O tak zwanej konwersji bezwzględnie nieważnej czynności prawnej mortis causa w poglądach Profesora Jana Gwiazdomorskiego

Streszczenie w języku polskim

Konwersja nieważnej czynności prawnej pozostaje w ścisłym związku z przyjętym w prawie cywilnym ogólnym założeniem, zgodnie z którym należy dążyć, w miarę możliwości, do utrzymania w mocy raz dokonanej czynności prawnej. Według poglądu dominującego w literaturze jest to szczególna konstrukcja prawna, za pomocą której – dokonując przemiany nieważnej czynności prawnej w inną, ważną czynność prawną – umożliwia się realizację życiowego celu, jaki strony zamierzały osiągnąć, dokonując czynności prawnej. Przedmiotem konwersji może być w zasadzie każda istniejąca, bezwzględnie nieważna czynność prawna, a także czynność jednostronna, zarówno inter vivos, jak i mortis causa. Zgodnie z poglądem dominującym w doktrynie i orzecznictwie za dopuszczalną uznaje się konwersję nieważnego testamentu. Tendencja ta pozostaje w zgodzie z wyżej wskazanym założeniem i nadrzędnym celem, którym jest uniknięcie unicestwienia woli spadkodawcy. Ma to szczególne znaczenie właśnie w przypadku testamentu z uwagi na to, że w odniesieniu do czynności prawnych mortis causa niemożliwe jest ich powtórzenie przez podmiot dokonujący czynności pierwotnej, dotkniętej sankcją bezwzględnej nieważności. Konwersja testamentu zmierza do urzeczywistnienia prawdziwej woli testatora, jest więc przejawem realizacji teorii woli i znajduje uzasadnienie zarówno w argumentacji ściśle jurydycznej, jak i we względach natury społecznej. Choć tak określony cel wydaje się prima facie słuszny, konwersja nieważnego testamentu jest wysoce wątpliwa teoretycznie, ale nie tylko z tej przyczyny ma zdecydowanych przeciwników. Jednym z nich był Profesor Jan Gwiazdomorski, który przeprowadził wnikliwą krytykę poglądu w przedmiocie dopuszczalności konwersji nieważnego testamentu w sytuacji, kiedy źródłem owej nieważności jest naruszenie przepisów o formie testamentu.