Społeczna wartość mediacji w świetle wybranych dokumentów Rady Europy
Streszczenie w języku polskim
Dostrzeżony w polskim prawoznawstwie „paradoks mediacji” to zjawisko polegające na znacznej rozbieżności między sporym potencjalnym zakresem zastosowania metod ADR a ich niewielkim realnym znaczeniem dla praktyki rozwiązywania sporów. Tego typu sytuacja jest związana z implementacyjnym modelem rozwoju mediacji w polskim systemie prawnym. W poszukiwaniu odpowiedzi na najlepsze sposoby przełamania impasu w niniejszym artykule przedstawiono analizę wybranych rekomendacji, rezolucji i wytycznych Rady Europy dotyczących aksjologicznych i praktycznych korzyści przemawiających za wspieraniem rozwoju mediacji w krajowych systemach prawnych. Metody ADR są przede wszystkim szansą na rozwiązanie wielu problemów w funkcjonowaniu instytucji administracyjnych i sądowniczych (przeciążenie dużą liczbą postępowań, negatywny wizerunek społeczny, brak zaufania, ograniczenia trybu adjudykacyjnego). Z kolei dla stron sporów mediacja jest szansą na skrócenie czasu i obniżenie materialnych oraz niematerialnych kosztów dochodzenia roszczeń i ochrony swoich praw. Przedstawiona analiza może służyć przede wszystkim jako podstawa do budowania skutecznych strategii argumentacyjnych skierowanych do poszczególnych środowisk w celu zachęcania ich do korzystania z metod polubownych.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Broński W., Europejskie regulacje dotyczące mediacji w sprawach cywilnych i gospodarczych, „Roczniki Nauk Prawnych” 2011, t. 21, nr 1.
Chludziński B., Między sądem a dialogiem: alternatywne rozwiązywanie sporów administracyjnych w świetle standardów Rady Europy, „Forum Prawnicze” 2025, t. 85, nr 1.
Gmurzyńska E., Mediacja w sprawach cywilnych w amerykańskim systemie prawnym – zastosowanie w Europie i w Polsce, Warszawa 2007.
Hacia-Groticka M., Czarnecki P., Opinie ekspertów na temat barier instytucjonalnych oraz promocji mediacji w środowiskach prawniczych, [w:] Mediacja. Teoria, normy, praktyka, red.
K. Płeszka, J. Czapska, M. Araszkiewicz, M. Pękala, Warszawa 2017.
Jakubiak-Mirończuk A., Alternatywne a sądowe rozstrzyganie sporów sądowych, Warszawa 2008.
Jakubiak-Mirończuk A., Negocjacje dla prawników. Prawo cywilne, Warszawa 2010.
Jakubiak-Mirończuk A., Uwarunkowania prawne i funkcjonalne paradoksu mediacji sądowej, „ADR. Arbitraż i Mediacja” 2023, t. 16, nr 2.
Kalisz A., Zienkiewicz A., Mediacja sądowa i pozasądowa. Zarys wykładu, Warszawa 2014.
Kaźmierczak J., Kaźmierczak M., Mediacja rodzinna w Polsce. Praktyczny poradnik, Warszawa 2015.
Korybski A., Ruch tzw. alternatywnego rozwiązywania sporów i jego znaczenie dla amerykańskiej jurysprudencji, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio G” 1991, t. 38, nr 11.
Korybski A., Alternatywne rozwiązywanie sporów w USA. Studium teoretycznoprawne, Lublin 1993.
Korybski A., Słowo wstępne, [w:] Mediacja sądowa i pozasądowa. Zarys wykładu, red. A. Kalisz, A. Zienkiewicz, Warszawa 2014.
Korybski A., Myślińska M., Słuszność postępowania mediacyjnego (w świetle teorii dyskursu), „Studia Iuridica Lublinensia” 2011, t. 15.
Łukasiewicz J., Aksjologiczne i prakseologiczne przesłanki kształtowania polubownego rozstrzygania sporów i mediacji, [w:] Sądy polubowne i mediacja, red. J. Olszewski, Warszawa 2008.
Morek R., ADR – w sprawach gospodarczych, Warszawa 2004.
Pękala M., Założenia badań empirycznych zrealizowanych w ramach projektu pt. „Mediacja i inne alternatywne metody rozwiązywania sporów w polskim systemie prawnym – teoria i praktyka”, [w:] Mediacja. Teoria, normy, praktyka, red. K. Płeszka, J. Czapska, M. Araszkiewicz, M. Pękala, Warszawa 2017.
Pękala M., Czynniki kształtujące społeczne postawy wobec mediacji – analiza opinii ekspertów, [w:] Mediacja. Teoria, normy, praktyka, red. K. Płeszka, J. Czapska, M. Araszkiewicz, M. Pękala, Warszawa 2017.
Pękala M., Narzędzia rozwoju mediacji cywilnej w świetle dokumentów Europejskiej Komisji na Rzecz Skutecznego Wymiaru Sprawiedliwości, „Forum Prawnicze” 2023, t. 76, nr 2.
Płatek M., Dlaczego w Kazachstanie nie rosną banany – czyli o medacji w Polsce, [w:] Mediacja, red. L. Mazowiecka, Warszawa 2009.
“Rebooting” The Mediation Directive: Assessing the Limited Impact of Its Implementation and Proposing measures to Increase the Number of Mediation in the EU, Directorate-General for International Policies, Policy Department Citizens’ and Constitutional Affairs, Study 2014, PE493.042, https://www.cammediacje.pl/assets/files/opracowanie_komisji_europejskiej_2014.pdf [dostęp: 13.08.2025].
Rekomendacja Nr R (98) 1 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich na temat mediacji rodzinnej oraz Memorandum Wyjaśniające z 21 stycznia 1998 r., https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/miedzynarodowe–i–polskie–standardy–dotyczace–mediacji [dostęp: 13.08.2025].
Rekomendacja Nr R (99) 19 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich o mediacji w sprawach karnych z 15 września 1999 r., https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/miedzynarodowe–i–polskie–standardy–dotyczace–mediacji [dostęp: 13.08.2025].
Rekomendacja Nr R (2001)9 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie alternatywnych w stosunku do drogi sądowej metod rozwiązywania sporów pomiędzy organami administracji a podmiotami prywatnymi z 5 września 2001 r., https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=09000016805e2b59 [dostęp: 13.08.2025].
Rekomendacja Rec (2002)10 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie mediacji w sprawach cywilnych z 18 września 2002 r., https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/miedzynarodowe–i–polskie–standardy–dotyczace–mediacji [dostęp: 13.08.2025].
Rekomendacja Rec (2006)8 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie pomocy ofiarom przestępstw z 14 czerwca 2006 r., https://search.coe.int/cm?i=09000016805afa5c [dostęp: 13.08.2025].
Rekomendacja Rec (2015)5 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie zapobiegania i rozwiązywania sporów dotyczących miejsca pobytu dzieci z 11 lutego 2015 r., https://search.coe.int/cm?i=09000016805c44a6 [dostęp: 13.08.2025].
Rekomendacja Rec (2018)8 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich dotycząca sprawiedliwości naprawczej w sprawach karnych z 3 października 2018 r., https://search.coe.int/cm?i=09000016808e35f3 [dostęp: 13.08.2025].
Rekomendacja Rec (2025)4 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich w sprawie ochrony praw i najlepszych interesów dziecka w postępowaniu w sprawie separacji rodziców z 28 maja 2025 r., https://search.coe.int/cm/eng?i=0900001680b60132 [dostęp: 13.08.2025].
Rezolucja Nr 1 „Wymierzanie sprawiedliwości w XXI wieku” Konferencji Ministrów Sprawiedliwości Rady Europy, Londyn, 8–9 czerwca 2000 r., https://www.coe.int/en/web/human–rights–rule–of–law/mju23–2000–london [dostęp: 13.08.2025].
Wojtanowicz K., Pękala M., Wstęp, [w:] Oblicza mediacji. Wybrane zagadnienia, red. K. Wojtanowicz, M. Pękala, Kraków 2021.
Wytyczne Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom z 17 listopada 2010 r. wraz z Memorandum Wyjaśniającym, https://www.coe.int/en/web/cdcj/recommendations-resolutions-guidelines [dostęp: 13.08.2025].
Wytyczne Europejskiej Komisji na Rzecz Skutecznego Wymiaru Sprawiedliwości CEPEJ(2007)14 dla lepszej implementacji obecnych zaleceń dotyczących mediacji w sprawach rodzinnych i cywilnych z 7 grudnia 2007 r., https://rm.coe.int/16807475b6 [dostęp: 13.08.2025].
Zienkiewicz A., Główne obawy stron co do rozwiązywania sporów poprzez mediację, [w:] Mediacje w prawie, red. J. Czapska, M. Szeląg-Dylewski, Kraków 2014.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/adr.2025.1.101-116
Data publikacji: 2025-12-15 11:34:14
Data złożenia artykułu: 2025-08-19 13:18:57
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Mateusz Pękala
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.