Od „Animal Machines” (R. Harrison) poprzez „Drogę przez farmę przemysłową” (P. Singer) do „Animal Welfare” (G.L. Francione), czyli o właściwym odczytaniu pojęcia dobrostanu zwierząt
Streszczenie w języku polskim
W artykule poruszono fundamentalne kwestie związane z kształtowaniem etyki ochrony zwierząt. Przedstawiono historyczny proces ewolucji postaw wobec zwierząt: od reifikacji do upodmiotowienia. Przez wiele wieków (wręcz od czasów udomowienia) zwierzęta traktowane były jak rzeczy, przedmiot praw przysługujących człowiekowi, w tym prawa własności. Tymczasem w etyce pojawiają się coraz liczniejsze dyskusje na temat statusu moralnego zwierząt, traktowania zwierząt jak podmioty, a także na temat obowiązków człowieka wobec innych istot żywych zdolnych do odczuwania bólu i cierpienia. Postawa ludzi wobec innych żywych gatunków uległa znacznej transformacji w ciągu ostatnich 70 lat. Od lat 60. XX w. aktywiści, pisarze i filozofowie (np. R. Harrison, P. Singer, G.L. Francione) zaczęli propagować godne traktowanie zwierząt. Trend ten wskazuje również na związek między traktowaniem zwierząt jako przedmiotów a globalnym rozwojem sektora przemysłu zwierzęcego. Zjawisko to nasila się wraz ze wzrostem skali industrializacji przemysłu zwierzęcego. W świetle tego pojawia się pytanie o właściwe rozumienie pojęcia dobrostanu zwierząt.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Adorno T., Minima moralia. Refleksje z poharatanego życia, Kraków 1999.
Białocerkiewicz J., Status prawny zwierząt. Prawa zwierząt czy prawna ochrona zwierząt, Toruń 2005.
Bińczyk E., Dyskurs antropocenu a marazm środowiskowy początków XXI wieku, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie” 2017, nr 112.
Boltanski L., Chiapello E., Nowy duch kapitalizmu, Warszawa 2022.
Breczko A., Od rzeczy do podmiotu. Praktyczne implikacje etyki ochrony zwierząt, „Białostockie Studia Prawnicze” 2013, nr 14, DOI: https://doi.org/10.15290/bsp.2013.14.01.
Chmielarz-Grochal A., Sułkowski J., O potrzebie świadomej konstytucjonalizacji statusu zwierząt, „Państwo i Prawo” 2021, z. 9.
Donaldson S., Kymlicka W., Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt, Warszawa 2018.
Dawkins M.S., Why We Still Need to Read “Animal Machines”, [w:] R. Harrison, Animal Machines: The New Factory Farming Industry, Boston 2013.
Elżanowski A., Czym jest i czym nie jest dobrostan, [w:] Dobrostan zwierząt – różne perspektywy, red. H. Mamzer, Gdańsk 2018.
Ferry L., Nowy ład ekologiczny. Drzewo, zwierzę i człowiek, Toruń 1995.
Francione G.L., Animals as Persons: Essays on the Abolition of Animal Exploitation, New York 2008.
Francione G.L., Animal Welfare and Society. Part 1: The Viewpoints of a Philosopher, “Animal Frontiers” 2022, vol. 12(1), DOI: https://doi.org/10.1093/af/vfac006.
Francione G.L., Animal Welfare and Society. Part 2: The Viewpoints of a Sociologist, “Animal Frontiers” 2022, vol. 12(1), DOI: https://doi.org/10.1093/af/vfac005.
Graeber D., Wengrow D., Narodziny wszystkiego, Warszawa 2023.
Gzyra D., Studia nad zwierzętami – poza (urojoną) bezstronnością, [w:] Sprawiedliwość dla zwierząt, red. B. Błońska, W. Gogłoza, W. Klaus, D. Woźniakowska-Fajst, Warszawa 2017.
Harrison R., Animal Machines: The New Factory Farming Industry, Boston 2013, DOI: https://doi.org/10.1079/9781780642840.0000.
Kuszelewicz K., Uwagi wprowadzające, [w:] Ustawa o ochronie zwierząt. Komentarz, LEX/el. 2021.
Łętowska E., Prawo – miecz czy tarcza?, [w:] Filozofia prawa. Normy i fakty, red. J. Hołówka, B. Dziobkowski, Warszawa 2020.
Moore J.W., The Capitalocene. Part 1: On the Nature and Origins of Our Ecological Crisis, “Journal of Peasant Studies” 2017, vol. 44(3), DOI: https://doi.org/10.1080/03066150.2016.1235036.
Nibert D.A., Animal Oppression and Human Violence: Domesecration, Capitalism, and Global Conflict, New York 2013.
Nibert D.A., Origins and Consequences of the Animal Industry Complex, [w:] The Global Industrial Complex: Systems of Domination, eds. S. Best, R. Kahn, A.J. Nocella II, P. McLaren, Lanham 2011.
Pietrzykowski T., Moralność publiczna a konstytucyjne podstawy ochrony zwierząt, „Studia Prawnicze” 2019, nr 1, DOI: https://doi.org/10.37232/sp.2019.1.1.
Pietrzykowski T., Prawa ochrony zwierząt. Pojęcia, zasady, dylematy, LEX/el. 2022.
Pietrzykowski T., Spór o prawa zwierząt. Etyczne problemy prawa, Katowice 2007.
Probucka D., Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt, Kraków 2013.
Sabela B., Wędrówka tusz, Wołowiec 2023.
Schopenhauer A., O podstawie moralności, Warszawa 1994.
Singer P., Animal Liberation: A New Ethics for Our Treatment of Animals, Washington 1975.
Singer P., Jeden świat. Logika globalizacji, Warszawa 2006.
Singer P., Wyzwolenie zwierząt, Warszawa 2004.
Stache C., Conceptualising Animal Exploitation in Capitalism: Getting Terminology Straight, “Capital and Class” 2020, vol. 44(3), DOI: https://doi.org/10.1177/0309816819884697.
Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, Warszawa 2002.
Woleński J., Theory or Philosophy of Law, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2023, vol. 85(2), DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2023.85.2.02.
Wójciuk A., Proekologiczne i prozwierzęce postawy nadawców kampanii społecznych, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2019, nr 25.
Zwolińska J., Miejsce dobrostanu zwierząt gospodarskich w polityce Unii Europejskiej, „Wieś i Rolnictwo” 2021, nr 2, DOI: https://doi.org/10.53098/wir022021/02.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ppa.2023.6.153-173
Data publikacji: 2024-04-30 16:20:47
Data złożenia artykułu: 2023-12-27 09:40:30
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.