Rewolucja islamska w Iranie. Przyczyny – przebieg – konsekwencje

Klaudyna Maria Andrusiewicz

Streszczenie w języku polskim


Rewolucja islamska w 1979 r. była ostatnią "wielką" rewolucją XX wieku. Fasadową monarchię parla­mentarną zastąpiono innowacyjnym tworem, nazwanym "republiką islamską". Przywódcy rewolucyjni inspirowani ideami religijnymi, podjęli próbę zdominowania polityki, kultury i życia obywatelskiego wszechobecnym islamem. Z uwagi na rolę fundamentalizmu religijnego, rewolucja irańska stanowiła zapowiedź silnych relacji między islamem a polityką w XXI wieku. Celem niniejszego artykułu jest charakterystyka przyczyn, przebiegu i gruntownych zmian, jakie dokonały się w wyniku zwycięskiej rewolucji 1979 r. W pierwszej części omówiono uwarunkowania społeczno-polityczne Iranu w okresie panowania szacha Mohammada Rezy i podjęto próbę odpowiedzi na pytanie w jakim stopniu przyczyniły się one do wybuchu rewolucji. W drugiej części przedstawiono w porządku chronologicznym przebieg rewolucji irańskiej. Ostatnia część stanowi analizę głównych rezultatów rewolucji, ze szczególnym uwzględnieniem przeobrażeń, jakie dotknęły irański system polityczny.

Słowa kluczowe


rewolucja islamska; dynastia Pahlavich; Ajatollah Chomejni; monarchia konstytucyjna w Iranie

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Abrahamian, Ervand. 2008. A history of modern Iran.Cambridge: Cambridge University Press.

Abrahamian, Ervand. 1982. Iran between two Revolutions. Princeton: Princeton University Press.

Ansari, Ali. 2006. Iran, Islam and Democracy. The Politics of Managing Change. London: Royal Institute of International Affairs.

Bäker, Roman. 2004. Islam a świat. Toruń: Wydawnictwo MADO.

Behrooz, Maziar. 2000. Rebels with a Cause: The Failure of the Left in Iran. New York: I.B. Tauris.

Benāb, Younes. 2004. Tārich-e sad sāle-je Ahzāb wa Sāzmānho-je sijāsati-je Irān (۱۳۸۴-۱۲۸۴), ğeld-e۱, Az Enqelāb-e Mašrutijat ۱۲۸۵ tā Enqelāb-e bahman ۱۳۵۷. Washington: Entešārāt-e Rāwandi.

Brinton Crane, 1958 [1938]. The Anatomy of Revolution. New York: Vintage Books.

Chodak, Jarosław. 2012. Teorie rewolucji w naukach społecznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Coughlin, Con. 2009. Khomeini’s ghost, London: Macmillan.

Coville, Thierry. 2009. Najnowsza historia Iranu. Republika Islamska, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG.

Davies, James C. 1975 [1962]. Przyczynek do teorii rewolucji. [W:] Włodzimierz Dereczyński, Aleksandra Jasińska-Kania i Jerzy Szacki (wyb.), Elementy teorii socjologicznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 389-411.

Edwards, Lyford P. 1973 [1927]. The Natural History of Revolution. Chicago and London: The University of Chicago Press.

Halliday, Fred. 2002. Islam i mit konfrontacji. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG.

Heravi, Mehdi. 2011. Mārksism. Hezb-e Tude va Goruh-ho-je čap dar Irān, USA: Ibex Publisher.

Hiro, David. 2006. Iran today. London: Politico’s.

Huntington, Samuel P., 1968. Political Order in Changing Societies. New Haven: Yale University Press.

Kapuściński, Ryszard. 1999. Szachinszach. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.

Keddie, Nikki. 2007. Współczesny Iran. Źródła i konsekwencje rewolucji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Krasnowolska, Anna. 2010. Historia Iranu. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.

Mirsepassi, Ali. 2000. Intellectual Discourse and the Politics of Modernization: Negotiating Modernity in Iran. Cambridge: Cambridge University Press.

Ożarowski, Rafał. 2006. Ideologia na bliskim wschodzie, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Pacewicz, Piotr. 1983. Pomiędzy myślą a rzeczywistością. Rewolucja społeczna jako zjawisko psychologiczne. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.

Smelser, Neil. 1962. Theory of Collective Behavior. New York: The Free Press.

Spykman, Nicolas. 1944. The Geography of Peace. New York.

Qānun-e Asāsi Ğomhuri-je Eslāmi-je Irān; Qānun-e Asāsi masub 1358, Eslāhāt wa taqiirāt wa Tatmim Qānun-e Asāsi masub 1368, Tehrān 1382 (Konstytucja Islamskiej Republiki Iranu z roku 1979, wraz z poprawkami z roku 1989).



Data publikacji: 2020-11-11 01:48:54
Data złożenia artykułu: 2020-11-10 21:55:58


Statystyki


Widoczność abstraktów - 674
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 1783

Wskaźniki


Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2020 Klaudyna Maria Andrusiewicz

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.