiale wyekscerpowanym z rękopiśmiennych i drukowanych gramatyk, w tym glos i odwołań. Oprócz wymienionych źródeł, bogatego materiału badawczego dostarczają prace religijne i polemiczne z przełomu XVI i XVII w. W niniejszym artykule przedmiotem opisu są wybrane aspekty lingwistyczne fragmentów następujących utworów: Synod Brzeski Piotra Skargi, Apocrisis Chrystofora Filaleta, Antirresis Hypaсego Pocieja oraz Palinodia Zachariasza Kopysteńskiego. Na podstawie przeanalizowanego materiału ustalono, że cechy językowe wybranych zabytków piśmiennictwa starobiałoruskiego najczęściej ujawniają się w praktykach przekładowych: poszczególne wyrazy i związki wyrazowe są tłumaczone na marginesach, gdzie niejednokrotnie podawane są wersje oryginalne oraz informacje dodatkowe dotyczące aspektów semantycznych, gramatycznych i słowotwórczych w parach przekładowych. Analiza zapisanej w badanych urywkach terminologii językoznawczej wykazała, że funkcjonujące w dawnych czasach nazwy pojęć lingwistycznych pochodzenia greckiego lub łacińskiego (np. антонνмія, арѳра, арѳронъ, женский родъ, имя, мѣстоимение, началное имя, сенсъ, синонима, члонки грамматичныи), jak i inne terminy (np. прекладанье, прекладане, перекладъ, переложити) nawiązują do tradycji polskojęzycznej. Udowodniono także związek utworu Apocrisis Chrystofora Filaleta z polemicznym dziełem biskupa anglikańskiego Salisbury Johna Jewela. Przebadane pod kątem językoznawczym fragmenty, świadczące o wysokim stopniu rozwoju ówczesnej myśli filologicznej, pozwalają powiązać początki rodzimego przekładoznawstwa ze starobiałoruskimi utworami polemiczno-religijnymi.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11450
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11450/44861
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11450/44862
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11450/44863
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11450/44864
Prawa autorskie (c) 2021 Марына Свістунова
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11463
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Kolor niebieski we frazeologicznym obrazie świata Białorusinów i Czechów
Kalita, Inna
Jan Evangelista Purkyně University in Usti nad Labem https://orcid.org/0000-0003-0005-1425
frazeologia, język białoruski, język czeski, analiza porównawcza, kolor niebieski
Артыкул прысвечаны кампаратыўнаму аналізу прэзентацыі сіняга колеру ў беларускай і чэшскай фразеалогіі. Аб’ектам даследавання служаць фразеалагізмы з каларонімам (сіні/modrý). Асноўная задача – сінхронна-дыяхроннае параўнанне фразеалагізмаў дзвюх моў з мэтай выяўлення эквівалентаў і лакун, апісання іх нацыянальна-культурнай спецыфікі. У якасці асноўнага выкарыстаны кампаратыўны метад, дапоўнены этымалагічным і лінгвакультурным каментарамі, а таксама метад суцэльнай выбаркі матэрыялу з вялікіх фразеалагічных слоўнікаў. Назіранні над развіццём семантыкі сіняга колеру пацвярджаюць ідэю семантычнай амбівалентнасці любога колеру. Фразеалагізмы, у якіх каларонім сіні метафарызаваўся, адлюстроўваюць сацыяльныя з’явы, творцам якіх з’яўляецца чалавек. У „сіняй фразеалогіі” абедзвюх моў пераважаюць устарэлыя адзінкі. Неалагічныя працэсы звязаны з трэндамі глабалізацыі і ўласна нацыянальнымі рэаліямі. Аналіз паказаў, што ў беларускай і чэшскай фразеалогіі сіні колер не з’яўляецца дамінуючым, але ў фразеалагічным запасе абедзвюх моў ён займае сваю нішу і нясе канкрэтную семантычную нагрузку. Артыкул з’яўляецца ўнёскам у развіццё беларуска-чэшскіх кампаратыўных даследаванняў фразеалогіі, прадстаўленая ў ім прэзентацыя сіняга колеру ў міжмоўным супастаўленні дагэтуль не разглядалася.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11463
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11463/44942
Prawa autorskie (c) 2021 Іна Каліта
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11474
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Kreowanie metaforyczne dychotomii „pion-poziom” w cyfrowym dyskursie politycznym (na przykładzie korpusu memów o spotkaniu Putina i Łukaszenki w Soczi)
Sładkiewicz, Żanna
Uniwersytet Gdański https://orcid.org/0000-0001-7237-5328
metafora, amalgamat pojęciowy, pion władzy, mem internetowy, dyskurs polityczny
Інтэрнэт-мэмы зʼяўляюцца асноўнымі структурнымі адзінкамі сучаснай медыяпрасторы (А. Квят), яны валодаюць высокім персуазіўным патэнцыялам. Мемы разглядаюцца не толькі як імгненная рэакцыя карыстальнікаў на падзеі, але і як спосаб выказвання палітычных поглядаў. Мэтай артыкула зʼяўляецца аналіз метафарычнай крэацыі вертыкальна арыентаваных адносін у віртуальным палітычным дыскурсе на прыкладзе корпуса мемаў на тэму сустрэчы прэзідэнтаў У. Пуціна і А. Лукашэнкі ў Сочы ў 2020 г. Мем разглядаецца намі як здольны да імгненнай рэплікацыі складаны сэнсавы комплекс вербальна-іранічнага выказвання з адсылкай да розных сфер і крыніц, якія камунікант мусіць распазнаць. У сувязі з гэтым высокая інтэртэкстуальная шчыльнасць інтэрнэт-мемаў зʼяўляецца іх канструкцыйнай прыкметай, а ключавым патрабаваннем да іх адэкватнага ўспрыняцця – наяўнасць агульнай аперцэпцыйнай базы камунікантаў і здольнасць адрасата бачыць культурныя знакі, закладзеныя ў меме. Пры асэнсаванні складаных міждзяржаўных адносін у палітычнай мематыцы актуалізуецца канцэптуальная метафара васалітэту. Для вырашэння задач нашага даследавання выкарыстоўваюцца метады інтэрпрэтацыйнага і інтэрсеміятычнага аналізу, асноўныя палажэнні тэорыі канцэптуальнай метафары Дж. Лакофа і М. Джонсана, а таксама тэорыі канцэптуальнай інтэграцыі (блэндынга альбо паняційных амальгам) Ж. Факанье і М. Тэрнэра. Націск кладзецца на разгляд іранічнага кампанента. У выніку даследавання былі вылучаны і апісаны слоты прадстаўленай мемамі амальгамы „Лукашэнка – васал Пуціна”, з улікам сувязі дадзенага метафарычнага канструкта з іншымі фрагментамі калектыўнай кагнітыўнай прасторы. Канцэптуальная амальгама народжаная семай „падпарадкавання ізалежнасці” эксплікуецца пры дапамозе інтэграцыі палітычнай сферы з канцэптуальнымі прасторамі іншых асіметрычных адносін (сямʼі, феадалізму, любоўных сувязяў). Падчас аналізу корпуса мемаў выразна выявілася іх характэрная ўласцівасць – рэалізацыя валентнасці. У сілу сваёй актуальнасці, ананімнасці і распаўсюджанасці інтэрнэт-мемы зʼяўляюцца індыкатарам грамадскіх настрояў і сродкам фарміравання ментальных установак соцыуму.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11474
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44967
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44968
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44969
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44970
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44971
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44972
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44973
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44974
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44975
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44976
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44977
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44978
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44979
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44980
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44981
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44982
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44983
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44984
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44985
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44986
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44987
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44988
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44989
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44990
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44991
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44992
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44993
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44994
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44995
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44996
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44997
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44998
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/44999
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11474/45000
Prawa autorskie (c) 2021 Żanna Sładkiewicz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11445
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Białoruskie i polskie zamowy: od paraleli do wspólnej przestrzeni fabularnej
Valodzina, Tatsiana
Narodowa Akademii Nauk Białorusi, Mińsk, Białoruś https://orcid.org/0000-0002-9800-2199
białoruski i polski folklor, zamowy, medycyna ludowa, fabuła i motyw, studium porównawcze
Замовы з заходніх тэрыторый – арганічная частка замоўна-заклінальнага кампендыума Беларусі, асноўнымі і частотнымі сюжэтамі, матывамі і вобразамі ўваходзяць у агульнаэтнічную скарбонку, аднак на ўзроўні прыярытэтаў і распрацаванасці асобных элементаў складаюць некалькі адрозную і ў той жа час цэласную карціну. Выяўляецца шэраг формулаў, вобразаў, матываў, якія працягваюць польскую замоўную традыцыю і далей „рассейваюцца”, кропкава фіксуюцца ў месцах кампактнага пражывання каталіцкага насельніцтва. У той жа час некалькі матываў і нават комплексаў, звязаных з асобнымі функцыянальнымі замоўнымі групамі, выпадае з зоны памежжа. Польская замоўная традыцыя стала для беларускай своеасаблівым правадніком заходнееўрапейскіх уплываў, у той час як прамыя запазычанні з польскіх тэкстаў рэдкія. У цэлым параўнальныя штудыі даюць падставы выказваць думку аб існаванні агульнай заходнебеларуска-польскай сюжэтна-матыўнай замоўнай прасторы.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11445
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
rus
Prawa autorskie (c) 2021 Tatsiana Valodzina
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11138
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Pragmatyka tekstów mitologicznych w białoruskiej tradycji folklorystycznej początku XXI w.
Shved, Ina
Brzeski Uniwersytet Państwowy im. Aleksandra
Puszkina https://orcid.org/0000-0002-9225-2031
teksty mitologiczne, pragmatyka, folklor białoruski
У артыкуле разглядаюцца вынікі сінхроннага прагматычнага аналізу міфалагічных тэкстаў, якія бытуюць у розных рэгіёнах Беларусі ў наш час. Пры аналізе ўлічваюцца тэматычныя, моўныя і сітуатыўныя параметры актуалізацыі міфалагічных тэкстаў. Высветлена, что міфалагічныя тэксты, функцыянуючы ў розных формах побытавага, паўабрадавага і абрадавага маўлення, сцвярджаюць стэрэатыпы чалавечых паводзінаў, якія арыентаваны на першы член апазіцыі «норма – антынорма», раскрываюць асаблівасці правілаў, прадпісанняў, забарон і наступствы іх парушэння. Самі фармулёўкі забаронаў, правілаў, рэкамендацый могуць не ўключацца ў тэкст, калі дасведчаны слухач – „носьбіт” традыцыі – засвоіў неабходны комплекс фонавых ведаў і ў стане вывесці гэтыя фармулёўкі самастойна. Прычым такія вывады могуць адначасова тычыцца розных сфер: і міфалагічных ведаў, і практычных навыкаў, неабходных у паўсядзённым жыцці ды экстрэмальных сітуацыях, і маральна-этычных, рэлігійных ідэй, нормаў. Міфалагічныя аповеды ў залежнасці ад індывідуальных дыспазіцый актыўных „носьбітаў” традыцыі могуць не толькі ўпэўніваць слухачоў у існаванні іншасветных сіл і істот, у магчымасці перасячэння міжсветавай мяжы з абодвух яе бакоў, дыфузнага ўзаемапранікнення таго і гэтага светаў, сцвярджаць адзінства жывых і памерлых членаў родавага калектыву, але і дазваляюць візуалізаваць, «адчуць/пачуць» прадстаўнікоў іншасвету. Акрамя дамінантнай фатычнай функцыі, вызначаюцца інфарматыўная, дыдактычная, тэрапеўтычная, а таксама звязаная з усімі пералічанымі эмацыянальная функцыі.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11138
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
rus
Prawa autorskie (c) 2021 Инна Швед Анатольевна
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11167
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Miejsca pamięci, pamięć traumatyczna i nostalgiczna oraz pamięć językowa w życiu rodzinnym powojennych przesiedleńców z północnokresowego Nowogródka i okolicy
Lewaszkiewicz, Tadeusz
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0003-0676-9841
pamięcioznawstwo, pamięć traumatyczna, nostalgiczna i językowa, kresowizmy leksykalne, Nowogródek, powojenne przesiedlenia ludności
Artykuł nawiązuje do studiów z tzw. pamięcioznawstwa, interdyscyplinarnej dziedziny naukowej, której poświęca się dużo uwagi w ostatnich kilku dziesięcioleciach. Celem artykułu jest ukazanie elementów symbolicznych typów „pamięci” (zasygnalizowanych w tytule artykułu) w pamięci zbiorowej powojennych przesiedleńców z północnokresowego Nowogródka i okolicy. Do zebrania materiału wspomnieniowego zastosowano metodę zapisywania i nagrywania wypowiedzi oraz ekscerpcji korespondencji; materiał językowy zebrano na podstawie długoletniej obserwacji językowej przesiedleńców, odpytywania kwestionariusza i ekscerpcji źródeł pisanych (listów, zeszytów szkolnych, brudnopisów podań i różnych notatek). Pamięć traumatyczna dotyczy bolesnych wydarzeń z pierwszej wojny światowej i okresu wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921), przywoływanych w okresie międzywojennym, z drugiej wojny światowej (wspomnienia o wymordowanych Żydach nowogródzkich) i z dwóch powojennych lat, w których przesiedleńcy musieli opuścić Nowogródek. Pamięć nostalgiczna polegała na tym, że po 1945 r. tęskniono za Nowogródkiem i okolicą jak za ziemią ojczystą, za czymś, co było w życiu cenne, ale zostało utracone. Przejawem pamięci językowej jest przede wszystkim to, że w języku przesiedleńców z Nowogródka i okolicy oraz częściowo w języku ich dzieci (urodzonych nie później niż 10–15 lat po wojnie) zachowało się ponad 200 dobrze znanych kresowizmów leksykalnych, głównie pochodzenia białoruskiego, białorusko-rosyjskiego oraz rosyjskiego
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11167
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11167/50510
Prawa autorskie (c) 2021 Tadeusz Lewaszkiewicz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/12490
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Miasto słońca, miasto bólu. Tożsamość miasta wschodnioeuropejskiego (na przykładzie Mińska)
Cobel-Tokarska, Marta
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie https://orcid.org/0000-0002-8151-8367
Miasto, Mińsk, pamięć, totalitaryzm, przestrzeń, socjologia literatury
Obecna sytuacja polityczna na Białorusi, a zwłaszcza protesty obywatelskie w przestrzeni miejskiej Mińska skłaniają do podjęcia refleksji nad krajobrazem kulturowym miasta ukształtowanego w totalitaryzmie. Celem artykułu jest zatem analiza jednego z nielicznych przedstawień Mińska w literaturze dostępnej polskiemu czytelnikowi: książki Artura Klinaua Mińsk. Przewodnik po Mieście Słońca [Małaja padarożnaja kniżka pa Goradze Sonca]. W analizie wykorzystano perspektywę socjologii literatury. Zwrócono uwagę na specyfikę gatunku tekstu, jakim jest przewodnik turystyczny. Odwołano się również do ustaleń socjologii dzieciństwa oraz kategorii pamięci biograficznej. Aby zrekonstruować i zrozumieć autorską wizję miasta zawartą w książce Klinaua, na początku przedstawiono, w jaki sposób autor opisuje oswajanie architektonicznej utopii Miasta Słońca z perspektywy dziecka. Następnie wspomniano kategorię walki o przestrzeń, w której orężem są: architektura i założenia urbanistyczne. Przykładową potyczką w tej walce są opisane przez Klinaua losy dzielnicy Niemiga. Podsumowaniem jest przywołanie strategii, do jakich ucieka się autor, broniąc swej biografii przed zawłaszczeniem przez totalitarną utopię.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/12490
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/12490/49879
Prawa autorskie (c) 2021 Marta Cobel-Tokarska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/10298
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Postrzeganie Polski i Polaków w białoruskim dyskursie internetowym w latach 2013–2019: jakościowa analiza wypowiedzi imigrantek
Kanasz, Tatiana
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie https://orcid.org/0000-0001-7389-5683
imigrantki, stereotyp, obraz, Polska, Polacy, Białorusinki, badanie jakościowe
W ostatnim czasie Polska staje się ważnym krajem emigracji dla wielu Białorusinów. Imigranci publicznie wypowiadają się na temat kraju przyjmującego oraz jego mieszkańców w różnych mediach, wpływając tym samym na etnostereotypy. Ich głos może być ważny dla innych osób rozważających emigrację lub też dla osób, które nie mają bezpośrednich kontaktów z Polakami, a wiedzę na temat sąsiadów czerpią między innymi z przekazów medialnych. Celem badania było ustalenie społeczno-kulturowych wizerunków Polski i Polaków z perspektywy białoruskich emigrantek. Poszukiwano odpowiedzi na pytania: W jaki sposób przedstawiane jest społeczeństwo polskie w wybranych internetowych mediach białoruskich w wypowiedziach migrantek? Jakie są cechy Polaków podobne lub różniące się od Białorusinów? Jakie są reakcje czytelników zawarte w komentarzach do publikacji prasowych? Badanie zrealizowano metodą jakościową z zastosowaniem analizy dyskursu medialnego. Korpus materiałów, sporządzony w ramach celowego doboru próby, obejmuje 12 relacji pochodzących z dziennikarskich wywiadów opublikowanych w popularnych na Białorusi internetowych wydaniach informacyjnych oraz rozrywkowych w latach 2013–2019. Analizowane odpowiedzi przedstawiają poglądy grupy młodych kobiet z wyższym wykształceniem, mieszkających w dużych miastach, w większości korzystających z Karty Polaka. Obraz Polski przedstawiono w odniesieniu do czterech wymiarów: kulturowo-etnicznego, społeczno-ekonomicznego, wymiaru moralności oraz wymiaru sprawności. Białorusinki pozytywnie postrzegają społeczno-ekonomiczne warunki życia w Polsce, jak również relacje społeczne. Komentarze czytelników są zróżnicowane oraz wskazują na bardziej krytyczne odczytanie pozytywnych wizerunków Polski i Polaków
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/10298
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
Prawa autorskie (c) 2021 Tatiana Kanasz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11881
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Mniejszość bez reprezentacji... Kwestia przedstawicieli środowisk białoruskich w Radzie Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1939–1945
Wysocki, Roman
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0002-5664-6041
Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej, stosunki polsko-białoruskie, Białorusini w latach II wojny światowej, białoruski ruch narodowy
W artykule omówiono próby poszerzenia Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej o przedstawicieli ludności białoruskiej w latach 1939-1945. Wspomniany organ powstał w grudniu 1939 r. jako ciało opiniujące działalność Prezydenta i Rządu RP. Wprowadzenie do jego składu reprezentantów Białorusinów miało być aktem traktowania ich jako równoprawnych współobywateli oraz potwierdzeniem trwania władz polskich na uchodźstwie na stanowisku nienaruszalności granicy wschodniej państwa polskiego. Wobec braku szerszego poparcia politycznego dla inicjatywy ze strony ówczesnych polskich partii politycznych i niekonsekwencji działań Rządu RP wszystkie próby wyłonienia przedstawicieli ludności białoruskiej i ściągnięcia ich do Londynu kończyły się porażką. Sposób realizacji planu odsłaniał charakter polityki narodowościowej Rządu RP na uchodźstwie w latach 1939-1945. Niewprowadzenie przedstawiciela Białorusinów do Rady Narodowej RP skutkowało dalekosiężnymi następstwami i miało bezpośredni wpływ na losy regionu i jego mieszkańców.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11881
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11881/46977
Prawa autorskie (c) 2021 Roman Wysocki
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11348
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Prasa białoruska międzywojennej Łotwy (przegląd wydawnictw)
Jankowiak, Mirosław
Akademii Nauk Republiki Czeskiej, Praga https://orcid.org/0000-0001-6212-1463
Białorusini na Łotwie, prasa białoruska na Łotwie, okres międzywojenny, język białoruski, K. Jezawitau, S. Sacharau
W prezentowanym artykule omówiono prasę białoruską, wydawaną na Łotwie w okresie międzywojennym (w latach 1920–1933). W dostępnych publikacjach zazwyczaj odnajdujemy jedynie wzmianki o tym, że gazety i periodyki białoruskojęzyczne wychodziły w Rydze czy Dyneburgu, wymienia się je z nazwy, dając ogólną informację, albo analizuje konkretny aspekt (język tekstów czy wybrane zagadnienie poruszane na łamach prasy). Zamierzeniem autora była prezentacja szerszego opisu każdego z drukowanych wydań, z możliwie jak najpełniejszą informacją o jego redakcji, autorach, tematyce czy miejscu wydawania. Drugim ważnym zagadnieniem było ukazanie uwarunkowań polityczno-społeczno-kulturalnych, które wpływały na funkcjonowanie mniejszości białoruskiej na Łotwie i m. in. tworzenie nowych gazet i wydań periodycznych w języku białoruskim oraz ich druk. Autor przeprowadził w tym celu kwerendę biblioteczną w Rydze (Biblioteka Narodowa Łotwy), w Londynie (Białoruska Biblioteka i Muzeum im. Franciszka Skaryny) oraz w Pradze (Biblioteka Słowiańska Biblioteki Narodowej w Czechach). Powoływanie nowych gazet i periodyków, częstotliwość ich wychodzenia uzależnione były przede wszystkim od możliwości finansowych białoruskich organizacji i ich aktywności a także bieżących wydarzeń politycznych (jak np. tzw. „Białoruski proces” czy wprowadzenie w 1934 r. rządów autorytarnych K. Ulmanisa). Największe znaczenie odegrała prasa, której redaktorami byli najbardziej aktywni działacze (m.in. K. Jezawitau i S. Sacharau), a które wydawane były przez największe organizacje białoruskie (np.: Голас беларуса, Беларуская школа ў Латвіі oraz Школьная праца). Większość prasy wychodziło nieregularnie i/lub tylko w jednym lub kilku numerach.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11348
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44334
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44335
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44336
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44337
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44338
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44339
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44340
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44341
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44342
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44343
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44344
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/11348/44345
Prawa autorskie (c) 2021 Mirosław Jankowiak
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11895
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
#EVAlucja białoruskiej poezji protestu
Rusiecka, Natalia
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0002-6996-7661
protest, współczesna poezja białoruska, #evalucja, motyw
Артыкул прысвечаны беларускай паэзіі, якая была створана на працягу 2020 г. на хвалі грамадскага супраціву. Аналіз вершаў грамадскага і палітычнага гучання прадстаўлены на фоне шырокай панарамы культурнага жыцця Беларусі, адметнасцю якога зʼявілася стварэнне такіх праектаў, як культпратэст і #evaлюцыя. Матэрыялам для дадзенага даследавання паслужылі як беларускамоўныя, так і рускамоўныя вершы, напісаныя беларускімі аўтарамі. Сярод творцаў, якія адгукнуліся паэтычным словам на актуальныя падзеі, ёсць прадстаўнікі старэйшага пакалення (Уладзімір Някляеў, Антаніна Хатэнка), сярэдняй генерацыі (Дзмітрый Строцаў, Сяргей Прылуцкі, Аксана Спрынчан, Таццяна Светашова, Вольга Гронская), а таксама зусім маладыя, новыя імёны ў беларускай літаратуры (Кацярына Глухоўская (Іофе), Артур Камароўскі). Разгледжаныя ў артыкуле тэксты вершаў паходзяць найперш з інтэрнэт-рэсурсаў, а таксама з нешматлікіх публікацый у незалежнай беларускай прэсе. У артыкуле ўвага звяртаецца ў першую чаргу на матывы і вобразы, якія найчасцей выкарыстоўваліся паэтамі ў творах, сярод іншых заўважнае месца займаюць нацыянальныя колеры і сімвалы. Адметнасцю пратэстнай лірыкі 2020 г. зʼяўляецца таксама высокая частотнасць рознага кшталту „дыялогаў” з класікамі беларускай літаратуры. Бел-чырвона-белы сцяг, пагоня, гімны, цытаты з твораў Янкі Купалы ствараюць агульны вобразна-мастацкі свет беларускай пратэстнай паэзіі, характэрны не толькі беларуска-, але і рускамоўным творам. Асобна вылучаны цікавыя стылістычныя знаходкі паэтаў, такія як рэпартажная форма альбо стварэнне аўтарскіх неалагізмаў.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11895
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
rus
Prawa autorskie (c) 2021 Natalia Rusiecka
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8570
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Gramatyka białoruska Antoniego Łuckiewicza a uzus językowy w okresie „Naszej Niwy” (wariantywność morfemów fleksyjnych w odmianie przez przypadki rzeczowników białoruskich deklinacji pierwszej)
Bieder, Hermann
Uniwersytet w Salzburgu (Austria) https://orcid.org/0000-0002-5384-160X
Anton Łuckiewicz, gramatyka białoruska, kodyfikacja białoruskiego języka literackiego, uzus językowy „Naszej Niwy”
...
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8570
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
ger
Prawa autorskie (c) 2021 Hermann Bieder
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9441
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Poetycki model prozy Iwana Ptasznikaua (na przykładzie opowieści Łonwa)
Siwek, Beata
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-0742-3431
poetyka; strategie narracyjne; organizacja brzmieniowa; przestrzeń; rytm prozy
Artykuł poświęcony jest zagadnieniu poetyckości prozy Iwana Ptasznikaua, które zostało zilustrowane na przykładzie jednego z najbardziej znaczących tekstów białoruskiego twórcy – opowieści Łonwa (1964). Powieść ta, obudowana wokół problematyki historycznej (wydarzenia drugiej wojny światowej i jej konsekwencje), stanowi doskonały przykład świadomego kształtowania języka narracji oraz dialogów i monologów postaci na fundamencie strategii i technik typowych dla tekstów poetyckich. Świadczą o tym nie tylko liczne metafory i porównania, za którymi białoruski pisarz ukrywa bolesną rzeczywistość wojny, ale też doskonała organizacja składniowa, która uwydatnia nowe płaszczyzny semantyczne utworu. Iwan Ptasznikau w sposób niezwykle umiejętny łączy w obrębie stosunkowo krótkich odcinków tekstu różnorodne typy powtórzeń (anafory, epifory, konkatenacje), wykorzystuje wartości brzmieniowe płynące z powtarzalności określonych głosek i sylab, dzięki którym kreuje sugestywne, nasycone barwami, dźwiękami i zapachami przestrzenie, które stanowią nie tyle tło dla ukazania postaci i zdarzeń, ale współuczestniczą w kształtowaniu sensów i znaczeń wyłaniających się z fabuły. Interesującym wydaje się fakt, łączenia poprzez zabiegi brzmieniowe i składniowe, swoistą nadorganizację językowo-stylistyczną, płaszczyzny narracyjnej z płaszczyzną fabularną. Pojedyncze słowa, nawracające frazy, a także systematycznie nawracające strategie i chwyty składniowe (zwłaszcza te tworzące tzw. poetykę atmosfery) spajają te dwie płaszczyzny tekstu i jednocześnie poszerzają jego pole interpretacyjne.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9441
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
Prawa autorskie (c) 2021 Beata Siwek
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11102
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Pobożność i pasja: poezja Walanciny Aksak
McMillin, Arnold
Uniwersytet w Londynie https://orcid.org/0000-0002-6883-9852
poezja białoruska, Kościół, zmysłowość, tożsamość narodowa i język, kwiaty, wino, muzyka
Valiancina Aksak’s gentle yet mysteriously strong lyrics cover a wide range of topics including the Church and Christian belief, Belarusian identity, and indignation at the betrayal of national values, wine, music, flowers and the language itself, which she handles with a very individual mastery. Much of her verse is subtle and understated, although she is also capable of very clear descriptions of people and places and the various qualities and effects of wine. A highly musical poet, she also makes several references to classical music, and her verses about family, both children and parents are very touching indeed. She is a poet whose work deserves to be better known.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11102
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
eng
Prawa autorskie (c) 2021 Arnold McMillin
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11682
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Problemy atrybucji poetyckiego szkicu dramaturgicznego Atwieczerek
Chaustowicz, Mikałaj
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-3007-0603
obrazek dramatyczny, A. Rypiński, Adwiaczorak, H. Marcinkiewicz
У артыкуле на падставе вядомых імалавядомых публікацый разглядаецца праблема атрыбуцыі драматургічнага абразка Адвячорак: Аказія ўкарчме пад Фальковічамі Гіпотэза пра Г. Марцінкевіча як аўтара твора належыць Р. Зямкевічу. Дакладных звестак ён не меў (няправільна падаваў падзагаловак п’есы), але ўпэўнена пашыраў сваю гіпотэзу: паінфармаваў Ф. Аляхновіча іА. Шлюбскага. Адрозны пункт гледжання на аўтарства Адвячорка... меў М. Піятуховіч. Праўда, упрадмове да планаванае публікацыі рукапісаў А. Рыпінскага ён не закранаў пытання аўтарства, але, верагодна, на лекцыях для студэнтаў БДУ сцвярджаў, што абразок напісаў А. Вярыга-Дарэўскі (мяркуем на падставе пазнейшых артыкулаў А. Адамовіча). М. Ларчанка іЛ. Фіглоўская, відаць, нічога не ведаючы пра рукапісы А. Рыпінскага, выявілі ў„ленінградскіх архівах ібібліятэках” п’есу Адвячорак..., якую напісаў нехта Сазановіч. Цікава тое, што даследнікі ахарактарызавалі тэму твора даволі агульна – „быт прыгоннага сялянства”, што ўвогуле адпавядае адлюстраванаму ўтэксце зрукапісаў А. Рыпінскага. Пасля публікацыі Адвячорка... ў1988 г. Большасць даследнікаў (В. Рагойша, Г. Кісялёў, У. Мархель) адназначна выказаліся на карысць аўтарства Г. Марцінкевіча, хоць В. Скалабан прапаноўваў не спяшацца зканчатковымі высновамі. Аналіз навуковае літаратуры, стылю польскамоўных твораў Г. Марцінкевіча, а таксама асобных акалічнасцяў віцебскага літаратурнага жыцця канца 1850 – пачатку 1860-х гг. дазваляе выказаць сумненні, што драматургічны абразок Адвячорак: Аказія ўкарчме пад Фальковічамі належыць пяру Г. Марцінкевіча. Не менш верагодным аўтарам можа лічыцца А. Вярыга-Дарэўскі ці нехта Сазановіч.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11682
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
rus
Prawa autorskie (c) 2021 Mikoła Chaustowicz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/11262
2021-12-20T11:17:10Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211212 2021 eng "
1898-0457
dc
Białorusini w utworach Michała K. Pawlikowskiego
Pełczyński, Grzegorz
Uniwersytet Wrocławski http://orcid.org/0000-0003-4620-1003
Białorusini, literatura kresowa, literatura emigracyjna, M. K. Pawlikowski
Przedmiotem badań autora artykułu są Białorusini w powieściach, esejach i artykułach Michała K. Pawlikowskiego. Pawlikowski był polskim pisarzem, który dzieciństwo i młodość przeżył na ziemiach wschodniej Białorusi. Ostatnie trzydzieści lat swego życia był emigrantem i mieszkał w Ameryce. Tam zajmował się literaturą. W Polsce jego utwory nie były znane. Jego powieści i eseje wydaje się tu od dziesięciu lat. Autor od tego czasu prowadzi badania nad twórczością Pawlikowskiego. Jako antropolog zauważa w niej wiele ciekawych rzeczy. Antropologia literatury interesuje się także opisami różnych ludów. W utworach Pawlikowskiego znajdują się między innymi opisy Białorusinów. Autor je wyszukał i uporządkował. To zajęcie nie było łatwe, bo niewielkie wzmianki o Białorusinach są rozproszone w różnych pracach pisarza. Pawlikowski w Białorusinach widzi głównie chłopów. Jest on zafascynowany ich językiem i kulturą. W małym stopniu dostrzega ich aspiracje narodowe. Zauważa jednak, że zgodnie żyli z Polakami.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2021-12-12 20:47:26
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/11262
Studia Białorutenistyczne; Vol 15 (2021)
pol
Prawa autorskie (c) 2021 Grzegorz Pełczyński
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9148
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Polonizmy wśród białoruskich nazw procesów kognitywnych
Rudenka, Alena
Białoruski Uniwersytet Państwowy w Mińsku https://orcid.org/0000-0002-1165-3299
czasownik; aspekt; rekcja; zapożyczenie; polonizm
Badanie semantyki czasowników – nazw procesów kognitywnych – na materiale języka białoruskiego nie było dotychczas podejmowane. Jako specjalny podsystem leksykalno-semantyczny czasowniki w znaczeniu „procesy mentalne” na materiale innych języków również nie był wcześniej poddany badaniu. Aktualność tego artykułu wynika z braku kompleksowego opisu niniejszego zagadnienia leksykalno-semantycznego. Celem artykułu jest całościowy opis nazw procesów kognitywnych w języku białoruskim. Badaniu poddane zostały cechy semantyczne i składniowe każdego czasownika oraz rodzaje relacji między nimi. Zgodnie z czym definiowane są znaczenia leksykalne, typ każdego leksemu według rodzaju czynności; aktantnу typ czasownika oraz jego związki syntagmatyczne. W artykle zwraca się również uwagę, które czasowniki zapożyczono z języka polskiego i które przez jego pośrednictwo. Nazwy procesów kognitywnych zostały podzielone na kilka grup z semantyką ‘decydować, wnioskować’, ‘zgadnąć’, ‘zrozumieć’, ‘dowiedzieć się’, ‘zapamiętać’, ‘przypomnieć’. Spośród czterdziestu jednostek siedem zapożyczono z języka polskiego lub język polski pełnił rolę pośrednika w ich zapożyczeniu. W podgrupie semantycznej ‘decydować, wnioskować’ za pośrednictwem języka polskiego do białoruszczyzny zapożyczono leksemy дэдукаваць, разважыць, размеркаваць, разрахаваць. Trzy kolejne polonizmy mają semantykę ‘zrozumieć’, ‘dowiedzieć się’. Z języka polskiego zapożyczono wyrazy дапяць i распрацаваць. Brus. асэнсаваць ma korzenie łacińskie, ale do białoruszczyzny został zapożyczony przez polskie pośrednictwo. Wszystkie te leksemy, z wyjątkiem niedawnego zapożyczenia дапяць, były używane już w okresie starobiałoruskim. Są one przechodnie – taka sama rekcja była typowa dla tych czasowników w języku polskim. Czasownik дапяць używany jest bez obiektu lub ze zdaniem podrzędnym dopełnieniowym.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9148
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Alena Rudenka
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9169
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Osobliwości tłumaczeń biblijnych z terenów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI wieku
Kozhynava, Ala
Białoruski Uniwersytet Państwowy w Mińsku http://orcid.org/0000-0002-5498-7037
tłumaczenia biblijne; XVI wiek; Rzeczpospolita; Wielkie Księstwo Litewskie; Księga Koheleta
У артыкуле даецца агульнае ўяўленне пра біблейскія пераклады, створаныя ў XVI ст. на тэрыторыі Рэчы Паспалітай і Вялікага княства Лiтоўскага, а таксама на прыкладзе вершаў 1.5–7 з Кнігі Еклесіяста разглядаецца канкрэтная тэхніка перакладу і прычыны адрозненняў паміж арыгінальным і перакладным тэкстам. Для даследавання выкарыстоўваецца метад тэксталагічнага аналізу. Аўтар прыходзіць да наступных высноў. Па-першае, гэта можа быць сутыкненне розных моўных сістэм, паколькі мова арыгінала і мова біблейскага перакладу належаць не толькі да розных моўных групаў, але і да розных моўных сем’яў. Па-другое, моцным процідзеяннем на шляху да дакладнасці перакладу аказваецца рознае разуменне тэксту, абумоўленае адрозненнем у веравызнанні. У час стварэння большасці славянскіх перакладаў хрысціянская экзегетика каардынальна адрознівалася як ад старажытнага разумення святых тэкстаў, так і ад тлумачэння, прынятага ў раввнистической традыцыі. Па-трэцяе, міжтэкставые адрозненні могуць быць абумоўленыя адрозненнямі ў культуры, якія не маюць ніякага дачынення да сістэмы веравызнання. Па-чацвёртае, адрозненне арыгінала ад перакладу абумоўліваецца тым, што не ўсе перакладчыкі былі аднолькава адоранымі лінгвістамі, аднолькава добра ведалі мову арыгінала і прадмет, пра які ідзе гаворка. Таму ў тэкставай структуры перакладу мы можам сустрэцца з рознага роду адхіленнямі ад сутнасці і формы арыгінала, якiя прыводзяць да моўных і змястоўных памылак.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9169
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
rus
Prawa autorskie (c) 2020 Ala Kozhynava
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9772
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Profesor Ignacy Daniłowicz i jego spuścizna paleograficzna. Uwagi na marginesie transliteracji „Latopisca Litwy i Kroniki Ruskiej”
Citko, Lilia
https://orcid.org/0000-0002-8340-4814
paleografia; cyrylica; łacinka; transliteracja samogłosek i spółgłosek; Latopis supraski
Pochodzący z Podlasia XIX-wieczny uczony, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, a następnie kolejno Charkowskiego, Kijowskiego oraz Moskiewskiego, Ignacy Daniłowicz pozostawił po sobie bogatą i wartościową spuściznę naukową. Prawnik i historyk z wykształcenia, przejawiał też niemałe zdolności językoznawcy i paleografa zafascynowanego językiem ruskich dokumentów do dziejów Litwy. Pracę z nimi niewątpliwie ułatwiała mu znajomość podlaskiej mowy. Główna uwaga w tekście skupiona została na sposobach transponowania na alfabet łaciński Latopisu supraskiego, który powstał na początku XVI wieku jako tekst cyrylicki. Analiza zastosowanych przez Daniłowicza rozwiązań w zakresie transliterowania samogłosek i spółgłosek pokazała dobre opanowanie warsztatu paleografa mimo braku przygotowania językoznawczego.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9772
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Lilia Citko
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9892
2020-12-16T12:07:44Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Transpozycja elementów onomastycznych języków słowiańskich w języku białoruskim
Haponienka, Iryna
https://orcid.org/0000-0003-4082-447X
transpozycja międzyjęzykowa; język białoruski; języki słowiańskie; onim; standaryzacja onomastyczna
W artykule analizuje się sposoby translacji jednostek onomastycznych z języków słowiańskich do języka białoruskiego. Znaczenie takich badań jest związane z intensyfikacją problemów transpozycji nazw własnych jednego języka za pomocą środków innego na tle współczesnego rozszerzenia procesów komunikacji kulturowej i ekonomicznej.
Przy opracowywaniu tematu wychodziliśmy z założenia, że obecnie w białoruskiej praktyce onomastycznej zostały wyraźnie określone ogólne zasady transponowania onimów słowiańskich, a algorytmy ich zastosowania do konkretnego materiału językowego znajdują się na razie w fazie opracowania. Przedstawiono przydatność dla leksyki onomastycznej istniejących zasad międzyjęzykowej translacji (tłumaczenie, transkrypcja, transliteracja), poddano analizie obiektywne trudności włączenia obcojęzycznych onimów w białoruski kontekst językowy. Dokonano przeglądu wyników prac przeprowadzonych przez onomastów białoruskich i służby państwowe, dotyczących normalizacji i standaryzacji pisemnego opracowania różnych rodzajów słowiańskich onimów w systemie języka białoruskiego. Wymienione zostały odpowiednie przepisy regulujące tę sferę onomastyki. Przeanalizowano nieopracowane aspekty problematyki słowiańsko-białoruskich kontaktów onomastycznych.
W pracy wykorzystano metodę opisową, porównawczą, przeglądowo-analityczną oraz metodę analogii.
W sumie analiza wykazała, jak istotne znaczenie ma uregulowanie zasad i reguł słowiańsko-białoruskiej translacji onimów. Uwzględnienie wyników badań pozwala usytuować główne kierunki przyszłych działań w tej dziedzinie w obrębie doskonalenia obowiązującej normy w dokumentacji i tworzenia nowych instrukcji, które obejmowałyby wszystkie języki słowiańskie i maksymalną ilość wariantów onimicznych.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9892
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
ukr
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/9892/37397
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/9892/37398
Prawa autorskie (c) 2020 Iryna Haponienka
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/10084
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
„Między pomnikami zwycięzców a grobami na wiejskich cmentarzach”. Polska – Białoruś. Rozważania o historiozofii
Bugajska-Więcławska, Joanna
Uniwersytet Marii curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0001-9648-0587
Polska; Białoruś; historiozofia; historia mówiona; pogranicze
Celem badań jest ukazanie ideowo-politycznych i metodologicznych uwarunkowań interpretacyjnych w historiografiach Polski i Białorusi. Za przykład badawczy obrano interpretacje dotyczące wydarzeń z września 1939 r. na pograniczu II Rzeczypospolitej Polskiej oraz Związku Radzieckiego i poddano je analizie porównawczej. Białorusini podważają prawdziwość danych ze spisów powszechnych ludności II RP (składu narodowościowego tych ziem we wrześniu 1939 r.), interpretują wystąpienia ludności żydowskiej a zwłaszcza białoruskiej jako element sprawiedliwości społecznej. Polacy przyjmują kryterium granic historycznych dowodząc ciągłości państwowości na danym obszarze zgodnie z prawem międzynarodowym. Zwracają uwagę na brak ostrego określenia w historiografii białoruskiej obszaru terytorialnego nazywanego „Białorusią Zachodnią”. Pada też zarzut o generalizowanie obszaru województw: wileńskiego, białostockiego i nowogródzkiego. Polskie powszechne rozumienie całych „Kresów Wschodnich” to z kolei generalizacja obszarów etnicznej Białorusi, Litwy, Ukrainy i południowo-wschodniej Łotwy. W wyniku podsumowań określono wyznaczniki sporu historiozoficznego. Interpretacje historiografii polskiej opierają się na argumentacji propaństwowej: polskiej i jednocześnie anty-radzieckiej, podczas gdy narracja strony białoruskiej wynika z kontekstu narodowo-etnicznego wspartego ideologią sowiecką/postsowiecką. Opisano ewolucję metodologiczną (wykorzystywanie w badaniach historii mówionej) w Republice Białoruś. Na koniec zaproponowano dalsze poszerzanie pola metodologicznego w badaniach historycznych o teorie z dziedziny pogranicza. Uznano, że takie otwarcie dyscyplinarne pozwoli dwustronnie złagodzić spór a badania polsko-białoruskie zyskają kompatybilność.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/10084
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/10084/40562
Prawa autorskie (c) 2020 Joanna Bugajska-Więcławska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9255
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Poezja białoruskojęzyczna Miry Łukszy: intencje świadomości artystycznej
Bradzikhina, Ala
Homelski Uniwersytet Państwowy im. Franciszka Skaryny http://orcid.org/0000-0001-9429-6372
Mira Łuksza; poezja; intencje świadomości artystycznej; strach; fizyczność
Artykuł został poświęcony cechom intencjonalności świadomości autora na przykładzie poezji białoruskojęzycznej Miry Łukszy. Jak wykazało badanie, w analizowanych utworach literackich strach nierzadko wpływa na stan psychiczny lirycznej bohaterki, stojącej w obronie wyznawanych wartości patriotycznych i moralnych. Autor artykułu szczególną uwagę zwraca na fizyczność i jej funkcje w tekście poetyckim, percepcję dotykową jako główne narzędzie eksploracji lirycznej rzeczywistości, destrukcyjność ciała ludzkiego jako źródło bólu wewnętrznego; role stanów cielesnych w opisie problemów filozoficznych i religijno-filozoficznych. Rozumiejąc samotność jako nieuchronny finał każdej ludzkiej historii (miłości, walki, a nawet egzystencji jako całości), poetka z charakterystycznej dla niej trafną paradaksalnością sformułowań świadomie wybiera samotność dla swojej lirycznej bohaterki, a jednocześnie podkreśla wyjątkową ważność miłości w życiu człowieka. Cielesność jako jedna z wyraźnych intencji artystycznej świadomości M. Łukszy w połączeniu z myślą o identyczności, pokrewieństwie i jedności świata żywego i martwego, antropomorfizm stanowi podstawową zasadę lirycznej interakcji bohaterki z otaczającą rzeczywistością – takrylną. Jej doznania cielesne charakteryzują się niezwykłą intensywnością i czułością. Wyróżniono cechy stylu M. Łukszy, związane z wyżej wymieniononymi intencjami: lakoniczność, paradoksalność, graficzność obrazu, oschłość emocjonalna, aforystyczność.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9255
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Ala Bradzikhina
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/10312
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Poezja panegiryczna Cypriana Bazylika. Wiersze poświęcone Mikołajowi Radziwiłłowi Czarnemu i Mikołajowi Radziwiłłowi Rudemu
Chemperek, Dariusz
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Instytut Filologii Polskiej http://orcid.org/0000-0003-1702-7974
Biblia brzeska; reformacja; panegiryk; bracia polscy; drukarnia
Cyprian Bazylik to renesansowy poeta, drukarz w Brześciu Litewskim, tłumacz i muzyk silnie związany z domem Radziwiłłowskim. Tworzył w języku polskim. Artykuł poświęcony jest dwu wierszom z roku 1566, dedykowanych przez Bazylika zmarłemu Mikołajowi Radziwiłłowi Czarnemu i żyjącemu Mikołajowi Radziwiłłowi Rudemu. Są jednymi z najstarszych polskojęzycznych wierszy panegirycznych na Litwie i nie były dotąd analizowane z religijnego punktu widzenia. Oba utwory znajdują się w ramie wydawniczej dwu druków, opracowanych przez Tomasza Falconiusa, litewskiego antytrynitarza, będących edycjami części Biblii brzeskiej i wydanych w oficynie brzeskiej przez Bazylika. Treści panegiryczne są w obu tekstach poetyckich zaskakująco zdawkowe, natomiast ujawnia się w nich Bazylik (znany jako ewangelik reformowany) jako niedwuznaczny zwolennik antytrynitaryzmu. Utwory te są ciekawym świadectwem sytuacji, w jakiej znaleźli się bracia polscy na Litwie po śmierci (1565) protektora tego wyznania Radziwiłła Czarnego. Niezwykły ton wiersza skierowanego do Mikołaja Rudego – zarazem prośby i religijne groźby – świadczy zarówno o złej sytuacji antytrynitarzy litewskich (musiała się ona pogorszyć w ciągu pół roku) jak i o wysokim poczuciu godności własnej poety.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/10312
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Dariusz Chemperek
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9821
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Miejsce twórczości Uładzimira Karatkieviča w dyskursie o tożsamości Białorusinów
Wielg, Tomasz
Uniwersytet w Opolu https://orcid.org/0000-0002-2245-851X
Karatkevič; literatura białoruska; tożsamość narodowa; historia Białorusi
Głównym celem twórczości U. Karatkeviča pozostawała zawsze próba ożywienia i wzmocnienia poczucia tożsamości narodowej Białorusinów. W literaturze białoruskiej nie było wcześniej pisarza, który całą swoja twórczość poświęcił dziejom własnego narodu. Pisarz opisywał w swoich utworach wzloty i upadki Białorusinów, pokazywał ich próby uzyskania niepodległości, kształtował w swoim czytelniku podstawy białoruskiej tożsamości narodowej. W latach 50. i 60. XX w. w ZSRR nie było łatwo promować i propagować prawdziwą historię Białorusi, piękno języka białoruskiego i białoruską tożsamość narodową. Za swoje działania w tej dziedzinie Karatkevič był często piętnowany i karany. Artykuł przedstawia wpływ twórczości pisarza na kształtowanie białoruskiej tożsamości narodowej. Zmagania Karatkieviča z zastojem, a wręcz wstecznością ery Breżniewa najwyraźniej wyczuwalne były w jego proteście i walce o szacunek dla języka białoruskiego, historii własnej ojczyzny oraz ochrony przyrody i zabytków kultury materialnej. Pisarz widział nierozerwalną jedność pomiędzy tymi na pierwszy rzut oka różniącymi się problemami. Niepamięć społeczna, której jedną z przyczyn jest celowe zaburzanie prawdy historycznej doprowadza do wynarodowienia i zatarcia narodowej samoświadomości. Manipulowanie przeszłością i przymuszanie do zapominania o różnych niewygodnych wydarzeniach historycznych unicestwia tożsamość społeczeństw. Temu właśnie przeciwstawić się chciał i przeciwstawiał się swoja twórczością Uładzimir Karatkievič.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9821
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Tomasz Wielg
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9420
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Przerwanie czy przetrwanie (staro)białoruskiej tradycji piśmienniczej w XVIII wieku? Przyczynki do dyskusji nad rozwojem literackiego języka białoruskiego na materiale wydań bazyliańskich drukarni z Supraśla i Wilna
Getka, Joanna Aleksandra
Uniwersytet Warszawski http://ksi.uw.edu.pl/pracownicy/spis-pracownikow/joanna-getka/ https://orcid.org/0000-0001-5857-7257
prosta mowa; język ruski; język starobiałoruski; XVIII wiek; przerwanie tradycji piśmienniczej
W niniejszym artykule zaprezentowano elementy prostej mowy, ruskiej mowy XVIII wieku, świadectwem której są teksty o charakterze religijnym z tego okresu wydane w bazyliańskiej drukarni w Supraślu (Sobranije pripadkov, 1722, Kratkoje soslovije, 1759, Pouczenije o obrjadach, 1788). Analiza języka tekstów supraskich została uzupełniona analizą tekstu, wydanego w drukarni zakonnej w Wilnie (Ecphonemata Liturgiey Greckiey 1671), w języku cerkiewnosłowiańskim, jednak z zastosowaniem czcionki łacińskiej. Ze względu na różnego rodzaju czynniki: polityczne czy stereotypy naukowe teksty o charakterze religijnym były pomijane w badaniach nad językiem (prostą mową, ruską mową) i piśmiennictwem białoruskim XVIII wieku. Zarejestrowane w nich cechy językowe świadczą o potrzebie rewizji upowszechnionego w latach 60. XX wieku przez wybitnych badaczy języka białoruskiego: Arkadzia Żurauskiego i Iwana Kramko i podtrzymanego przez innych badaczy, aksjomatu na temat zaniku języka starobiałoruskiego w XVIII wieku. Swoją tezę skonstruowali oni na podstawie analizy czynników: graficznego, gramatycznego, ortograficznego, leksykalnego oraz gatunkowego. Koronnym argumentem za zerwaną ciągłością tradycji było wyliczenie specyficznych cech piśmiennictwa starobiałoruskiego, nieobecnych we współczesnym literackim języku białoruskim. Zgodnie z danymi z analizowanych druków bazyliańskich należy mówić o ewolucyjności procesu rozwoju białoruskiego języka literackiego.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9420
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/9420/35273
Prawa autorskie (c) 2020 Joanna Aleksandra Getka
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/10297
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Badania dotyczące praktyki postu w rosyjskiej historiografii kościelnej w okresie przedrewolucyjnym
Zavalniuk, Uladzislau
Parafia św. Szymona i św. Heleny w Mińsku https://orcid.org/0000-0001-9989-1621
religia; post; historiografia cerkwi rosyjskiej
Chrześcijaństwo od wieków określało ideologię rozwoju społecznego Europy. Cerkiew znacząco wpływała na bieg wydarzeń historycznych, konstytuując światopogląd jednostki i społeczeństwa. Post chrześcijański jest ważnym składnikiem odrodzenia duchowego, sposobem opanowania naturalnych ludzkich instynktów, wyrazem posłuszeństwa wobec Boga. Chociaż historiografia postu nie została dotąd szczegółowo zbadana, wzbudza ona obecnie duże zainteresowanie badaczy jako kwestia aktualna i perspektywiczna. Celem pracy jest określenie kierunków badań nad postem, podjętych przez związanych z cerkwią historyków w okresie narodzin i rozwoju rosyjskiej historiografii cerkiewnej. Powstanie państwa absolutystycznego w Rosji wywołało działania reformatorskie, które znacząco wpłynęły na rozwój nauk historycznych. Autor artykułu analizuje genezę i rozwój rosyjskiej historiografii cerkiewnej w okresie cesarstwa (1725–1917), omawia stan badań nad postem w ujęciu związanych z cerkwią historyków rosyjskich. Pod koniec XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku badacze nie stawiali konkretnych celów badawczych, więc wyniki ich ustaleń były obarczone prawosławną apologetyką i ograniczały się do opisu spuścizny rosyjskiej hierarchii cerkiewnej. To zadecydowało o uproszczeniu analiz, opierających się na prowidencjalizmie jako metodzie badawczej. Dopiero w okresie reform liberalnych w latach 60. XIX wieku intensyfikuje się działalność badawcza, a prace historyków stają się wieloaspektowe. Badania nad postem prowadzono przy wykorzystaniu źródeł greckich, łacińskich i słowiańskich. W badaniach historycznych dotyczących postu zaszły duże zmiany: obecnie dominują tendencje do wyboru i prezentacji w monografiach wąskiej problematyki. Post jest opisywany w powiązaniu z historią ogólną chrześcijaństwa i prawosławia, a także w kontekście teologii etyki, w której historia postu zajmuje znaczące miejsce.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/10297
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Uladzislau Zavalniuk
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9755
2021-01-26T18:04:27Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
U progu dymisji. Wojewoda poleski Jan Krahelski wobec sytuacji na Polesiu w 1932 r.
Cichoracki, Piotr
Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0003-2523-2679
Dufrat, Joanna
Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0003-4143-0026
Polesie; mniejszości narodowe; II Rzeczypospolita; wielki kryzys; Jan Krahelski
Na 1932 r. przypadło w II Rzeczypospolitej Polskiej apogeum tzw. wielkiego kryzysu gospodarczego. Odbił się on zwłaszcza na położeniu mieszkańców wsi, także tej zdominowanej przez mniejszości narodowe w województwach wschodnich. Jednym z takich regionów było Polesie. Tekst poświęcony jest odpowiedzi na pytanie, jak w sytuacji załamania ekonomicznego reagowali przedstawiciele administracji państwowej, której przedstawicielem był również Jan Krahelski – wojewoda poleski w latach 1926–1932. Pod koniec okresu sprawowania urzędu niejednokrotnie artykułował on swoje poglądy na temat stanu województwa i pożądanych środków, które powinny zneutralizować skutki kryzysu. Tekst oparty jest o materiał archiwalny pozyskany z archiwów Polski, Białorusi i Rosji. Krahelski był zwolennikiem umiarkowanej polityki narodowościowej. Odżegnywał się od polonizacji mniejszości narodowych i niemal do końca sprawowania stanowiska wojewody starał się nie eskalować represji politycznych. Radykalizacja nastrojów społecznych związana z pogłębiającym się załamaniem ekonomicznym zmusiła go do rewizji stanowiska w kwestii metod zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego. Analiza materiału źródłowego, dla której ważnym punktem odniesienia jest również wystąpienie zbrojne do jakiego doszło w lecie 1932 r. na pograniczu powiatu koszyrskiego (województwo poleskie) i kowelskiego (województwo wołyńskie), wskazuje, że administracja w województwach wschodnich mogła właściwie diagnozować ogólny stan powierzonego jej terytorium, ale jednocześnie niedoskonale rozpoznać jego źródła, w efekcie czego mogła zostać zaskoczona załamaniem porządku.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9755
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/9755/36734
Prawa autorskie (c) 2020 Piotr Cichoracki, Joanna Dufrat
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9634
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Polesie: pogranicze archaicznych tradycji (na przykładzie polskiej, białoruskiej i ukraińskiej obrzędowości rodzinnej)
Kondratiuk, Olena
Państwowe Naukowe Centrum Ochrony Dziedzictwa Kulturowego przed Katastrofami Technologicznymi w Kijowie https://orcid.org/0000-0002-5996-1768
dziecko; śmierć; ochrzczeni rodzice; okno; kołyska; Polesie
Палессе па сённяшні дзень прыцягвае ўвагу этнолагаў і антраполагаў, паколькі дагэтуль дазваляе фіксаваць рудыменты архаічных абрадаў, у тым ліку і з сямейнага цыкла. Сучасны сацыяльна-гуманітарны падыход аддае перавагу вывучэнню пэўных рэалій канкрэтных фрагментаў навакольнага свету ў канкрэтных рэгіёнах. Аўтар артыкула разглядае актуальную і сёння тэму, якая датычыць прычынаў заўчаснай смерці дзяцей і спосабаў абароны ад яе ў традыцыйнай народнай культуры на тэрыторыі Палесся. Мэтай працы з’яўляецца аналіз прычынаў смертнасці і асноўных магічных рытуалаў, звязаных абаронай малалетніх ад заўчаснай смерці; аналіз ролі і значэння вербальных формулаў; аналіз прадметных маркераў і “агульных месцаў” у гэтым працэсе. Абʼектам даследавання з’яўляюцца абрады сямейнага цыкла як кампанент народнай культуры жыхароў Палесся. Метадалагічнай асновай працы з’яўляюцца прынцыпы аб’ектыўнасці і гістарызму. Для апрацоўкі палявых, архіўных, этнаграфічных і фальклорных матэрыялаў выкарыстоўваліся метады параўнальнага і структурна-функцыянальнага аналізаў. Базу даследавання складаюць уласныя палявыя матэрыялы аўтара, а таксама запісы іншых навукоўцаў Дзяржаўнага навуковага цэнтра аховы культурнай спадчыны ад тэхнагенных катастроф, зробленыя падчас комплексных гісторыка-этнаграфічных экспедыцый на тэрыторыі Палесся. Народныя спосабы аховы дзіцяці ад хвароб і смерці былі накіраваны на „падман” смерці з дапамогай магічных рытуалаў. Большасць з іх звязаны з выбарам хросных бацькоў, імем дзіцяці, імітацыяй куплі-продажу дзіцяці, пераносам немаўляці праз акно, пахаваннем з калыскай і г.д.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9634
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
rus
Prawa autorskie (c) 2020 Olena Kondratiuk
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9579
2020-12-16T15:44:48Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Obraz wody we frazeologii i paremiologii polskiej i białoruskiej
Wysoczański, Włodzimierz
Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0003-3516-3240
frazeologizmy; paremie; język polski; język białoruski; językowy obraz świata; językowy obraz wody
Problematyka oglądu wody w językach słowiańskich jest zauważalna. Wielostronnie przybliżone zostało językowe postrzeganie wody w polszczyźnie, zwłaszcza ludowej. Zaznaczone jest też językowe przedstawienie wody w języku białoruskim. Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie utrwalonego w języku obrazu wody w świetle wyprofilowania frazeologicznego i paremiologicznego na materiale jednostek słownikowych języka polskiego i języka białoruskiego w planie konfrontacji międzyjęzykowej. Zebrany materiał pozwala dostrzec w budowaniu językowego obrazu wody zasadnicze perspektywy jej oglądu i wyróżnić podstawowe profile z wieloma specyfikującymi je fasetami. Analiza ukazuje potoczne opisanie wody jako takiej oraz – w szczególności – powiązań wody z różnorodnymi pojęciami, zwłaszcza związków z człowiekiem. Odzwierciedlone jest wskazanie, skąd się bierze woda, precyzowana jest ilość wody w określonych przejawach, są informacje o wodzie w danym czasie i miejscu oraz o jej dostępności. Odtworzone jest życie w wodzie i nad wodą. Zarejestrowane są atrybuty wody i jej oddziaływanie na niektóre obiekty, zdatność, niezdatność bądź szkodliwość wody, a także odniesienie wody względem czegoś. Odnotowywana jest wartość i walory wody. Utrwalona jest woda w funkcjonowaniu człowieka i życiu zwierząt. Ukazane jest zapotrzebowanie na wodę. Dokonana rekonstrukcja językowego obrazu wody w ujęciu porównawczym na materiale frazeologiczno-paremicznym języka polskiego i języka białoruskiego unaocznia przeważające zbieżności i dość znaczne odmienności.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9579
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Włodzimierz Wysoczański
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9182
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Stefan Batory w pamięci historycznej Grodna i jego mieszkańców (XX – początek XXI wieku)
Marozau, Siarhei
Grodzieński Uniwersytet Państwowy im. Janki Kupały https://orcid.org/0000-0002-7331-0785
Grodno; Stefan Batory; pamięć historyczna; „miejsca pamięci”
Актуалізацыя эпохі і постаці караля польскага і вялікага князя літоўскага Стэфана Баторыя адбылася ў сучаснай Беларусі на хвалі ўзмацнення навуковай і грамадскай цікавасці да палітычнай гісторыі Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай, занядбанай у савецкі час. Гістарычная памяць пра яго найбольш трывала ўмацавалася на Гродзеншчыне і мае ўжо 100-гадовую традыцыю. Артыкул абгрунтоўвае прычыну гэтай з'явы – найперш Баторыю горад Гродна абавязаны годным статусам каралеўскага горада і высокім гістарычным іміджам. Паказаны “месцы памяці”, якія пакінуў Баторый у Гродна, і іх еўрапейская значнасць: Стары замак – адзіны на Беларусі (акрамя Новага замку) захаваны каралеўскі замак, у 1930-я г. меркаваны для ператварэння ў “Вавель над Нёманам”, раўназначны кракаўскаму Вавелю; «Батор’еўка», вядомая ў гісторыі еўрапейскай медыцыны (месца анатаміравання цела Баторыя); Фара Вітаўта – самы вядомы беларускі храм, знішчаны камуністычнай уладай, які стаў сімвалам Гродна. Ахарактарызаваны тры этапы эвалюцыі памяці Гродна і гродзенцаў пра Баторыя у ХХ – пачатку ХХІ ст.: ад трывалай прысутнасці ў традыцыі Гродна ў 1919–1939 г. праз ператварэнне ў „белую пляму” гісторыі ў савецкі час (кароль, які рабіў паходы на ўсход, не мог быць сімвалам горада) да “рэабілітацыі” ў 1990-я г. і ўзмацнення прысутнасці ў памяці ў апошнія гады. Падкрэслены ўклад гродзенскіх гісторыкаў (Ю. Ядкоўскі; навуковыя мерапрыемствы, арганізаваныя Д. Каравым) у гістарычную памяць жыхароў краю. Раскрыты формы і спосабы праяўлення памяці: агульнадзяржаўнага характару ўрачыстасці 1933 г. у гонар 400-годдзя нараджэння Баторыя (апагей яго ўшанавання); уключэнне ў сучасны каляндар памятных дат дня памяці Баторыя (12 снежня), усталяванне помніка страчаным храмам на месцы Фары Вітаўта (2014 г.) і адкрыццё новых абставін яе трагедыі 1961 г., «Фестываль Стэфана Баторыя» і інш. Выдзелены тры падыходы ў стаўленні да Баторыя сучасных гродзенцаў: ад яго прызнання моцнай палітычнай фігурай сярод дзеячаў Усходняй і Цэнтральнай Еўропы другой паловы XVI ст. і ўкладу ў развіццё Гродна праз нейтральнае стаўленне да вырачэння яго з гарадской гісторыі (бо спрыяў езуітам, “душыў” мясцовых жыхароў). Названы пытанні, якія вярэдзяць гарадскую грамадскую думку ў апошні час: адбудова храма “Фара Вітаўта”, рэканструкцыя Старога замку, усталяванне помніка Баторыю. Гэтыя пытанні набываюць новы практычны сэнс у кантэксце развіцця Гродна як турыстычнага цэнтра. Іх вырашэнне можа даць моцны штуршок для турбізнеса Беларусі.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9182
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
ukr
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/9182/34124
Prawa autorskie (c) 2020 Siarhei Marozau
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/9147
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Eufrozyna – Przedsława – Prakseda – Paraskiewa w białorusko-litewskich kronikach XVI wieku
Semianchuk, Albina
Grodzieński Uniwersytet Państwowy im. Janki Kupały https://orcid.org/0000-0001-6997-790X
Eufrozyna Połocka; Księstwo Połockie; Kroniki litewsko-białoruskie; Wielkie Księstwo Litewskie
W drugiej redakcji kronik białorusko-litewskich (Krasińskiego, Raczyńskiego, Towarzystwa Archeologicznego i innych) zapisano historię o podporządkowaniu Połocka przez wielkich książąt litewskich, zwaną przez badaczy „Opowieścią o Połocku”. Uważa się, że pochodzi ona z początku XVI w. i powstała z inicjatywy wojewody połockiego, a następnie kanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego Olbrachta Gasztołda. W opowieści najstarsze dzieje Połocka przeplatają się z historią Wielkiego Księstwa Litewskiego, a także legendą o rzymskim pochodzeniu szlachty litewskiej. Fabuła przypomina fragmenty Żywotu Świętej Eufrozyny (Połockiej), ale imiona książąt połockich i litewskich są trudne do identyfikacji. Powstaje pytanie: kto i dlaczego zamieścił na kartach drugiej redakcji tak zagmatwaną opowieść o książętach połockich? Jak wiadomo, pierwsza redakcja latopisu Wielkiego Księstwa Litewskiego (koniec XIV – pierwsza połowa XV wieku) została poświęcona głównie najstarszej historii Rosji. Na początku XVI w. zaistniała potrzeba opracowania „narodowego” dyskursu historycznego. W tym celu należało połączyć tzw. rosyjskie oraz litewskie komponenty etniczno-religijne Wielkiego Księstwa Litewskiego, aby ideologicznie wzmocnić dominację wielkich książąt litewskich w najstarszym księstwie połockim. Nastąpiło wówczas stopniowe przejście od przestrzeni kulturowej Slavia Orthodoxa do przestrzeni kulturowej Slavia Romana (Riccardo Picchio). W artykule wykorzystano różnorodne metody badawcze: analiza materiału źródłowego i archeograficznego, metoda porównawczo-historyczna, częściowo metoda hermeneutyczna. W toku badania ustalono, że napisany najprawdopodobniej w XII w. Żywot Eufrozyny (Połockiej), zapomniany przez ówczesnych intelektualistów, w Połocku pozostawił pewne echa kultu świętej, zwłaszcza miejsca jej kultu oraz krzyż. Żywot… został przeredagowany zgodnie z oczekiwaniami pewnych grup społecznych, a następnie – w znacznie zmienionej formie – stał się częścią drugiej redakcji latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/9147
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Albina Semianchuk
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/10313
2020-12-16T10:11:08Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Wiersz Jana Kazimierza Paszkiewicza "Polska kwitnie łaciną…" jako mistyfikacja literacka
Bahdanovich, Iryna
Białoruski Uniwersytet Państwowy w Mińsku https://orcid.org/0000-0002-3468-7088
poemat Польска квитнет лациною… (Polska kwitnie łaciną...); Jan Kazimierz Paszkiewicz; spis Słucki I Wiekiego Statutu Litewskiego z 1529 r.; rekonstrukcja hermeneutyczna; mistyfikacja literacka; ideologia panslawizmu
У артыкуле прапанавана новая інтэрпрэтацыя вядомага беларускага верша ХVІІ ст. Польска квитнет лациною..., аўтарам якога лічыцца Ян Казімір Пашкевіч, а датай напісання 22 жніўня 1621 г. Верш кананізаваны ў беларускай літаратуры як узор грамадзянска-патрыятычнай лірыкі і гімн роднай беларускай мове, аднак у артыкуле ставіцца пад сумненне аўтэнтычнасць твора як помніка літаратуры ХVІІ ст., выяўляюцца акалічнасці, якія робяць верш загадкавым і анахранічным у кантэксце сваёй эпохі. Аўтарам артыкула прапануецца герменеўтычная рэканструкцыя альтэрнатыўнай гісторыі ўзнікнення верша Яна Казіміра Пашкевіча Польска квитнет лациною...: а менавіта абгрунтоўваецца гіпотэза, што верш з’яўляецца ўдалай літаратурнай містыфікацыяй, створанай ў 40-я гады ХІХ ст. віленскім генерал-губернатарам і аматарам старажытнасцей А.В. Сямёнавым з мэтай замацавання ідэалогіі „панрусізму” і легітымізацыі панавання Расійскай імперыі на захопленых пасля падзелаў Рэчы Паспалітай землях гістарычнай Літвы-Беларусі пры дапамозе культурніцкіх праектаў. Магчымасцю і нагодай для рэалізацыі такога ідэалагічнага праекту для Сямёнава стала знаёмства са старажытнымі дакументамі падпарадкаванага краю, асабліва з рукапісным Слуцкім спісам першага Літоўскага статута 1529 г., які быў створаны на старабеларускай мове і ў якім былі досыць шматлікія, не звязаныя з асноўным тэкстам дакумента, запісы рознага характару, а таксама пустыя старонкі. Практычныя ўмовы для выканання копій і ўнясення патрэбных зменаў на адпаведнай старонцы рукапісу стварала даступная ў прымяненні тэхналогія літаграфавання.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/10313
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
rus
Prawa autorskie (c) 2020 Iryna Bahdanovich
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8662
2020-01-31T09:11:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
O czym świadczą białoruscy korespondenci Antoniny Obrębskiej-Jabłońskiej?
Smułkowa, Elżbieta
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0003-4784-9987
historia nauki, językoznawstwo białoruskie, Katedra Filologii Białoruskiej Uniwersytetu Warszawskiego, naukowa współpraca polsko-białoruska w zakresie humanistyki, rola korespondencji uczonych w historii nauki
Na podstawie analizy niepublikowanych listów korespondentów białoruskich do Antoniny Obrębskiej-Jabłońskiej napisanych w latach 1955–1990 (AUW Sp 37/76, 79–81) dokonano uzupełnienia i sprostowania dotychczasowych oficjalnych ustaleń w zakresie badań literatury i kultury (historia nauki), zwłaszcza ludowej, i przede wszystkim białoruskiego językoznawstwa. Dane pozyskane z listów, z wyłączeniem listów z życzeniami i gratulacyjnych, podzielono zgodnie z tematyką: 1. Organizacja Katedry Filologii Białoruskiej na Uniwersytecie Warszawskim i jej funkcjonowanie; 2. Wspólne publikacje oraz druk prac badaczy polskich na Białorusi i białoruskich w Polsce; 3. Recenzowanie i wzajemna ocena publikacji drukowanych i programów naukowych; 4. Wzajemna opieka nad stażystami; 5. Wymiana książek i czasopism; 6. Inne. Zaprezentowana korespondencja świadczy o rzetelnej, niepozorowanej współpracy Obrębskiej-Jabłońskiej i kierowanych przez nią jednostek naukowych z partnerami z Białorusi. Kompetencje naukowe i cechy osobowościowe badaczki spotkały się z życzliwym przyjęciem strony białoruskiej. Analiza wzajemnych relacji prowadzi do wniosku, że dzięki autentycznemu zaangażowaniu można osiągnąć wiele w badaniach naukowych, nawet w niezbyt sprzyjających warunkach politycznych i organizacyjnych.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8662
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8662/38045
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8662/38046
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8662/38047
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8662/38048
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8662/38049
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8662/38050
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8662/38051
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8661
2020-01-31T09:11:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Rola pisarzy w rozwoju języka białoruskiego w XIX – początku XX w.
Barszczewska, Nina
Uniwersytet Warszawski. Katedra Białorutenistyki https://orcid.org/0000-0003-0483-0549
język białoruski, dialekty, słownictwo, kodyfikacja, pisarze
Беларускія народныя гаворкі сталіся асноваю развіцця сучаснай беларускай мовы. Роля двух дыялектаў – паўднёва-заходняга і паўночна-ўсходняга – была большай альбо меншай у розныя гістарычныя перыяды і ў вялікай ступені залежала ад месца нараджэння ці жыхарства пісьменнікаў, якія ахвотна выкарыстоўвалі рэсурсы роднай гаворкі, адлюстроўваючы яе лексічны склад, фанетычныя і марфалагічныя асаблівасці. Пісьменнікі XІX ст. узбагацілі беларускую лексіку, аднак не стварылі ўмоваў, якія дазволілі б беларускай мове заіснаваць у афіцыйнай сферы, а таксама ім не ўдалося заснаваць такі часопіс, на старонках якога маглі б друкаваць свае творы прадстаўнікі беларускай культурнай эліты, што спрыяла б умацаванню агульнабеларускіх рыс ды станаўленню граматычных і арфаграфічных нормаў. Граматычна-арфаграфічныя прынцыпы выданняў пачатку XX ст. у параўнанні з правіламі з XІX ст. сталі больш аднароднымі, адвольнасць і непаслядоўнасць у выкарыстанні розных формаў значна зменшылася. Можна нават гаварыць пра існаванне пэўных правілаў правапісу, якія склаліся ў выніку выдавецкай практыкі і якіх прытрымліваліся рэдактары выдаваных кніг і газет. Гэта спрыяла апрацаванню Беларускае граматыкі для школ (1918) Браніславам Тарашкевічам (кадыфікацыі), што няпроста было зрабіць з увагі на складанасць і разнароднасць беларускіх гаворак, але шлях ужо быў расчышчаны.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8661
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
rus
Prawa autorskie (c) 2020 Nina Barszczewska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8602
2020-02-14T13:11:03Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Komentarz etymologiczny do derywacji rzeczowników abstrakcyjnych na -ць
Tsykhun, Genadz
Narodowa Akademia Nauk Białorusi w Mińsku. Instytut Językoznawstwa Jakuba Kołasa http://orcid.org/0000-0002-7075-3994
rzeczowniki abstrakcyjne, kontakty językowe, język białoruski, słowotwórstwo, formant -ць, etymologia
У артыкуле даследуецца словаўтварэнне абстрактных назоўнікаў з канцовым фармантам -ць у беларускай мове. Выяўлена пашыранае ўжыванне назоўнікаў з гэтым фармантам і ў сферы канкрэтных назоўнікаў. Групавы аналіз гэтага тыпу ўтварэнняў дазваляе пераадолець ‘фармальную ізаляванасць’ шэрагу слоў і прапанаваць іх этымалагізацыю. Разглядаецца паходжанне шэрагу слоў на -ць, якія адносяцца да сферы прыродных з’яў (атмасферных, кліматычных і інш.): гогоць ‘галалёд на дрэвах’, голць ‘галалёдзіца са снегам’, шаць ‘іней’, а таксама асобных абстрактных назоўнікаў: dohać ‘суцяшэнне’, трэпяць ‘штосьці вельмі белае’, сыць ‘капрызы’ і інш. Клас назоўнікаў, вылучаных па фармальным прызнаку працягвае праславянскі словаўтваральны тып, але дэманструе таксама інавацыйныя тэндэнцыі. Канстатуецца магчымасць уздзеяння моўных кантактаў на словаўтварэнне назоўнікаў на -ць.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8602
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
rus
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8600
2020-02-14T13:13:24Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Strukturalno-semantyczne typy historycznych nazw osobowych kobiet obrządku unickiego (na materiale XVIII-wiecznych ksiąg metrykalnych parafii Hodyszewo)
Złotkowski, Piotr
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0001-5777-2114
antroponimia, nazewnictwo kobiet, unici, Hodyszewo, Podlasie
W niniejszym artykule poddano analizie strukturalno-semantycznej XVIII-wieczne nazwy osobowe kobiet obrządku unickiego podlaskiej parafii Hodyszewo. Badany teren przylegał w przeszłości do granicy etniczno-językowej między osadnictwem zachodnio- i wschodniosłowiańskim. W zaproponowanej w opracowaniu klasyfikacji onomastycznej antroponimów jako nadrzędne przyjęto kryterium strukturalne. Na płaszczyźnie semantycznej (podrzędnej) wyodrębniono formacje motywowane: imieniem, nazwiskiem, apelatywem, nazwą miejscową. Celem przeprowadzonego badania językowego było również ustalenie frekwencji poszczególnych typów strukturalnych oraz tworzących je formantów. Okazało się, że w II poł. XVIII stulecia w parafii hodyszewskiej wśród żeńskich formacji antroponimicznych dominowały liczebnie struktury utworzone przy pomocy formantów -owa, -owna / -ówna, -anka. Liczebność derywatów na -ska, -cka, -icha / -ycha, -ka w badanej grupie nazw osobowych była zdecydowanie niższa. Na płaszczyźnie semantycznej zaobserwowano dominację struktur struktur opartych na antroponimach. Analiza językowa zgromadzonego materiału została przeprowadzona na tle uwarunkowań etnicznych, socjalnych i konfesyjnych. W założeniu artykuł ten stanowi punkt wyjścia do badań historycznych modeli nazewniczych identyfikujących kobiety na tym obszarze.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8600
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Piotr Złotkowski
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8589
2020-01-31T09:11:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Język utworów Ciszki Hartnego w świetle białoruskich nauk filologicznych
Zaprudski, Siarhiej
Białoruski Uniwersytet Państwowy w Mińsku. Wydział Filologiczny http://philology.bsu.by/by/contacts/kafedra-gistoryi-belaruskaj-movy/184-zaprudski https://orcid.org/0000-0001-9364-1322
Ciszka Hartny, język artystyczny, historia białoruskiego języka literackiego
Вывучэнне мовы твораў пісьменніка, грамадскага і дзяржаўнага дзеяча Цішкі Гартнага (1887–1937) мае ў беларускай філалогіі даўнюю традыцыю, але розныя акалічнасці зрабілі гэтую частку беларускай лінгвістыкі неадназначнай. З аднаго боку, у 1920-я гг. Ц. Гартны быў пісьменнікам, мова твораў якога вывучалася найбольш інтэнсіўна. На працягу 1920–2010 гг. было апублікавана некалькі артыкулаў на даную тэму. У навуковы ўжытак уведзены вялікі фактычны матэрыял. Мова твораў Ц. Гартнага не была абойдзена ўвагай у акадэмічнай Гісторыі беларускай літаратурнай мовы 1968 г. і ў двух выданнях універсітэцкага падручніка па гісторыі беларускай літаратурнай мовы 1963 і 1984 г. Некалькі гадоў таму з’явілася амбіцыйная публікацыя Алеся Каўруса, у якой была здзейснена спроба перагледзець ацэнкі, якія сягаюць сваімі вытокамі ў канец 1950–1960 гг. З другога боку, вывучэнню моўнай спадчыны Ц. Гартнага ўласціва перарывістасць і адсутнасць пераемнасці. На працягу сярэдзіны 1930 – канца 1950-х гг. мова твораў пісьменніка зусім не вывучалася. Звычайнай з’яўляецца практыка, калі даследчыкі не ўлічваюць здабыткаў сваіх папярэднікаў. Да сённяшняга дня не знайшоў водгуку ў беларускай лінгвістыцы грунтоўны артыкул Язэпа Лёсіка канца 1920-х гг. Адсутнічае належная метадалогія для вывучэння мовы Ц. Гартнага як складовай часткі гісторыі беларускай літаратурнай мовы. Уключна да самага апошняга часу існуе тэндэнцыя ацэньваць мову твораў Ц. Гартнага не праз прызму гісторыі беларускай мовы, а трактаваць яе як (патэнцыяльную) частку сучаснай літаратурнай мовы.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8589
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
rus
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8586
2020-01-31T09:11:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Historyczno-kulturowy aspekt nazewnictwa ulic współczesnego miasta Brześcia
Famielec, Monika
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy https://orcid.org/0000-0002-5061-0638
Brześć, nazwy ulic, aspekt historyczno-kulturowy, nazwy pamiątkowe
Горад Брэст, гісторыя якога налічвае тысячу гадоў, уваходзiў у склад Кiеўскай Русi, Вялiкага княства Лiтоўскага, Рэчы Паспалiтай, а з 1795 г. – Расiйскай iмперыi. У ХХ стагоддзi горад быў часткай Польшчы (1919–1939), уваходзiў у склад СССР (1939–1941) як цэнтр новаўтворанай Брэсцкай вобласцi БССР, знаходзiўся пад нямецкай акупацыяй (1941–1944), зноў апынуўся ў межах СССР (1944–1991, з 1945 года – у складзе БССР), а з 1991 года належыць да суверэннай Беларусі. Дадзены артыкул прысвечаны гiсторыка-культурнаму аспекту назваў вулiц сучаснага горада Брэста. У семантычным плане прааналiзавана 51 адзiнка, утвораная ў XXI ст. Прыведзены матэрыял сведчыць пра тое, што ў працэсе намiнацыi працягвае ўжывацца папулярная яшчэ ў ХХ ст. мадэль прысваення вулiцам памятных, мемарыяльных назваў (мемаратываў) для ўвекавечвання памяцi абаронцаў Брэста i Брэсцкай вобласцi ў час ваенных дзеянняў 1941–1944 гг. (Ю. Вiннiк, В. Пуганаў, М. Крыштафовiч), а таксама значнай для горада гiстарычнай падзеi, якой была Бiтва пад Грунвальдам у 1410 г. Найноўшыя вулiцы атрымалi свае назвы ў гонар вядомых асоб, якiя пражывалi ў горадзе, альбо ўнеслi значны ўклад у развiццё пасляваеннага Брэста (В. Махновiч, У. Газдзецкi). Iснуе група найменняў вулiц, якiя ўвекавечваюць прозвiшчы беларускiх (Н. Засiм, У. Калеснiк, I. Мележ) і рускiх мастакоў слова (С. Есенiн, А. Платонаў, А. Грыбаедаў), а таксама польскага пiсьменнiка, гiсторыка i грамадскага дзеяча (Ю. У. Нямцэвiча). Назвы вулiц, нададзеныя ў першым дваццацiгоддзi XXI ст., адлюстроўваюць назвы сакральных аб’ектаў (вуліца Ільінская, Ірынінская, Пакроўская) альбо непасрэдна ўказваюць на размешчаны на вулiцы царкоўны храм (Георгіеўская, Раждзественская, Серафіма Сараўскага). Упершыню на карце горада з’явiлiся назвы, матывавныя iмёнамi святых праваслаўнай царквы (Барыс, Уладзiмiр, Таццяна). Спроба адраджэння беларускай мовы ў 1991 г. прывяла да таго, што афiцыйныя назвы сталi фiксавацца на беларускай i рускай мовах. Найноўшы спiс брэсцкiх вулiц папоўнiўся адной беларускамоўнай назвай – рус. Старожитная улица, бел. Старажытная вулiца. Дадзеная назва добра адлюстроўвае характар горада, якi стаў сведкам складанай гiсторыi на працягу многiх стагоддзяў
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8586
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
rus
Prawa autorskie (c) 2020 Monika Famielec
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8844
2020-02-14T12:48:39Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Polskie Państwo Podziemne wobec propozycji rozmów polsko-białoruskich w latach 1941–1944
Wysocki, Roman
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej,Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0002-5664-6041
Polskie Państwo Podziemne, rozmowy polsko-białoruskie, białoruski ruch narodowy, Radosław Ostrowski, Wacław Iwanowski
Tematem artykułu są rozmowy prowadzone przez Polskie Państwo Podziemne z członkami białoruskich środowisk politycznych w latach 1941–1944. Po ataku III Rzeszy na ZSRR obszary zamieszkane przez Białorusinów znalazły się pod okupacją niemiecką. Zmieniło to sytuację zarówno działających na tym terenie struktur Polskiego Państwa Podziemnego, jak też białoruskiego ruchu narodowego. Przekonanie o nieuniknionej przegranej III Rzeszy powinno było rodzić świadomość wspólnoty celów. Czy potrafiono jednak wyjść z wcześniejszego impasu wzajemnych animozji, niedowierzań, uprzedzeń, lekceważenia i niedoceniania?. By uzyskać odpowiedź na to pytanie należy sięgnąć do zachowanego materiału źródłowego. Analiza dokumentów archiwalnych pozwala jednoznaczne stwierdzić, że Polskie Państwo Podziemne nie traktowało białoruskiego ruchu narodowego jako poważnego partnera. Jego członkowie stali na stanowisku utrzymania przedwojennych granic, co determinowało charakter prowadzonych rozmów. Nie doceniano też zaplecza białoruskiego ruchu narodowego, które mogło odegrać kluczową rolę w zmianie sytuacji politycznej w regionie. Mimo to grupka działaczy białoruskich stała na stanowisku porozumieniu z Polakami (Wacław Iwanowski, Jan Stankiewicz, Radosław Ostrowski), poszukiwała kontaktów z Polskim Państwem Podziemnym. Rozmowy miały charakter nieregularnych wymian zdań, prowadzonych na niskim szczeblu, raczej sondażowych niż problemowych. Takie podejście skazywało je na porażkę i sprawiło, że ułożenie relacji polsko-białoruskich w warunkach wojennych okazało się wyzwaniem, które przerosło obie strony, a także zaważyło na losach obu narodów po II wojnie światowej.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8844
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
pol
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8694
2020-01-31T09:11:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Zabezpieczenie materialne białoruskiej wsi w okresie powojennym (druga połowa lat 40. – początek lat 50. XX wieku)
Sumko, Alena
Połocki Uniwersytet Państwowy. Wydział Historii i Turystyki https://orcid.org/0000-0002-9940-0236
Białoruś, powojenna odbudowa, rolnictwo, kołchoz, nielegalna działalność gospodarcza
Стабілізацыя беларускай вёскі ў перыяд пасляваеннага аднаўлення мела свае асаблівасці. Вельмі выразна яны прасочваюцца на прыкладзе Паўночнай Беларусі, дзе суіснавалі раёны з рознымі тыпамі сацыяльна-эканамічнага ўкладу і, адпаведна, розным узроўнем дабрабыту насельніцтва, якое характарызавалася адрознай ментальнасцю. Аднаўленне сельскай гаспадаркі ва ўсходніх раёнах Паўночнай Беларусі праходзіла на аснове калгасна-саўгаснай сістэмы. У заходніх раёнах у паваенны час пераважалі аднаасобныя гаспадаркі, якія і забяспечвалі асноўны аб’ём сельскагаспадарчай вытворчасці. Здабыванне матэрыяльных сродкаў для жыцця вясковым насельніцтвам у розных раёнах гэтага рэгіёна выяўляла ўнутрыэтнічны падзел на “заходнікаў” і “ўсходнікаў” з шырокім спектрам узаемных сацыякультурных стэрэатыпаў, сфармуляваных ва ўспамінах мясцовых жыхароў пра паваенныя гады.
Архіўныя дадзеныя і матэрыялы вуснай гісторыі сведчаць пра тое, што ў гэты перыяд асноўную ролю ў пошуках сродкаў для жыцця сялян адыграла асабістая гаспадарка, прычым як ва ўсходніх, так і ў заходніх раёнах. Аднак, калі для аднаасобнікаў, яна была асноўнай крыніцай забяспечанасці, то сяляне-калгаснікі вымушаны былі спалучаць апрацоўку прысядзібнай гаспадаркі з працай у калгасе, аплата за якую не з’яўлялася фактарам стымулявання сялянскай працы і была вельмі мізэрнай. Адсутнасць матэрыяльнай матывацыі выклікла імкненне мінімалізаваць працоўны ўдзел у калектыўнай гаспадарцы. Матэрыялы вуснай гісторыі прадстаўляюць жорсткую рэальнасць пасляваенных гадоў, у якія ўзніклі або сталі актуальнымінетыповыя формы эканамічнай і гандлёвай дзейнасці сялян: сярод традыцыйных зяняткаў развіваліся і нелегальныя формы гандлёвага прадпрымальніцтва, якія часта мелі крымінальны характар. Адмысловай праявай нелегальнага гаспадарчага занятка беларускіх сялян з’яўлялася самагонаварэнне, якое стала масавым, паколькі ўяўляла сабой эфектыўны спосаб замены сельскагаспадарчай прадукцыі ў “жывыя грошы”.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8694
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8694/31843
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8295
2020-02-14T12:25:53Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Udział Żydów w produkcji tytoniu w guberni grodzieńskiej (II połowa XIX – początek XX wieku)
Sabaleuskaya, Volga
Białoruski Instytut Prawoznawstwa https://orcid.org/0000-0002-8668-7899
wyroby tytoniowe, produkcja, Żydzi, Grodno
У другой палове XIX – пачатку ХХ ст. на тэрыторыі Беларусі назіраўся хуткі рост прамысловасці і гандлю. Істотны ўнёсак у гэты працэс зрабілі габрэі, якія складалі не менш за 50% насельніцтва гарадоў і мястэчак. Нягледзячы на папулярнасць эканамічный гісторыі адсутнічаюць спробы асэнсаваць развіццё тытунёвай прамысловасці як асобнай галіны вытворчасці і выявіць месца ў гэтым працэсе габрэйскіх прадпрымальнікаў. Гэта абумовіла актуальнаць дадзенага даследавання, задачамі якога з’яўляецца характарыстыка прававой базы для развіцця тытунёвай вытворчасці і аналіз дынамікі развіцця яўрэйскіх тытунёвых прадпрыемстваў Гродзенскай губерні. Метады даследавання: гістарычны, лагічны і класіфікацыйны, заснаваны на храналагічным падыходзе да фактаў, што дае магчымаць разгледзець гістарычныя з’явы ў кантэксце эпохі. Вынікам даследавання з’яўляецца выяўленне і асэнсаванне шырокага кола архіўных крыніц па гісторыі прамысловасці Беларусі другой паловы XIX – пачатку ХХ ст. Прававую базу для развіцця тытунёвай вытворчасці складалі акцызныя ўставы 1838-1901 гг., якія спрыялі працэсу манапалізацыі і з’яўленню шматлікіх нелегальных дробных саматужных майстэрняў. Габрэі пераважалі ў сферы легальнай і нелегальнай вытворчасці тытунёвых вырабаў у Гродзенскай губерні. На працягу другой паловы XIX – пачатку ХХ ст. назіраўся прагрэс у сферы вырабу тытуню. Ажыццяўлялася пранікненне навукі ў вытворчасць, укараненне новых тэхналогій, мадэрнізацыя вытворчасці. Найбольшую ўстойлівасць за кошт тэхналагічнай і арганізацыйнай перавагі дэманстравалі буйныя прадпрыемствы. Вырабы тытуннікаў Гродзенскай губерні былі канкурэнтаздольныя па кошце і якасці, пры іх рэалізацыі выкарыстоўваліся тэхналогіі камерцыйнай рэкламы. Яны займалі ўпэўненыя пазіцыі на рынку Расійскай імперыі.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8295
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8295/30109
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8295/30221
Prawa autorskie (c) 2020 Ольга Александровна Соболевская
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8304
2020-02-14T12:53:03Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Historyczna zmienność kategorii: swój/inny/obcy/wróg w relacjach Białorusinów z Polakami w ciągu dwóch ostatnich stuleci
Radzik, Ryszard
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej https://orcid.org/0000-0001-5638-8153
: Białorusini, Polacy, swój, inny, obcy, wróg
Artykuł dotyczy ewolucji poczucia obcości w stosunku Białorusinów z Polakami w ciągu prawie dwustu ostatnich lat. Podjęta w nim tematyka stała się aktualna i ważna dla obu narodów zwłaszcza po uzyskaniu niepodległości przez Białorusinów. Celem artykułu była odpowiedź na pytanie, jakie przyczyny wpływały na zmianę znaczenia kategorii: swój, inny, obcy, wróg. Przed przystąpieniem do badań autor uznał – odwołując się do historii Białorusi i kultury jej mieszkańców – że ważnymi wyznacznikami określającymi stosunekBiałorusinów do Polaków były: wyznanie (dominujące wśród Białorusinów prawosławie, w przeciwieństwie do katolicyzmu Polaków), niesymetryczność struktury społecznej (Białorusin widziany jako chłop, Polak jako pan) i dwudziestowieczna sowieckość. Badane relacje zostały omówione w ujęciu procesowym, historycznym, z uwzględnieniem trzech kolejnych okresów: zaborów, ZSRS (oraz II RP) i niepodległej Białorusi. W tekście odwołano się do literatury przedmiotu (zawierającej analizy folkloru białoruskiego, opisy wzajemnych relacji jako świadectwa ich uczestników, obserwatorów zarówno w odległej przeszłości, jak i obecnie) oraz ustaleń socjologicznych. W trakcie badań uwarunkowania te zostały potwierdzone i wzbogacone o elementy o charakterze raczej drugorzędnym. Wskazano, że zwłaszcza od lat 70. XX stulecia klasowy obraz „Polaka – pana” powoli zaczął się dezaktualizować, co nie znaczy, że zanikł. Ponadto w ciągu ostatniego ćwierćwiecza niegdysiejsze „swojskość” i „bliskość” – uwarunkowane historycznie – stopniowo zanikły, zwłaszcza na poziomie młodego pokolenia. Oba społeczeństwa oddalają się od siebie, co jest konsekwencją wybrania przynależności do odmiennych kręgów kulturowych (rosyjskiego i WNP oraz UE)
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8304
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Ryszard Radzik
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8428
2020-02-14T12:11:35Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Kolegium pijarów w Witebsku
Ausz, Mariusz Grzegorz
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0001-7014-8164
Witebsk, szkoły pijarskie, pijarzy, edukacja
Artykuł dotyczy dziejów kolegium witebskiego księży pijarów, najmniej znanej szkoły tego zakonu. Niewiele zachowało się źródeł na temat tej placówki edukacyjnej, szczególnie z XVIII w., dlatego jej losy są mało znane. Było ono jednym z ostatnich kolegiów założonych przez to zgromadzenie. Po I rozbiorze kolegium znalazło się w granicach państwa rosyjskiego, dlatego szkoła pijarska w Witebsku nie została włączona w struktury Komisji Edukacji Narodowej, a tym samym nie budziła większego zainteresowania badaczy polskiej oświaty XVIII w.Celem artykułu było przedstawienie działalności kolegium witebskiego. W pracy wykorzystano materiały archiwalne, do których dotarto w wyniku kwerendy w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Mińsku, Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym w Wilnie oraz Archiwum Generalnym Zakonu Pijarów w Rzymie. Dotychczas nie były one brane pod uwagę przez polskich badaczy. Pozwoliło to zweryfikować, a także w znacznym stopniu uzupełnić, badania dotyczące tej instytucji. Kolegium zostało ufundowane około 1753 r. przez obywateli miasta Adama i Annę Świrszczewskich, rok później ufundowano drewniany kościół i zabudowania gospodarcze. Przy kolegium funkcjonowała szkoła, która na pewien czas pod koniec XVIII w. została przeniesiona do nowej fundacji w Dubrownie (1785–1799), a w Witebsku zakonnicy prowadzili tylko parafię. W 1822 r. pijarzy witebscy zostali przeniesieni przez rząd carski do Połocka, skąd następnie w 1830 r. klasztor oraz szkoła zostały przeniesione do Wilna. Zgromadzenie nie wróciło do Witebska.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8428
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
pol
Prawa autorskie (c) 2020 Mariusz Grzegorz Ausz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8484
2020-02-14T12:36:16Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Żołnierze niemieccy w okresie okupacji hitlerowskiej we wspomnieniach mieszkańców białoruskich wsi
Lobach, Uladzimir
Połocki Uniwersytet Państwowy. Wydział Historii i Turystyki http://orcid.org/0000-0002-1877-8107
Białoruś, II wojna światowa, historia mówiona, wizerunek wroga, żołnierze niemieccy
Ацэнка нямецкіх салдат беларускім насельніцтвам падчас Другой сусветнай вайны ў беларускай гістарыяграфіі практычна не вывучалася. Гэта абумовіла неабходнасць даследавання дадзенай праблемы. Мэтай публікацыі з’яўляецца выяўленне рэальнай карціны адносінаў беларусаў да нямецкіх салдат. У якасці прыярытэтнага метадалагічнага апарата выкарыстаны прынцыпы вуснай гісторыі. Аўтар артыкула разглядае адносіны сельскага насельніцтва Паўночнай Беларусі да нацысцкіх акупантаў у 1941–1944 гг. Даследаванне паказала, што ацэнкі аўтахтонаў характарызуюцца супрацьлеглымі азначэннямі: ад «бесчалавечнага ворага» да «добрага чужынца». Гэта залежала ад канкрэтных абставінаў, у якіх салдат вермахта сутыкаўся з мясцовым насельніцтвам. Калектыўнае ўспрыманне акупантаў характарызавалася няпэўнасцю, трывогай і страхам. На фоне масавага тэрору стаўленне асобных салдат вермахта да мясцовых жыхароў ўспрымалася як гуманнае. Аднак, такія выпадкі разглядаліся беларусамі як выключэнне з правіла.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8484
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8484/30899
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8752
2020-02-14T12:29:54Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Akta Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego (w drugiej połowie XVIII wieku)
Stankevič, Adam
Instytut Historii Litwy, Wilno https://orcid.org/0000-0003-0788-3507
Wielkie Księstwo Litewskie, Trybunał Główny, kancelaria, akta, serie akt
Przedmiotem artykułu są akta Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego w II poł. XVIII w. Kancelarii Trybunału Litewskiego poświęcono kilka prac naukowych, jednak akta tego sądu nie zostały dotąd należycie rozpoznane. Obserwowana obecnie intensyfikacja badań dotyczących funkcjonowania i wytworów kancelarii sądów szlacheckich na terenie Korony skłania do podjęcia analogicznego tematu odnośnie do ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego. Celem niniejszego artykułu było omówienie pracy kancelarii Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego, przedstawienie używanych w tym sądzie serii akt oraz scharakteryzowanie znajdujących się w nich wpisów. Badanie przeprowadzono przez ustalenie oraz przeanalizowanie zawartości ksiąg Trybunału Litewskiego, a także porównanie otrzymanych wyników z pracami poświęconymi dokumentacji Trybunału Koronnego. Skonstatowano, że w Trybunale Litewskim w II poł. XVIII w. w formie czystopisów występowały jedynie zeznania zapisów, oblaty oraz dekrety (przeważnie umieszczane już w jednej księdze), oddzielnie funkcjonowały podserie brudnopisów akt i wyroków; pomocniczą rolę spełniały rejestry spraw, a codzienne czynności sądu odnotowywano w specjalnej księdze, zwanej protokołem potocznym. Skonstatowano ponadto, że przekazanie sędziom trybunalskim uprawnień do kierowania pracą kancelarii nie wpłynęło negatywnie na jej sprawność, gdyż w praktyce ukształtował się dosyć klarowny podział obowiązków między regentami. Na wytwory kancelaryjne tego sądu w II poł. XVIII w. miała wpływ tradycja, a także reformy przeprowadzone w roku 1764 oraz w latach następnych.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8752
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
pol
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8617
2020-01-31T09:11:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Czasopisma literackie z perspektywy paratekstu. Rozważania na temat metodologii i badań opartych na bazach danych periodyków na przykładzie czasopism „Polymja”, „Maladnjak” i „Uzvyšša”
Kohler, Gun-Britt
Uniwersytet w Oldenburgu. Wydział Lingwistyki i Kulturologii https://orcid.org/0000-0002-5958-5520
czasopismo literackie, grupa literacka, paratekst, humanistyka cyfrowa, baza danych, historia literatury
Artykuł poświęcono problemowi systemowych badań czasopism literackich. Jego celem jest wypracowanie wieloaspektowej metodologii wykorzystującej ujęcie literaturoznawcze oraz osiągnięcia tzw. humanistyki cyfrowej. Badanie bazuje na trzech najważniejszych białoruskich czasopismach literackich z lat 20. XX wieku („Polymja”, „Maladnjak” i „Uzvyšša”). Na podstawie analizy źródłowej wybranych materiałów prasowych można stwierdzić, że w badanych periodykach problematyka partyjna przeplata się z zagadnieniami kulturowo-politycznymi, co dowodzi konieczności analizy czasopism w nowym, szerszym niż dotąd, ujęciu. Na przykładzie tworzonej obecnie bazy analizowanych czasopism literackich widać korzyści, wynikające z uwzględnienia w procesie konceptualizacji czasopisma literackiego tzw. paratekstu (Genette). Perspektywa uwzględniająca paratekst pozwala odpowiednio odwzorować złożone wewnętrzne i zewnętrzne powiązania czasopism literackich. Zaproponowane w artykule podejście, wykorzystujące analizę ilościową i jakościową, można zastosować przy tworzeniu baz danych, przy uwzględnianiu roli czasopism literackich oraz wskazywaniu znaczenia autorów w historii literatury białoruskiej.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8617
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
pol
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8454
2020-12-15T08:05:45Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
1898-0457
dc
Jeden naród, jeden język, jedna literatura? Zmieniające się konstrukcje historii literatury starobiałoruskiej (1956–2010)
Rutz, Marion
Uniwersytet Justusa Liebiga w Giessen https://orcid.org/0000-0002-2025-6068
historia literatury; dawna literatura białoruska; wielojęzyczność; Wielkie Księstwo Litewskie; narracje narodowe
a
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2020-12-15 09:05:45
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8454
Studia Białorutenistyczne; Vol 14 (2020)
ger
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8454/30782
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8454/30786
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/8454/30787
Prawa autorskie (c) 2020 Marion Rutz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8296
2020-01-31T09:11:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Projekt "dziady" w dramaturgii Dmitrija Bogosławskiego
Lappo, Irina
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0001-6913-9789
teatr, dramaturgia, nowy dramat, dziady, reżyseria, mentalność białoruska
Artykuł poświęcony jest twórczości Dmitrija Bogosławskiego, białoruskiego dramatopisarza piszącego po rosyjsku. Celem badania jest ustalenie cech światopoglądu białoruskiego aktora, reżysera i autora tekstów dramatycznych na podstawie analizy wybranych utworów oraz prześledzenie ewolucji twórczej autora. Przedmiotem szczegółowej analizy stała się próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób białoruski obrzęd dziady, rozumiany jako element mentalnego obrazu świata Białorusinów, obecny jest w dramaturgii Bogosławskiego. Przeprowadzona analiza tekstów i spektakli wyreżyserowanych przez Bogosławskiego pozwala na stwierdzenie, że temat oderwania od korzeni i powrotu do domu należy do najważniejszych w jego twórczości. Kontakt z przodkami, którzy spoczywają w rodzinnej ziemi, wymusza na bohaterach relacje ze światem duchów i wprowadza w rytualny krąg „dziadów”. Przedstawiając w twórczości dramatopisarskiej i reżyserskiej świat duchów, istniejący obok świata żyjących, Bogosławski konsekwentnie realizuje na gruncie współczesnego teatru i dramatu swoisty — mocno osadzony w tradycji i mentalności białoruskiej — projekt „dziady”.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8296
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
pol
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8209
2020-02-14T13:05:53Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Emocio i racio w sonetystyce białoruskiej – na przykładzie wieńca sonetów Jana Czykwina "Swiataja studnia" i tłumaczeń "Sonetów krymskich" Adama Mickiewicza na język białoruski
Minskevich, Serge
Narodowej Akademii Nauk Białorusi. Instytut Studiów Literackich im. Janki Kupały http://orcid.org/0000-0002-6185-0936
sonet, cykl sonetów, struktura rytmizowana, proces literacki, przekład literacki
У артыкуле разглядаюцца два кірункі развіцця беларускай санетыстыкі; да першага, названага паводле яго ініцыятара купалаўскім, належаць вольныя санеты, да другога, названага – багдановічаўскім – санеты, створаныя паводле класічнага канона. Аўтар артыкула звяртае ўвагу на тое, што санет як від верша займае важнае месца ў беларускай паэзіі ХХ ст. і дагэтуль з’яўляецца актуальным. Аднак беларускія паэты часта свядома не прытрымліваюцца строгіх правіл санета, эмацыянальнае ў такім творы пераважае над рацыянальным. Пры дапамозе кампаратывісцкага метаду даследуецца форма і змест вянка санетаў Святая студня ў супастаўленні з перакладамі Крымскіх санетаў Адама Міцкевіча на беларускую мову, а таксама з падобнымі творамі беларускіх паэтаў (вянок санетаў Нарач Ніла Гілевіча, вянок вянкоў санетаў Апакаліпсіс душы Змітрака Марозава). Асобна разглядаецца рытмічная структура вянка санетаў Святая студня Яна Чыквіна і перакладаў Крымскіх санетаў. Паказана, як іррэгулярная рытмічная структура ў вольных санетах утварае дадатковыя сэнсавыя ўзроўні ўспрыняцця тэксту. У артыкуле сцвярджаецца, што гэтыя два кірункі ў беларускай санетыстыцы паралельна праіснавалі на працягу ўсяго ХХ ст. і перайшлі ў ХХІ ст. І калі напачатку дамінаваў першы (эмоцыа дэтэрмінаваны), то на сучасным этапе беларускага літаратурнага працэсу другі (рацыа дэтэрмінаваны) значна расшырыў свае пазіцыі ў творчасці беларускіх аўтараў.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8209
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
rus
Prawa autorskie (c) 2020 Серж Мінскевіч
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/8203
2020-01-31T09:11:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Teksty Olgierda Obuchowicza oczyma historyka literatury
Chaustowicz, Mikałaj
Uniwersytet Warszawski. Katedra Białorutenistyki https://orcid.org/0000-0002-3007-0603
wspomnienia, bajki, wiersze, rękopisy, pierwodruki
Artykuł został poświęcony rękopisom i pierwodrukom prac Olgierda Obuchowicza, białoruskiego literata z II poł. XIX w. Mimo że w okresie radzieckim i postradzieckim literaturoznawcy białoruscy wnieśli istotny wkład w badania jego dorobku, warto ponownie – przy uwzględnieniu odkrytych niedawno materiałów – przeanalizować zarówno historię publikacji jego tekstów (zwracając uwagę na zgodność reedycji z oryginałami), jak również ich interpretację w duchu ideologii radzieckiej. Porównanie rękopisów i pierwodruków Obuchowicza z późniejszymi wydaniami jego wspomnień, bajek i wierszy (jak również nowymi materiałami) pozwala postawić tezę, że często redaktorzy i wydawcy dokonywali adaptacji, zaś W. Łastouskiego (?) przełożył jego pamiętniki z języka polskiego na białoruski. Dzięki metodzie analizy synchronicznej i diachronicznej utworu literackiego udowodniono, że bajkę Starszyna, opublikowaną po raz pierwszy w tzw. okresie „Naszej Niwy” redagował Janko Kupała, ówczesny sekretarz „Białoruskiego Towarzystwa Wydawniczego w Wilnie” i redaktor (?) Kalendarza Białoruskiego na 1915 rok. Wątpliwości budzi także utrwalone w literaturoznawstwie przekonanie, że utwory białoruskojęzyczne Obuchowicz podpisywał pseudonimem „Hraf Bandinelli”: rękopisy świadczą o tym, że tak były sygnowane utwory w języku polskim, podczas gdy teksty białoruskie autor podpisywał własnym nazwiskiem. W artykule prezentowane są mało znane fragmenty wspomnień, listy Obuchowicza do A. Walickiego i innych adresatów, a także nowa interpretacja wiersza Duma a Karólu XII.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/8203
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
pol
Prawa autorskie (c) 2020
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/7953
2020-01-31T09:11:17Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191230 2019 eng "
1898-0457
dc
Narodziny indywidualności z ducha białoruskości: trajektorie życia oraz koncepcyjne i emocjonalne matryce białoruskiego intelektualisty w powieści Wiktora Waltera „Urodzeni pod Saturnem”
Novik, Ivan
Instytut Filozofii Narodowej Akademii Nauk Białorusi https://orcid.org/0000-0002-9503-7206
Wiktor Walter, Urodzeni pod Saturnem, historia emocji, koncept „ojczyzna”, koncept „ineteligencja”
Артыкул прысвечаны аналізу рамана Віктара Вальтара Роджаныя пад Сатурнам, які апісвае жыццёвыя і ідэалагічныя калізіі беларускага студэнцтва міжваеннай Прагі. Гэты раман прыадчыняе дзверы не толькі ў канцэптуальны свет, якім жыла беларуская інтэлігенцкая моладзь тых часоў, але і ў ягонае эмацыйнае спаўненне. Роджаныя пад Сатурнам даюць нам магчымасць адчуць і пачуць як – з якой інтанацыяй, у якіх кантэкстах і ў адказ на якія калізіі – беларускія студэнты прамаўлялі канцэпты „бацькаўшчына”, „інтэлігенцыя”, якой мроілася ім будучыня і ў чым адчувалі яны сваё пакліканне. Менавіта рэканструкцыя гэтай адметнай інтанацыі, а таксама схаваных у ёй семантычных, экзістэнцыяльных, псіхалагічных і сацыяльных падстаў, і была галоўнай мэтай дадзенага даследавання. Мы разглядаем Роджаныя пад Сатурнам як працяг традыцыі поліфанічнага (па тэрміналогіі Міхаіла Бахціна) філасофскага рамана, дзе філасофскія канцэпты і тэорыі не проста выкладаюцца, але даюцца ў жывым дыялагічным кантэксце. Зыходзячы з такога разумення, у якасці асноўнай інтэрпрэтатыўнай стратэгіі намі быў абраны двухаспектны падыход: мы разглядаем тэкст і з пункту гледжання інтэлектуальнай гісторыі, і ў рамках такога падыходу як „гісторыя эмоцый”. Асноўныя ідэі рамана мы аналізавалі і ў іх канцэптуальнай семантыцы, і як эмацыйныя матрыцы беларускага інтэлігента 20-х гг. XX ст. Адной з галоўных нашых высноваў ёсць наступная: трагедыя Тугоўскага, галоўнага героя рамана – гэта трагедыя першага пакалення беларускай інтэлігенцыі, уцялесненне цяжару станаўлення самім сабой пасля адрыву ад пупавіны традыцыйнага грамадства і сутыкнення з новай антрапалагічнай ведай, гвалтам гісторыі і апорыямі тагачаснай нацыянальнай і сацыяльнай ідэалогіі.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-12-30 00:00:00
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/7953
Studia Białorutenistyczne; Vol 13 (2019)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/7953/28821
Prawa autorskie (c) 2020 Іван Новік
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/6971
2019-04-05T08:52:24Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Światopogląd bohaterów powieści Ihara Babkoua „Minutka. Trzy historie“
Slivkova, Ivana
Uniwersytet Preszowski https://orcid.org/0000-0002-6168-1327
kultura białoruska, Ihar Babkou, Minutka. Trzy historie, analiza literacka tożsamość kulturowa
У артыкуле аналізуецца і інтэрпрэтуецца раман Ігара Бабкова Хвілінка. Тры гісторыі з пункту гледжання спецыфікі нацыянальнай ідэнтычнасці і самаідэнтыфікацыі ў беларускай культуры. Аўтарка зыходзіць з тэорыі міжкультурнай камунікацыі, а таксама з гістарычных ідэалогій і жыццёвых праяваў культурнай ідэнтычнасці. Ідэйная аснова аповеду інтэрпрэтуецца не толькі як характарыстыка эпохі і краіны, але таксама як гісторыя чалавека (у часе і прасторы) і запавет чалавека чалавеку. Філасофскія і эстэтычныя прынцыпы, прэзентаваныя галоўнымі персанажамі, ствараюць дамінантную частку твора. Няпэўнасць і неакрэсленасць часу і прасторы ўтварае наднацыянальную лінію тэкстуі абагульняе такім чынам прынцыпы нацыянальнай ідэнтычнасці ў напрамку ідэнтычнасці культурнай і ідэнтычнасці агульначалавечай (быць чалавекам – значыць быць...). Выкарыстоўваюцца метады: літаратурная інтэрпрэтацыя, параўнанне, прымяненне тэорыі міжкультурнай камунікацыі. Вынікам інтэрпрэтацыі, сярод іншага, з’яўляецца факт, што перапляценне месцаў і часавых падзей, містыфікацыя персанажаў, змешванне рэальнага і нерэальнага ўтварае ў аповедзе базавую лінію. Далейшы аналіз паказвае, што культурнай спецыфікай беларускага кантэксту з’яўляецца філасофская канцэпцыя імкнення да
нацыянальнага і асабістага шчасця.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/6971
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
rus
Prawa autorskie (c) 2019 Iвана Сліўкова
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/6852
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Formowanie się sieci cerkiewnej na przestrzeni dziejów w granicach współczesnego województwa podlaskiego
Kołbuk, Witold
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych https://orcid.org/0000-0002-7528-9406
Cerkiew prawosławna, Cerkiew greckokatolicka, Podlasie, pogranicze, województwo
Od czasów średniowiecza na terenie współczesnego województwa podlaskiego obecne było wschodnie chrześcijaństwo. Zmienny bieg dziejów politycznych Podlasia oddziaływał w kolejnych stuleciach na możliwość tworzenia się wschodniochrześcijańskiej sieci cerkiewnej. W oparciu o rozproszone materiały źródłowe (archiwalne i biblioteczne) można odtworzyć proces formowania się tej sieci. Między połową XV a końcem XVI w. powstało na terenie współczesnego województwa podlaskiego co najmniej 67 cerkwi prawosławnych. Po unii brzeskiej (1596 r.) większość świątyń przeszła w ręce Cerkwi greckokatolickiej, wybudowano także nowe i w momencie III rozbioru Rzeczypospolitej (1795 r.) na wspomnianym obszarze znajdowało się 109 obiektów cerkiewnych. W okresie przynależności Podlasia do imperium rosyjskiego (do 1915 r.) Cerkiew greckokatolicka została zlikwidowana, a jej świątynie przekazano Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu. W tym czasie wzniesiono jeszcze około 100 sakralnych obiektów cerkiewnych. Dramatyczne wydarzenia obu wojen światowych i derusyfikacja ziem wschodnich w Polsce w okresie międzywojennym skutkowały likwidowaniem świątyń na Podlasiu – w 1945 r. było już tylko 149 cerkwi. Niewielki wzrost liczby sakralnych obiektów wschodniego chrześcijaństwa nastąpił w czasie rządów komunistów (1944–1989) – ich liczba sięgnęła 169. Dopiero po upadku systemu komunistycznego na terenie współczesnego województwa podlaskiego liczba tych świątyń znacznie wzrosła (205 w 2015 r., kilka znajduje się ciągle w budowie). Większość omawianych obiektów stanowi unikatowe przykłady architektury sakralnej (głównie drewnianej).
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/6852
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/6852/27247
Prawa autorskie (c) 2019 Witold Kołbuk
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/6855
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Przeszłość oczami mieszkańców białorusko-litewsko-polskiego pogranicza (na przykładzie wybranych wsi rejonu miadzielskiego i wołożyńskiego)
Żebrowska, Anna
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii https://orcid.org/0000-0003-2551-3753
rejon wołożyński, rejon miadzielski, historia mówiona, wspomnienia, pamięć komunikatywna, pogranicze polsko-białorusko-litewskie
Artykuł poświęcony jest ustnym wspomnieniom mieszkańców pogranicza polsko-białorusko- litewskiego (rejon wołożyński, rejon miadzielski w Centralnej Białorusi), gdzie od 2010 r. autorka prowadzi badania terenowe. Przedmiotem rozważań jest pamięć pokolenia urodzonego w latach 20.–30. XX w., od dawna mieszkającego na wymienionym obszarze. Historie mówione autochtonów dotyczą kilku okresów historycznych. To przede wszystkim okres międzywojenny, czasy II wojny światowej i lata powojenne, które zostały zrekonstruowane na podstawie fragmentów narracji biograficznych. Z badań wynika, że czas przedwojenny w świadomości społecznej mieszkańców wiąże się z pozytywnymi wspomnieniami II Rzeczpospolitej i negatywnymi dotyczącymi obcowania z władzą sowiecką. Obrazy z II wojny światowej przedstawiają żołnierzy niemieckich i partyzantów oraz ich relacje z miejscową ludnością. Lata powojenne, które przyniosły mieszkańcom przymusową kolektywizację, zesłania, prześladowanie wiary i niszczenie polskich dokumentów, zapisały się w pamięci badanych jako kolejne trudne doświadczenie. Analiza zgromadzonego materiału daje możliwość zrozumienia autochtonicznej ludności w warunkach przesunięcia granic, zmian politycznych oraz pozwala zrekonstruować tradycyjny świat mieszkańców badanych wsi. Wspomnienia wciąż żyjących świadków historii stanowią ważne źródło informacji, które niejednokrotnie wchodzi w konfrontację z uznanymi faktami historycznymi.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/6855
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
pol
Prawa autorskie (c) 2019 Anna Żebrowska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/7067
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Polska i białoruska tożsamość Kościoła rzymskokatolickiego na Białorusi. Historia a współczesne dylematy
Dworzecka, Joanna
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Historyczny https://orcid.org/0000-0002-9878-3124
tożsamość narodowa, Kościół katolicki na Białorusi, białorutenizacja, polonizacja, białoruscy katolicy
Artykuł porusza problem złożonej tożsamości Kościoła katolickiego na Białorusi. Jest on odpowiedzią na głosy niektórych polskich badaczy domagających się, aby Kościół lokalny opowiedział się za przynależnością do narodu polskiego. Autorka rozważa w nim, czy w ogóle możliwe jest posiadanie przez konfesję traktowaną jako instytucję, ale także wspólnotę wiernych, tożsamości narodowej oraz w jaki sposób problem ten obecny jest w Kościele na Białorusi. Odwołując się do różnych teorii społecznych tożsamości, a także antropologiczne badania terenowe, które prowadziła wśród kapłanów i białoruskich katolików w latach 2013–2017, stara się dowieść, iż na omawianym terenie miała okazję obserwować występowanie dwóch niewykluczających się tożsamości narodowych Kościoła: białoruskiej i polskiej. Tym samym przeciwstawia się krytycznym głosom, oskarżającym instytucje kościelne o białorutenizację lub polonizację wiernych. Według autorki dopiero skorygowanie sposobu postrzegania tożsamości jako zmiennej i złożonej z licznych przynależności pozwala pogodzić polską i białoruską tożsamość Kościoła bez konieczności dokonywania wyboru jednej z nich, co jest zgodne z głównym atrybutem Kościoła, za jaki uznano jego powszechność.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/7067
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
pol
Prawa autorskie (c) 2019 Joanna Dworzecka
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/7699
2019-04-03T09:24:48Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Białoruś i jej mieszkańcy w latach I wojny światowej w świetle wspomnień
Korzeniowski, Mariusz
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0001-9245-3987
historia Białorusi, Białorusini, I wojna światowa, wspomnienia
Białoruś i jej mieszkańcy w latach I wojny światowej stali się jednym z tematów wypełniających wspomnienia i pamiętniki. Obserwacje, podejmowane – w bliższej lub dalszej perspektywie od zakończenia Wielkiej Wojny – próby oceny zachodzących zdarzeń posiadają różny walor poznawczy. Warto zwrócić uwagę, że ich autorzy wywodzili się nie tylko z ludności miejscowej, ale także przybywali z ziem polskich. Dla tych ostatnich zetknięcie się z białoruską rzeczywistością i społeczeństwem niosło możliwość dokonania szeregu obserwacji, m.in. dotyczących: różnych aspektów ludzkiej egzystencji, mentalności, kultury czy pracy. Przedmiotem rozważań, prowadzonych na podstawie subiektywnie dobranych wspomnień, będzie próba przedstawienia dokonanych przez ich autorów obserwacji, a więc oceny postaw mieszkańców guberni białoruskich, świadomości narodowej Białorusinów czy postrzeganie niektórych aspektów ich działalności politycznej w latach I wojny światowej. Poczynione obserwacje mają ważny walor poznawczy. Pozwalają zapoznać się z charakterystyką miejscowej ludności, wypełniających wspomnienia i pamiętniki. Obserwacje, podejmowane – w bliższej lub dalszej perspektywie od zakończenia Wielkiej Wojny – próby oceny zachodzących zdarzeń posiadają różny walor poznawczy. Warto zwrócić uwagę, że ich autorzy wywodzili się nie tylko z ludności miejscowej, ale także przybywali z ziem polskich. Dla tych ostatnich zetknięcie się z białoruską rzeczywistością i społeczeństwem niosło możliwość dokonania szeregu obserwacji, m.in. dotyczących: różnych aspektów ludzkiej egzystencji, mentalności, kultury czy pracy. Przedmiotem a zarazem ich oceną formułowaną w latach I wojny światowej.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/7699
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
pol
Prawa autorskie (c) 2019 Mariusz Korzeniowski
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/7168
2019-04-05T08:53:30Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
„Nowy dramat” i (nowa) duchowość. Problem duchowych poszukiwań w rosyjskiej i białoruskiej dramaturgii XXI w. (na przykładzie wybranych utworów)
Wasińczuk, Katarzyna Agata
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0002-3340-0137
białoruski „nowy dramat”, rosyjski „nowy dramat”, Diana Bałyko, Andriej Kurejczyk, Paweł Priażko, Iwan Wyrypajew, Wasilij Sigariew
Сучасная рускамоўная (як руская так i беларуская) „новая драма" асацыюецца найчасцей з п’есамі, напісанымі метадам verbatim, з дакументальнымі тэкстамі, у якіх выкарыстоўваюцца гіперрэалістычныя, натуралістычныя ці неабрутальныя элементы. Але гэта не адзіная тэндэнцыя, характэрная для паэтыкі сучаснай усходнеславянскай драматургіі. Паралельна развіваецца іншая, метафарычна-філасофская плынь “новай драмы”. Даны артыкул прысвечаны праблеме духоўнасці ў найноўшай рускай (Іван Вырыпаеў, Васілій Сігараў) і беларускай (Дзіяна Балыка, Павел Пражко, Андрэй Курэйчык) драматургіі. Мэта артыкула – выяўленне духоўных, сакральных элементаў выбраных твораў. Галоўная задача артыкула – аналіз спосабаў і мэтаў прадстаўлення духоўных пытанняў, даследаванне мадыфікацый выяўленння духоўнай праблематыкі. Аналізуемыя творы вылучаюцца сваім антрапалагічным характарам, а носьбітам семантыкі з'яўляецца чалавек і яго ўнутраныя пошукі, таму менавіта літаратурны персанаж становіцца асноўнай катэгорыяй даследавання. У артыкуле робіцца спроба аналізу і інтэрпрэтацыі рэлігійных і духоўных элементаў у творах, далёкіх ад маніфестацыі веры. Звяртаецца ўвага на выкарыстанне матываў і тэмаў хрысціянскай культуры, на актуалізацыю старажытнарускіх антрапалагічных тыпаў (такіх як скіталец, юродзівы). Даказваецца, што сучасныя рускія і беларускія драматургі ствараюць вобраз чалавека ў стане духоўнага пошуку, звяртаючыся як да рэлігійнага, так і да свецкага разумення духоўнасці.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/7168
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
rus
Prawa autorskie (c) 2019 Katarzyna Agata Wasińczuk
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/7130
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Katolickie słownictwo religijne we współczesnym języku białoruskim
Golachowska, Ewa
Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk https://orcid.org/0000-0001-7614-6928
leksyka religijna, socjolingwistyka, Kościół katolicki na Białorusi, język białoruski
The aim of this article is to analyze selected confessional vocabulary from the Belarusian language, with particular focus on the mechanisms of formation of lexis for the Catholic Church. It is worth noting that, as up to now, the Belarusian language offers no theological terminology, religious terms or biblical vocabulary that would be generally accepted by all Christian denominations. This is due to the coexistence in this area of various cultural orientations and Christian traditions, conditioned by the influence of the religions prevailing in neighboring countries. The research was carried out using two approaches: the sociolinguistic method, which, based on unstructured interviews and participant observation, allowed to determine which languages dominate in the religious context among the representatives of different generations; and the lexicographic treatment, which was used to extract the religious lexis of Catholics from printed and online sources, to then be compared with the vocabulary of Orthodox users of the same language. The analysis of the texts used by the Catholic Church in Belarus shows that, in terms of religious lexis, the Belarusian language used there has been strongly influenced by Polish. It seems clear that this vocabulary is rooted in the Polish language, and reflects the linguistic habits of the Catholics. The interviews conducted with young clergymen of the Catholic Church in Belarus and the representatives of the Belarusian Catholic intelligentsia prove that they are actually able to identify the vocabulary which is foreign to the Belarusian language within the religious texts. It can be assumed that, in the nearest future, the Catholic religious lexis will evolve towards unification with the vocabulary of other denominations; especially with that of the Orthodox Church, which, albeit slowly and not without difficulties, begins to implement the Belarusian language into its religious services.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/7130
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
ger
Prawa autorskie (c) 2019 Ewa Kazimiera Golachowska
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/7083
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Język białoruski XVIII w. – postulaty badawcze
Getka, Joanna
Uniwersytet Warszawski, Wydział Lingwistyki Stosowanej https://orcid.org/0000-0001-5857-7257
„mowa prosta”, analiza literacka, literatura białoruska, alfabet cyrylicki, druki religijne
У артыкуле аналізуюцца рэлігійныя тэксты, надрукаваныя ў базыльянскай друкарні ў Супраслі ў ХVІІІ ст. (Собранїе прыпадковъ краткое.., 1722, Краткое сословіе науки-хрістіанскія.., 1759). Рэлігійныя тэксты ХVІІІ ст. ігнараваліся даследчыкамі беларускай-мовы і літаратуры па палітычных прычынах, а таксама з прычыны існавання навуковых-стэрэатыпаў, якія змяншалі іх значэнне. Тэксты, што разглядаюцца ў дадзеным-артыкуле, надрукаваныя на „простай мове” – мове маўлення беларусаў, сведчаць пра-жывы стан мовы і супярэчаць тэорыі пра заняпад беларускага пісьменства ў ХVІІІ ст. Беларускія фанетычныя асаблівасці, адлюстраваныя ў тэкстах і разгледжаныя ў межах-артыкула, з’яўляюцца аргументам вылучэння канкрэтных пастулатаў даследавання, а менавіта: а) неабходнасць падрабязнага аналізу рэлігійных тэкстаў, надрукаваных-кірыліцай (не на царкоўнаславянскай мове, а на „простай” / „рускай” (старабеларускай) мове) і пошук іншых літаратурных твораў для даследавання мовы гэтага перыяду; б) неабходнасць аналізу друкаваных тэкстаў з пункту адлюстравання ў іх моўнага ўзусу(моўнай практыкі), а не з перспектывы разгляду мовы асобных аўтараў; в) дакладны-лінгвістычны аналіз згаданых тэкстаў з мэтай выявіць дыялектную аснову мовы твораў,-а таксама тэндэнцыі (калі такія былі), якія паўплывалі на пазнейшае фарміраванне-нормаў беларускай літаратурнай мовы.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/7083
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
rus
Prawa autorskie (c) 2019 Joanna Getka
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/7080
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Na styku historii i legendy. "Czarna księżna" Wolhi Ipatawej
Siwek, Beata
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie. Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0002-0742-3431
Ipatawa, historia, legenda, rekonstrukcja, naród
Artykuł poświęcono opowieści Czarna księżna białoruskiej powieściopisarki Wolhi Ipatawej. Jego celem jest próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób autorka przetwarza historyczne wątki i motywy oraz jakie są relacje między szeroko rozumianą historią a wydarzeniami legendarnymi, składającymi się na fabułę utworu (w szczególności na płaszczyznę zdarzeń i koncepcję postaci). Szczegółowej analizie poddano użyte przez białoruską powieściopisarkę strategie rekonstruowania przeszłości, a także poetykę i estetykę utworu. Przeprowadzona analiza tekstu pozwala na stwierdzenie, że Ipatawa koncentruje uwagę na indywidualnych losach postaci; to w ich perspektywie umieszczone zostały opisy, zdarzenia i dialogi, mniej lub bardziej, związane z historią. Nazwiska osób realnie istniejących w przeszłości potwierdzają co prawda ich historyczność, legitymizując przeżywane przez nich dylematy czy rozważane problemy jako historyczne, ale nadbudowują jednocześnie drugą – być może ważniejszą – legendarną perspektywę zdarzeń. Uwaga została także zwrócona na stosowane przez białoruską pisarkę strategie narracyjne, a w szczególności na wykorzystanie różnych płaszczyzn czasowych, które umożliwiają ukazanie historii jako ciągu zdarzeń wyznaczających jednostkowe losy i determinujących przyszłość człowieka oraz narodu.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/7080
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
pol
Prawa autorskie (c) 2019 Beata Siwek
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/7027
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Wpływ języków wschodniosłowiańskich na język białoruski na początku XX w.
Gaponienko, Irina
Białoruski Uniwersytet Państwowy w Mińsku, Wydział Filologiczny https://orcid.org/0000-0003-4082-447X
język białoruski, język ukraiński, język rosyjski, kontakty językowe, zapożyczenia językowe
У артыкуле даследуецца спецыфіка ўзаемадзеяння моў беларускага, рускага і ўкраін- скага народаў у пачатку ХХ ст. На матэрыяле мастацкіх, публіцыстычных і навукова-па- пулярных тэкстаў праводзіцца аналіз колькасных і якасных характарыстык украінізмаў і русізмаў, іх прадметна-тэматычнай аднесенасці, а таксама асаблівасцей фармальнай і семантычнай адаптацыі на беларускай моўнай глебе. У працы выкарыстоўваецца апі- сальны, супастаўляльны, параўнальна-гістарычны, квантытатыўны метады. Устанаўліва- ецца залежнасць інтэнсіўнасці і характару ўзаемадзеяння кантактуючых моў ад розных унутрымоўных і знешніх фактараў. Такі аналіз можа дапамагчы выявіць вядучыя інтра- і экстралінгвістычныя фактары, якія прадвызначалі характар міжмоўных сувязей белару- скай мовы з іншымі ўсходнеславянскімі мовамі ў пачатку ХХ ст. Меркавалася, што асаблівасці беларуска-ўкраінскага і беларуска-рускага моўнага ўзаемадзеяння ў асноўным прадвызначаліся функцыянальнай спецыфікай кантактую- чых моў. А менавіта тым, што ў разглядаемы перыяд беларуская і ўкраінская мовы ўзае- мадзейнічалі як раўнапраўныя ненармалізаваныя моўныя ўтварэнні, а афіцыйная руская мова выступала ў адносінах да беларускай як відавочна дамінуючая. У цэлым аналіз паказаў, што пры ўжыванні і ўкраінскіх, і рускіх запазычанняў не назіраецца сістэмнасці. Гэта выяўляецца на ўсіх моўных узроўнях – у выкарыстанні фа- нем, марфем, сінтаксем, лексем, графем і арфаграм. Адпаведна, можна канстатаваць, што ўплыў і ўкраінскай, і рускай моў на беларускую мову не вызначаўся глыбінёй, і белару- ская мова пачатку ХХ ст. не была перанасычаная элементамі нават генетычна найбольш блізкіх моў. Гэтаму, верагодна, паспрыялі тэндэнцыі беларускага моўнага і культурнага адраджэння, дамінантай якога была арыентацыя на нацыянальную самабытнасць і, адпа- ведна, на абмежаванне чужых моўных уплываў.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/7027
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/7027/24851
Prawa autorskie (c) 2019 Iryna Haponienka
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/6969
2019-04-03T09:23:22Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Rękopis „szczęśliwego białoruskiego szlachcica” XVII–XVIII wieku z kolekcji Iwana Franki
Nabytowycz, Ihor
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0001-9453-158X
barok, diariusz, memuarystyka, historia codzienności, Dusiacki-Rudomyna
This article analyzes the memoirs of Toma Konstanty Dusiatsky-Rudomyna – the 17th/18th-century “Happy Belarusian Nobleman” – published by Ivan Franko. This brief manuscript is composed of various short stories, and contains elements of a diary, an autobiography, and a family chronicle. From the point of view of the history of everyday life and mentality, this text constitutes not only an interesting document of general historical significance but, above all, a glimpse into the private life of a Belarusian representative of the Baroque era. The author of the diary attempts to insert his own microhistory in the frame of the turbulent macrohistory of the Polish Commonwealth in the last three decades of the 17th century, as well as the early 18th century. The author projects his own biography onto a broad background of the political conditions of his era; his personal story, however, gets lost among the historical events that he describes. In terms of structure and composition, his biography appears slightly flawed. The memoirs of Dusiatsky-Rudomyna constitute an interesting source of not just historical facts as such, but also of their interpretation within various segments of society. The diary also contains details based on gossip and speculations that grew around famous figures contemporary to its author. The analysis allows for the reconstruction of the reality left unrecorded by official historical sources. The memoiristic sources, based on gossip, rumors and legends, offer a view into the everyday life and the social structures of the 17th–18th century.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/6969
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
ukr
Prawa autorskie (c) 2019 Ihor Nabytowycz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/6968
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Walżyna Mort: poetka między dwoma kontynentami
McMillin, Arnold
Uniwersytet w Londynie https://orcid.org/0000-0002-6883-9852
Walżyna Mort, poezja białoruska, poezja amerykańska, emigracja białoruska, intymność
Vaĺžyna Mort is one of the most talented Belarusian poets in emigration. The aim of this article is to analyse the works of this poet written before and after her emigration to the United States. Amongst works discussed are: Factory of Tears (a bilingual edition, 2008), Collected Body (works only in English, 2011) and Epidemija ružaŭ (2017). Mort’s best poems to date include Belaruskaja mova I and Belaruskaja mova II, Rafalu Vajačaku, Fabryka slioz / Factory of Tears, Scena siaredniaviečnaj vajny (pavodlie adnajmiennaj karciny Dega, Mužčyny prychodziać jak ličby ŭ kalendary..., Na pliažach Flarydy, N’iu Jork and Uspaminy; prominent amongst her prose works are Hopniki and Ciotka Hanna; of her English-language mentioned are Photograph and A Portrait of a Mother in Fall. Mort’s exceptional talent is for use of her native language and for exceptionally vivid imagery, for unusually perceptive descriptions as well as a profoundly ironic view of the banal aspects of both Belarusian and American life: she also possesses a most touching ability to describe her family. Very open in writing about her body and human physical functions in general, she is one of the most memorable Belarusian poets living today.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/6968
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
eng
Prawa autorskie (c) 2019 Arnold McMillin
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/6964
2019-04-05T08:51:13Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Motywy i symbole biblijne w polskojęzycznej poezji Białorusi XIX wieku
Bahdanowicz, Iryna
Białoruski Uniwersytet Państwowy, Wydział Filologiczny https://orcid.org/0000-0002-3468-7088
literatura białoruska, motywy biblijne, poezja religijna, romantyzm, symbole chrześcijańskie
Артыкул прысвечаны спецыфіцы развіцця рэлігійнай паэзіі ў польскамоўнай літаратуры Беларусі ХІХ стагоддзя. Аналізуюцца асаблівасці інтэрпрэтацыі біблійных матываў і вобразаў ў творчасці Тадэвуша Лады-Заблоцкага, Яна Чачота, Габрыэлі Пузыні, Уладзіслава Сыракомлі, адзначаецца, што зварот да іх быў абумоўлены ўплывам рамантызму. Верш Т. Лады-Заблоцкага Жаль Ераміі даследуецца як літаратурны парафраз 137 псалма (ва ўсходнехрысціянскай традыцыі – 136). Звяртаецца ўвага на цыкл рэлігійных вершаў Я.Чачо- та са зборніка Pieśni Ziemianina, які не быў дагэтуль прадметам увагі беларускіх даследчыкаў. Творы паэта, узорам для якога былі Пасланні апостала Паўла, разглядаюцца як паэтычная інтэрпрэтацыя біблійных запаведзяў і хрысціянскіх дабрачыннасцяў, што дае падставугаварыць пра своеасаблівы паэтычны “катэхізіс” Чачота. Параўнанне біблійных матываў у творчасці Г.Пузыні і У.Сыракомлі дазволіла выявіць асацыятыўную блізкасць аўтараў нашляху новай метафарызацыі і пераасэнсавання хрысціянскіх сімвалаў, такіх як: звон, крыж, святар, храм. Робяцца высновы, што ў літаратуры рамантызму, асабліва ў паэзіі, узрастае цікавасць да паэтыкі псалмоў як жанру і да біблійнай сімволікі. Зварот да біблійных матываў і вобразаў дапамагае паэтам выявіць патрыятычныя матывы, сакралізаваць іх, актуалізаваць ідэалы свабоды і змагання за вызваленне айчыны. Рэлігійная паэзія гэтага часу выконвае дыдактычна-выхаваўчую функцыю, набывае форму своеасаблівага паэтычнага “свецкага апостальства”. Таму можна гаварыць пра паэтычную хрысціянскую педагогіку, прынцыпы экзегезы і катэхезы якой грунтуюцца на маральных прыкладах з нацыянальнай гісторыі.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/6964
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
rus
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/6964/26569
Prawa autorskie (c) 2019 Iryna Bahdanowicz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/6941
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Nazwy kobiet utworzone od imienia męża w gwarze mieszkańców gminy Czyże w powiecie hajnowskim
Łabowicz, Ludmiła
Podlaski Instytut Naukowy https://orcid.org/0000-0001-7065-5641
gmina Czyże, gwary ukraińskie w Polsce, antroponimia, odmężowskie nazwy kobiet, formanty -ča, -iÍa/-yÍa, -ka, -anka, -ova, -ina/-yna
Artykuł jest próbą opisu nazw kobiet utworzonych od imienia męża osób posługujących się gwarą ukraińską, zamieszkałych w gminie Czyże w powiecie hajnowskim województwa podlaskiego. Analizowany korpus leksykalny stanowi ciekawą i różnorodną grupę formacji antroponimicznych, które nie zostały dotychczas dokładnie zbadane. Autorka koncentruje się na nazwach z formantami słowotwórczymi -ča, -iÍa/-yÍa oraz -ka i -anka, a także andronimach z sufiksami -ova oraz -ina/-yna. Formacje te są kontynuacją form feminatywnych używanych na badanym terenie w przeszłości, o czym świadczą zapisy w XVIII-wiecznych metrykach parafii unickiej w Czyżach. Za cel opracowania obrano ustalenie, które nazwy odmężowskie funkcjonują dzisiaj w codziennej komunikacji ustnej mieszkańców gminy Czyże. Bazę materiałową artykułu stanowią antroponimy zebrane przez autorkę w latach 2013–2018 w trakcie bezpośrednich rozmów z mieszkańcami wsi, urodzonymi między rokiem 1923 a 1957. Łącznie zebrano 99 nazw osobowych, z czego najwięcej z formantem -ča (50 form) oraz -iÍa/-yÍa (29 form). Analiza zgromadzonego materiału wykazała, że popularne dawniej nazwy żeńskie, tworzone od imienia męża za pomocą formantów -ča oraz -iÍa/-yÍa, a także -ka i -anka, nie miały nacechowania stylistycznego. Współcześnie formacje te są używane jedynie w odniesieniu do kobiet najstarszego pokolenia, najczęściej już nieżyjących. Nadal popularne we wsiach gminy Czyże pozostają nazwy dwuczłonowe składające się z imienia kobiety oraz formy odmężowskiej z sufiksem -ova, rzadziej -ina/-yna.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/6941
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
pol
https://journals.umcs.pl/sb/article/download/6941/24400
Prawa autorskie (c) 2019 Ludmiła Łabowicz
oai:ojs.umcsd.home.net.pl:article/7622
2019-03-28T14:16:52Z
sb:ART
nmb a2200000Iu 4500
"190327 2019 eng "
1898-0457
dc
Dewerbalne osobowe nomina subiecti z formantem słowotwórczym -нік (-льнік) w języku białoruskim
Goral, Agnieszka
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0003-1622-970X
słowotwórstwo rzeczownika, formanty słowotwórcze, słowotwórstwo języka białoruskiego, nomina subiecti, nazwy subiektów czynności, nazwy osobowe
Artykuł został poświęcony analizie semantycznej i słowotwórczej dewerbalnych rzeczowników rodzaju męskiego należących do kategorii nomina subiecti z formantem słowotwórczym -нік (-льнік) w języku białoruskim w ujęciu synchronicznym. Pod pojęciem nomina subiecti rozumiane są nazwy osób, wykonujących jakąś pracę lub podejmujących jakieś zajęcie, przy tym praca ta może mieć charakter stały bądź tymczasowy, zarobkowy lub nie związany z korzyściami materialnymi. Analizowane nazwy, których znaczenie słowotwórcze można ująć w peryfrazie ‘ten, kto wykonuje czynność związaną z czasownikiem będącym podstawą słowotwórczą’, stanowią zbiór 228 białoruskich derywatów osobowych, zaczerpniętych z białoruskich i polskich słowników, prac leksykograficznych z zakresu słowotwórstwa synchronicznego nazw osobowych oraz materiałów własnych autora. Z punktu widzenia semantyki badana kategoria derywatów reprezentuje słownictwo należące do sfery życia codziennego, obejmujące zarówno nazwy zawodowe, jak i nazwy subiektów czynności tymczasowych i okazjonalnych, przy tym są to nazwy zakorzenione w systemie słowotwórczym języka białoruskiego, oznaczające nazwy wykonawców czynności rolniczych, przemysłowych, rzemieślniczych. Przeprowadzona analiza dowiodła, że w języku białoruskim grupa osobowych dewerbalnych nomina subiecti z sufiksem -нік (-льнік) stanowi zbiór liczny, jednak na obecnym etapie rozwoju języka formant -нік (-льнік) praktycznie nie tworzy nazw zawodowych. Stosunkowo niewielki zbiór neologizmów dowodzi, że w przegrywa on w rywalizacji z innymi sufiksami, zwłaszcza obcymi (por. -ант, -іст), a dotyczy to przede wszystkim sfery polityki, kultury masowej, sportu. Z kolei ze względu na budowę badany sufiks wykazuje łączliwość z rodzimymi podstawami słowotwórczymi, a proces derywacji cechuje znaczny stopień regularności.
www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl
2019-03-27 08:16:36
application/pdf
https://journals.umcs.pl/sb/article/view/7622
Studia Białorutenistyczne; Vol 12 (2018)
pol
Prawa autorskie (c) 2019 Agnieszka Goral
54227a8f76f9075edf784c2cfa9ce20f