„Civil religion”, „the religion of the republic”, „the religion of democracy”, „social religion” i „a common faith” jako kategorie analityczne socjologii religii

Streszczenie w języku polskim

Celem artykułu jest zarysowanie pól problemowych związanych z kategoriami analitycznymi o proweniencji filozoficznej, obecnymi jednak w socjologicznych interpretacjach. Transformacja ustrojowa w Polsce zainicjowała debatę o roli Kościoła w konstruowaniu systemu demokratycznego i w budowaniu etosu społeczeństwa obywatelskiego. Religia republiki (the religion of the republic), religia demokracji (the religion of democracy), religia amerykańskiego stylu życia (the religion of the American way of life), religia społeczna (social religion), wiara wspólnoty (a common faith), publiczna pobożność, publiczna teokracja, gnoza polityczna, nacjonalizm religijny, mistycyzm polityczny, świecka religia czy wreszcie religia obywatelska to tylko niektóre terminy, przy pomocy których reprezentanci nauk społecznych ujawniają zjawisko amalgamacji sfery władzy politycznej i sfery doświadczeń religijnych w społeczeństwie obywatelskim. Obszarem analitycznym w artykule są zatem kategorie integrujące zjawiska religijne z działaniami sensu stricto obywatelskimi. Należy podkreślić, że w społeczeństwie amerykańskim oraz w społeczeństwie hiszpańskim i polskim ukształtowały się odmienne modele religii obywatelskiej. W Stanach Zjednoczonych podstawową funkcją religii politycznej jest legitymizacja władzy państwowej, natomiast w Hiszpanii oraz w Polsce religia katolicka delegitymizowała struktury państwowe. Posługując się ideami J. J. Rousseau, J. Hoene-Wrońskiego, C. Schmitta, J. B. Metza, E. Voegelina, A. Besancona czy R. Bellaha spróbujemy określić analityczne i metodologiczne funkcjonalności wskazanych wyżej kategorii socjoreligijnych. W tekście powiążemy owe kategorie z danymi ogólnopolskiego badania omnibusowego serii Polski Pomiar Postaw i Wartości 2009 (n=1346) oraz Polskiego Pomiaru Postaw i Wartości 2010.