Nowy model postępowania odwoławczego w sprawach karnych. Przyspieszenie v. rzetelność postępowania? Kilka uwag z perspektywy standardów ochrony praw człowieka

Streszczenie w języku polskim

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie i ocena głównych zmian modelu postępowania odwoławczego wprowadzonych w ciągu ostatnich kilku lat do polskiego procesu karnego w celu jego przyspieszenia i uczynienia w ten sposób zadość wymogom art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. W artykule przedstawiono argumenty na rzecz tezy, że zmiany te osłabiły prawo oskarżonego do odwołania się od wyroku. W rezultacie w świetle obecnie obowiązujących przepisów dopuszczalne jest wymierzenie kary po raz pierwszy przez sąd odwoławczy i rozstrzygnięcie to nie może być poddane efektywnej kontroli odwoławczej. Takie rozwiązanie może budzić wątpliwości co do jego zgodności z art. 14 ust. 5 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. W opracowaniu sformułowano też tezę, że nowo wprowadzony środek zaskarżenia – skarga na wyrok kasatoryjny sądu odwoławczego – wbrew początkowym obawom nie spowodował w praktyce „rozsadzenia” systemu środków zaskarżenia w polskim procesie karnym. Jednocześnie, pomimo stosunkowo niewielkiego zakresu jego wykorzystania, może przyczynić się on do wzmocnienia apelacyjnego – w przeciwieństwie do kasacyjnego – modelu postępowania odwoławczego i tym samym do przyspieszenia postępowania karnego. Teza ta znajduje oparcie w badaniach wszystkich skarg wniesionych do Sądu Najwyższego w latach 2016–2019.