Polskie i bułgarskie frazeologizmy z komponentem nominalnym ‘ucho – uszy’ / ‘ухо – уши’

Joanna Mleczko

Streszczenie w języku polskim


Przedmiotem analizy w artykule są polskie i bułgarskie frazeologizmy z komponentem nominalnym ‘ucho – uszy’ / ‘ухо – уши’. Ze względu na motywację tworzą one trzy wewnętrznie zróżnicowane grupy. Pierwsza grupa obejmuje frazeologizmy, w których znaczeniu ujawniają się tkwiące w strukturze semantycznej leksemu ‘ucho’ (‘część ciała’) semy funkcyjne, anatomiczne i przestrzenne. W skład grupy drugiej wchodzą związki frazeologiczne mające motywację kulturową, a do grupy trzeciej zostały zaliczone jednostki z leksemem ‘ucho’ użytym w znaczeniach przenośnych. Większość znaczeń symbolicznych przypisywanych uchu zostało utrwalonych zarówno w polskich, jak i bułgarskich związkach frazeologicznych. Związków, które różnią się znaczeniem w obu językach, jest niewiele, częstszym zjawiskiem jest rozszerzenie znaczenia w jednym z języków. Zarówno w materiale polskim, jak i bułgarskim wystąpiły jednostki, które nie mają ekwiwalentów w drugim języku.


Słowa kluczowe


językoznawstwo porównawcze, frazeologizmy somatyczne, metafory językowe, ucho

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Andreychin & al. 2002: Andreychin, Lyubomir & al. Explanatory Dictionary of the Bulgarian Language. Sofia: Nauka i izkustvo, 2002. [In Bulgarian: Андрейчи, Любомир и кол. Български тълковен речник. София: Наука и изкуство, 2002.]

Ankova-Nicheva 1993: Ankova-Nicheva, Keti. New Phraseological Dictionary of the Bulgarian Language. Sofia: St. Kliment Ohridski University Press, 1993. [In Bulgarian: Анкова-Ничева, Кети. Нов фразеологичен речник на българския език. София: УИ Св. Климент Охридски, 1993.]

Doroszewski 1967: Doroszewski, Witold. Dictionary of the Polish Language. Vol. 9: T–Wyf. Warsaw: Wiedza Powszechna, 1967. https://sjp.pwn.pl/doroszewski/ucho;5510198.html (accessed 23.09.2022). [In Polish: Doroszewski, Witold. Słownik języka polskiego. T. 9: T–Wyf. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967.]

Drabik & Sobol 2007: Drabik, Lidia & Elzbieta Sobol. The Polish Language Dictionary PWN. Vol. 1: A–Ó, 2: P–Ż. Warsaw: Polish Scientific Publishers PWN, 2007. [In Polish: Drabik, Lidia & Elżbieta Sobol. Słownik języka polskiego PWN. T. 1: A–Ó, 2: P–Ż. Warszawa: PWN, 2007.]

Galanova 2016: Galanova, Mariya. “Ear.” In Georgiev, Mincho, ed. Mythology of the Human Body. Anthropological Dictionary: 205–210. Sofia: Professor Marin Drinov BAS Publishing House & St. Kliment Ohridski Sofia University Press, 2016. [In Bulgarian: Галанова, Мария. „Ухо.“ В: Георгиев, Минчо, ред. Митология на човешкото тяло. Антропологичен речник: 205–210. София: АИ Проф. Марин Дринов & УИ Св. Климент Охридски, 2016.]

Hordy 2010: Hordy, Miroslawa. Somatic Phraseology of Modern Russian and Polish. Szczecin: volumina.pl Daniel Krzanowski, 2010. [In Russian: Горды, Мирослава. Соматическая фразеология современных русского и польского языков. Щецин: volumina.pl Daniel Krzanowski, 2010.]

Ivanova 1974: Ivanova, Kalina. Ways of Expressing Actions in Modern Bulgarian. Sofia: Bulgarian Academy of Sciences Press, 1974. [In Bulgarian: Иванова, Калина. Начини на глаголното действие в съвременния български език. София: Българска академия на науките, 1974.]

Klosinska & Sobol & Stankiewicz 2005: Klosinska, Anna & Elzbieta Sobol & Anna Stankiewicz. The Great Phraseological Dictionary PWN With Proverbs. Warsaw: Polish Scientific Publishers PWN, 2005. [In Polish: Kłosińska, Anna & Elżbieta Sobol & Anna Stankiewicz. Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami. Warszawa: PWN, 2005.]

Kopalinski 1990: Kopalinski, Wladyslaw. Dictionary of Symbols. Warsaw: Wiedza Powszechna, 1990. [In Polish: Kopaliński, Władysław. Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990.]

Krawczyk 1988: Krawczyk, Anna. “The Human Body in the Light of Dialectic Phraseology.” In Anusiewicz, Janusz & Jerzy Bartminski, eds. Language and Culture. Vol. 1: Basic Concepts and Problems: 241–249. Wroclaw: Wiedza o kulturze, 1988. [In Polish: Krawczyk, Anna. „Ciało człowieka w świetle frazeologii gwarowej.” W: Anusiewicz, Janusz & Jerzy Bartmiński, red. Język a kultura. T. 1: Podstawowe pojęcia i problemy: 241–249. Wrocław: Wiedza o kulturze, 1988.]

Krawczyk-Tyrpa 1987: Krawczyk-Tyrpa, Anna. Somatic Phraseology in Polish Dialects. Phraseological Relationships with Meanings Motivated by the Characteristics of Body Parts. Wroclaw: Ossolineum, 1987. [In Polish: Krawczyk-Tyrpa, Anna. Frazeologia somatyczna w gwarach polskich. Związki frazeologiczne o znaczeniach motywowanych cechami części ciała. Wrocław: Ossolineum. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987.]

Michow 2013: Michow, Elzbieta. Studies on Somatic Phraseology of Polish and Bulgarian. Kielce: GlobalTranslator CUiT, 2013. [In Polish: Michow, Elżbieta. Studia nad frazeologią somatyczną języka polskiego i bułgarskiego. Kielce: GlobalTranslator CUiT, 2013.]

Nanova 2005: Nanova, Ani. The Phraseological Synonymic Dictionary of the Bulgarian Language. Sofia: Hazel, 2005. [In Bulgarian: Нанова, Ани. Фразеологичен синонимен речник на българския език. София: Хейзъл, 2005.]

Nicheva & Spasova-Mihaylova & Cholakova 1974: Nicheva, Keti & Siyka Spasova-Mihaylova & Kristalina Cholakova. Phraseological Dictionary of the Bulgarian Language. Vol. 1: А–Н. Sofia: Bulgarian Academy of Sciences Press, 1974. [In Bulgarian: Ничева, Кети & Сийка Спасова-Михайлова & Кристалина Чолакова. Фразеологичен речник на българския език. Т. 1: А–Н. София: БАН, 1974.]

Nicheva & Spasova-Mihaylova & Cholakova 1975: Nicheva, Keti & Siyka Spasova-Mihaylova & Kristalina Cholakova. Phraseological Dictionary of the Bulgarian Language. Vol. 2: O–YA. Sofia: Bulgarian Academy of Sciences Press, 1975. [In Bulgarian: Ничева, Кети & Сийка Спасова-Михайлова & Кристалина Чолакова. Фразеологичен речник на българския език. Т. 2: О–Я. София: БАН, 1975.]

Nowakowska-Kempna 1995: Nowakowska, Iwona. Conceptualization of Emotions in Polish. Prolegomena. Warsaw: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Tow. Wiedzy Powszechnej, 1995. [In Polish: Nowakowska, Iwona. Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Tow. Wiedzy Powszechnej, 1995.]

Pajdzinska 1996: Pajdzinska, Anna. “Sensory Experience as the Basis for Linguistic Metaphors.” In Bartminski, Jerzy, ed. Etnolingwistyka 8: 112–131. Lublin: UMCS Press, 1996. [In Polish: Pajdzińska, Anna. „Wyrażenia zmysłowe jako podstawa metafor językowych.” W: Bartmiński, Jerzy, red. Etnolingwistyka 8: 112–131. Lublin: UMCS, 1996.]

Skorupka 1985: Skorupka, Stanislaw. Phraseological Dictionary of the Polish Language. Vol. 2: R–Ż. Warsaw: Wiedza Powszechna, 1985. [In Polish: Skorupka, Stanisław. Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. 2: R–Ż. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1985.]

Szreder 1980: Szreder, Feliks, transl. “Second Book of Kings.” In Millennium Bible: 339–366. Poznan – Warsaw: Pallottinum, 1980. [In Polish: Szreder, Feliks, tłum. „Druga Księga Królewska.” W: Biblia Tysiąclecia: 339–366. Poznań – Warszawa: Pallottinum, 1980.]

Tolstoy 1995: Tolstoy, Nikita I. “Up – Down.” In Tolstoy, Nikita I., ed. Тhe Slavic Antiquities. Ethnolinguistic Dictionary. Vol. 1: A–G: 345–346. Moscow: Mezddunarodniye otnosheniya, 1995. [In Russian: Толстой, Никита И. „Верх – низ.“ В: Толстой, Никита И., ред. Славянские древности. Этнолингвистический словарь. Т. 1: А–Г: 345–346. Москва: Международные отношения, 1995.]

Wierzbicka 1975: Wierzbicka, Anna. “Reflections on Body Parts.” In Janus, Elzbieta, ed. Dictionary and Semantics. Semantic Definitions. Wroclaw: Ossolineum, 1975. [In Polish: Wierzbicka, Anna. „Rozważania o częściach ciała.” W: Janus, Elżbieta, red. Słownik i semantyka. Definicje semantyczne: 91–103. Wrocław: Ossolineum, 1975.]

Wrobel 1984: Wrobel, Henryk. “Vocabulary of Verbs.” In Grzegorczykowa, Renata & Roman Laskowski & Henryk Wrobel, eds. Contemporary Polish Grammar. Morphology: 467–512. Warsaw: Polish Scientific Publishers PWN, 1984. [In Polish: Wrobel, Henryk. „Słowotwórstwo czasowników.” W: Grzegorczykowa, Renata & Roman Laskowski & Henryk Wróbel, red. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia: 467–512. Warszawa: PWN, 1984.]

Zaremba 1970: Zaremba, Boleslaw. On the Structure and Functions of the Human Body. Warsaw: National Institute of Medical Publishing, 1970. [In Polish: Zaremba, Bolesław. O budowie i czynnościach ciała ludzkiego. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1970.]




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/zcm.2022.11.123-138
Data publikacji: 2022-12-05 23:18:53
Data złożenia artykułu: 2022-12-05 19:11:06


Statystyki


Widoczność abstraktów - 386
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 313

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2022 Joanna Mleczko

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.