Arystotelesowska sprawiedliwość wyrównawcza a arbitraż na blockchainie. O DAO, tokenach i punkcie Schellinga
Streszczenie w języku polskim
Dzięki technologii rozproszonego rejestru od pięciu lat powstaje na świecie nowy typ sądów arbitrażowych. Ich zadaniem jest rozstrzyganie sporów z wykorzystaniem blockchainu i smart contract. Czy rzeczywiście w XXI wieku twórcy idei „rozproszonej sprawiedliwości” wynaleźli nowy sposób na skuteczne i sprawiedliwe rozstrzygnięcia sporów? Arbitraż na blockchainie polega na rozstrzyganiu sporów z wykorzystaniem teorii gier wieloosobowych, koncepcji punktu Schellinga, idei DAO (ang. decentralized autonomous organizations), tokenów i crowdsourcingu. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy decyzje arbitrażowe podejmowane na podstawie bodźców ekonomicznych można uznać za spełniające kryteria arystotelesowskiej sprawiedliwości wyrównawczej. Artykuł ma charakter analityczny, podejmuje temat, który na świecie stał się aktualny dopiero kilka lat temu. Analiza wykorzystuje tezy kryptoekonomii i teorii gier. Praca wstępnie zarysowuje problemy. Z uwagi na niewiele doświadczeń cyfrowego arbitrażu na świecie tezy i hipotezy tekstu, pisane z perspektywy teorii i filozofii prawa wymagają dalszych pogłębionych analiz.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Allen D.W.E., Lane A.M., Poblet M., The Governance of Blockchain Dispute Resolution, „Harvard Negotiation Law Review” 2019, vol. 25, https://www.researchgate.net/publication/331662682_The_Governance_of_Blockchain_Dispute_Resolution/citation/download/ [dostęp: 14.04.2025].
Ast F., Deffains B., When Online Dispute Resolution Meets Blockchain: The Birthof Decentralized Justice, „Stanford Journal of Blockchain Law and Policy” 31.06.2021, https://stanford-jblp. pubpub.org/pub/birth-of-decentralized-justice/release/ [dostęp: 15.04.2025].
Ast F., George W., Kamalova J., Sharma A., Aouidef Y., Decentralized Justice: State of the Art, Recurring Criticisms and Next Generation Research Topics, https://ssrn.com/abstract=4414291/, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4414291/ [dostęp: 15.04.2024].
Ast F., Nappert S., Blockchain ODR & Crowdsourced Decision-Making, https://hnmcp.law. harvard.edu/hnmcp/podcast/convergence-ep2-with-federico-ast-and-sophie-nappert/ [dostęp: 15.04.2025].
Au S., Power T., Tokenomics: The Cripto Shift of Blockchans, ICOs and Tokens, Packt Publishing, Birmingham 2018.
Behan A., Pecyna M., Smart contracts – nowa technologia prawa umów?, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2020, nr 3.
Bielecki K., ABC Blockchaina, Warszawa 2020.
Bonca M.A., From Kadurru to Token. The Real Estate Market’s Path to Tokenization, „Transformacje
, nr 4, http://www.e-transformations.com/ [dostęp: 15.04.2025].
Brabham D.B., Reining in Crowdsoursing, http://crowdsoursing.org/editorial/reining-in-crowdsoursing/ 2547/ [dostęp: 14.04.2025].
Brabham D.C., Crowdsourcing, Massachusetts 2013.
Brummer C., Seira R., Legal Wrappers and DAOs, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4123737 [dostęp: 1.10.2025].
Buterin V., Ethereum, a Next-Generation Smart Contract and Decentralized Application Platform, https://github.com/ethereum/wiki/wiki/White-Paper [dostęp: 15.04.2025].
Buterin V., On Public and Private Blockchains, Ethereum blog, https://blog.ethereum.org/2015/08/07/ on-public-and-private-blockchains/ [dostęp: 15.04.2025].
Chapman J.W. (ed.), Compensatory Justice, https://www.jstor.org/stable/j.ctt9qfzn3/ [dostęp: 14.04.2025].
Cyrul W., Wpływ procesów komunikacyjnych na praktykę tworzenia i stosowania prawa, Warszawa 2012.
Dziedziak W., Maroń G., Z zagadnień sprawiedliwości, miłosierdzia i prawa, „Studia Iuridica Lublinensia” 2009, t. 12.
Dziedziak W., Szkic o sprawiedliwości naturalnej i rozdzielczej, „Studia Iuridica Lublinensia” 2020, t. XXIX, nr 4.
Ebner N., Negotiation, Mediation, and Conflict Resolution, Online Dispute Resolution (ODR) Bibliography. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=5021688/ [dostęp: 15.04.2025].
Ereciński T., Weitz K., Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008.
Filippi de P., Hassan S., Blockchain Technology as Regulatory Technology: From Code is Law to Law Is Code, „Computers and Society” 2018, https://arxiv.org/abs/1801.02507/ [dostęp: 15.04.2025].
Galewicz W., Zakres sprawiedliwości wyrównawczej w etyce Arystotelesa, „PEITHO / Examina Antiqua” 2017, 1(8).
Gromska D. (tłum.), Etyka nikomachejska, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, Warszawa 1996.
Howe J., Crowsourcing: How the Power of the Crowd in Driving the Future of Business, New York 2008.
Irwin T., Aristotle, Nicomachean Ethics, Cambridge 1999.
Jamka R., Zdecentralizowane organizacje autonomiczne (DAO) – rekonesans potencjału rewolucyjnego, „Palestra” 2025, nr 1, https://palestra.pl/pl/czasopismo/wydanie/01-2025/artykul/zdecentralizowane- organizacje-autonomiczne-dao-rekonesans-potencjalu-rewolucyjnego/ [dostęp: 1.10.2025].
Kalisz-Prakopik A., Alternatywne rozwiązywanie sporów – recepcja rozwiązań czy globalizacja, [w:] Filozofia prawa wobec globalizacji, red. J. Stępień, Kraków 2004.
Kijania-Placek K., Prawda i konsensus. Logiczne podstawy konsensualnego kryterium prawdy, Dialogikon, vol. 9, Kraków 2007.
Korybski A., Alternatywne rozwiązywanie sporów w USA. Studium teoretycznoprawne, Lublin 1993.
Kowacz K., Wielgus K., Smart kontrakty w prawie umów, Kraków 2021.
Lacity M.C., Treiblmaier H. Blockchains and Token Economy. Theory and Practice, Vienna 2022.
Lafarre A., Van der Elst C., The Viability of Blockchain in Corporate Governance, Working Paper N° 6/18/2023, June 2023, https://www.ecgi.global/sites/default/files/working_papers/documents/theviabilityofblockchainincorporategovernance.pdf/ [dostęp: 15.04.2025].
Leadbeater Ch., Miller P., The Pro-Am Revolution: How Enthusiasts Are Changing Our Economy and Society, London 2004.
Łabędzki R., Management in Decentralized Autonomous Organizations (DAO): Analysis of Proposals,„Organizacja i Kierowanie” 2025, 197(1), https://econjournals.sgh.waw.pl/OiK/article/view/4198/ [dostęp: 1.10.2025].
Oksanowicz P., Biała Księga Blockchain, Warszawa 2018.
Schelling T.C., Strategia konfliktu, Warszawa 2013.
Sharma D., Sharma V., Yadav A., Amit A., Kewaliya K., The Interface of Competition Law and Blockchain Technology: A Global Perspective, „Krytyka Prawa. Niezależne Studia Nad Prawem”2022, t. 14, nr 1.
Shetty S.S., Kamhoua Ch., Njilla A., Blockchain i bezpieczeństwo systemów rozproszonych, Warszawa 2020.
Sterna-Zielińska K., Crowdsourcing legislacyjny – w kierunku prawa responsywnego, Akademia Leona Koźmińskiego, Warszawa 2019 (rozprawa doktorska).
Swan M., Blockchain. Fundament nowej gospodarki, Gliwice 2020.
Szelągowska A., Tokenizacja jako wyznacznik rozwoju nowych technologii, „Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych” 2022, nr 26.
Szostek D. (red.), LegalTech. Czyli jak bezpiecznie korzystać z narzędzi informatycznych w organizacji, w tym w kancelarii oraz w dziale prawnym, Warszawa 2021.
Szostek D., Blockchain a prawo, Warszawa 2018.
Szpringer W., Blockchain jako innowacja systemowa. Od Internetu informacji do Internetu wartości. Wyzwania dla sektora bankowego, Warszawa 2019.
Szpringer W., Platformizacja gospodarki cyfrowej – nowe wyzwania dla regulacji, „Studia i Materiały
, nr 1.
Sztompka P., Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Warszawa 2007.
Tapscott D., Tapscott A., Blockchain Rewolucja, Warszawa 2019.
Tkacz S., Rozumienie sprawiedliwości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Katowice 2003.
Wiśniewski A.W., Międzynarodowy arbitraż handlowy w Polsce. Status prawny arbitrażu i arbitrów, Warszawa 2011.
Załuski W., Game Theory in Jurisprudence, Kraków 2013.
Zienkiewicz A., Alternatywne rozwiązywanie i rozstrzyganie sporów prawnych, „Studia Prawnoustrojowe 2005, nr 5.
Zienkiewicz A., Holizm prawniczy z perspektywy Comprehensive Law Movement. Studium teoretycznoprawne, Warszawa 2018.
ŹRÓDŁA PRAWA
Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 10 czerwca 1958 r. (Dz.U. z 1962 r. nr 9, poz. 41).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/858 z 30.05.2022 r. w sprawie systemu pilotażowego na potrzeby infrastruktur rynkowych opartych na technologii rozproszonego rejestru, a także zmiany rozporządzeń (UE) nr 600/2014 i (UE) nr 909/2014.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 1095/2010 oraz dyrektyw 2013/36/UE i (UE) 2019/1937, Dz.U. L 150 z 9.6.2023, s. 40–205, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:32023R1114/ [dostęp: 1.10.2025].
Wyoming Decentralized Autonomous Organization Supplement, https://www.wyoleg.gov/Legislation/2021/SF0038, [dostęp: 1.10.2025].
STRONY INTERNETOWE
https://deepdao.io/organizations [dostęp: 1.10.2025].
https://kleros-io./ [dostęp: 15.04.2025].
https://www.parp.gov.pl/component/content/article/85542:dao-czyli-zdecentralizowana-organizacja-autonomiczna-jako-nowa-forma-struktury-organizacyjnej/ [dostęp: 1.10.2025].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/adr.2025.1.63-84
Data publikacji: 2025-12-15 11:34:05
Data złożenia artykułu: 2025-04-28 17:20:05
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Jolanta Jabłońska-bonca
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.