Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Litygacja dotycząca zmian klimatu. Otwartość polskiego porządku konstytucyjnego
Streszczenie w języku polskim
W artykule analizie poddano ewoluującą rolę litygacji (postępowań sądowych) dotyczących zmian klimatu (CCL – climate change litigation) w przeciwdziałaniu globalnemu kryzysowi klimatycznemu, ze szczególnym uwzględnieniem ich znaczenia w kontekście polskich norm konstytucyjnych. Postępowania te są coraz częściej postrzegane jako strategiczne narzędzie (SCCL – strategic climate change litigation) umożliwiające wprowadzanie systemowych zmian w zakresie zarządzania środowiskiem, wykorzystując ramy prawne do formułowania odpowiedzialności klimatycznej. Badanie podzielone jest na trzy części. W pierwszej omówiono globalny rozwój oraz historyczną trajektorię postępowań sądowych dotyczących zmian klimatu, zwracając uwagę na przełomowe orzeczenia oraz integrację argumentów z zakresu praw człowieka odnoszących się do tzw. praw klimatycznych. W drugiej przeanalizowano ponadnarodowe znaczenie SCCL, podkreślając ich wpływ na szersze ramy zarządzania środowiskiem. W trzeciej oceniono potencjał przyjęcia mechanizmów (S)CCL w polskim porządku konstytucyjnym, analizując odpowiednie normy konstytucyjne oraz możliwości zaangażowania sądów w kwestie związane z polityką klimatyczną. Wykorzystując interdyscyplinarne, porównawcze podejście prawnicze, omówione badanie wnosi wkład do trwającej debaty na temat konstytucjonalizmu środowiskowego, roli sądów w globalnym systemie zarządzania klimatem oraz powiązań krajowych porządków prawnych z międzynarodowymi standardami ochrony środowiska. Autorzy poruszają wątki teoretycznych, normatywnych i praktycznych implikacji strategicznych postępowań klimatycznych, zwłaszcza w kontekście polskim. Celem artykułu jest w szczególności pogłębienie zrozumienia ich potencjalnego wpływu na wykorzystanie krajowych ram konstytucyjnych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
LITERATURE
Affolder N., Dzah G.E.K., The Transnational Exchange of Law through Climate Change Litigation, [in:] Research Handbook on Climate Change Litigation, eds. F. Sindico, K. McKenzie, G.A. Medici-Colombo, L. Wegener, Cheltenham 2024.
Batros B., Khan T., Thinking Strategically about Climate Litigation, [in:] Litigating the Climate Emergency: How Human Rights, Courts and Legal Mobilization Can Bolster Climate Action, ed. C. Rodríguez-Garavito, Cambridge 2022.
Bönnemann M., Tigre M.A. (eds.), The Transformation of European Climate Litigation, Berlin 2024.
Colby H., Ebbersmeyer A.S., Heim L.M., Kielland Røssaak M., Judging Climate Change: The Role of the Judiciary in the Fight Against Climate Change, “Oslo Law Review” 2020, vol. 7(3), DOI: https://doi.org/10.18261/ISSN.2387-3299-2020-03-03.
Eckes C., Strategic Climate Litigation Before National Courts: Can European Union Law Be Used as a Shield?, “German Law Journal” 2024, vol. 25(6), DOI: https://doi.org/10.1017/glj.2024.54.
Eckes C., Tackling the Climate Crisis with Counter-Majoritarian Instruments: Judges between Political Paralysis, Science, and International Law, “European Papers” 2021, vol. 6(3), DOI: https://doi.org/10.15166/2499-8249/525.
Ganguly G., Setzer J., Heyvaert V., If at First You Don’t Succeed: Suing Corporations for Climate Change, “Oxford Journal of Legal Studies” 2018, vol. 38(4), DOI: https://doi.org/10.1093/ojls/gqy029.
Golnaraghi M., Setzer J., Brooke N., Lawrence W., Williams L., Climate Change Litigation – Insights into the Evolving Global Landscape, Geneva 2021.
Jabłoński M., Klasyfikacja wolności i praw jednostki w Konstytucji RP, [in:] Wolności i prawa jednostki w Konstytucji RP, vol. 1: Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP, ed. M. Jabłoński, Warszawa 2010.
Jahn J., Domestic Courts as Guarantors of International Climate Cooperation: Insights from the German Constitutional Court’s Climate Decision, “International Journal of Constitutional Law” 2023, vol. 21(3), DOI: https://doi.org/10.1093/icon/moad069.
Kalisz A., Right to Court in Climate Matters in the Light of the Aarhus Convention and the Case Law of Polish Administrative Courts, “Studia Iuridica Lublinensia” 2021, vol. 30(5), DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2021.30.5.275-293.
Kotzé L.J., Neubauer et al. versus Germany: Planetary Climate Litigation for the Anthropocene?, “German Law Journal” 2021, vol. 22(8), DOI: https://doi.org/10.1017/glj.2021.87.
Kotzé L.J., Mayer B., Asselt H. van, Setzer J., Biermann F., Celis N., Adelman S., Lewis B., Kennedy A., Arling H., Peters B., Courts, Climate Litigation and the Evolution of Earth System Law, “Global Policy” 2023, vol. 15(1), DOI: https://doi.org/10.1111/1758-5899.13291.
Kovács A., Luckner K., Sekuła A., Kantorowicz J., Beyond Courts: Does Strategic Litigation Affect Climate Change Policy Support?, “International Review of Law and Economics” 2024, vol. 79, DOI: https://doi.org/10.1016/j.irle.2024.106213.
Leśkiewicz K., Influence of the EU Climate and Energy Framework and Trade Policy on Implementation of Permanently Sustainable Forestry – Legal Aspects, “Studia Iuridica Lublinensia” 2020, vol. 29(2), DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2020.29.2.69-81.
Mayer B., Asselt H. van, The Rise of International Climate Litigation, “Review of European, Comparative & International Environmental Law” 2023, vol. 32(2), DOI: https://doi.org/10.1111/reel.12515.
Mojska K., Mojski W., Corporate Social Responsibility and Its Constitutional Context, “Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020, no. 6.
Mojska K., Mojski W., Water Security in Poland: Conceptualization and General Constitutional Conditions, “Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2019, no. 6.
Peel J., Osofsky H.M., A Rights Turn in Climate Change Litigation?, “Transnational Environmental Law” 2018, vol. 7(1), DOI: https://doi.org/10.1017/S2047102517000292.
Peel J., Osofsky H.M., Climate Change Litigation, “Annual Review of Law and Social Science” 2020, vol. 16, DOI: https://doi.org/10.1146/annurev-lawsocsci-022420-122936.
Setzer J., Higham C., Global Trends in Climate Change Litigation: 2024 Snapshot, London 2024.
Setzer O., Vanhala L.C., Climate Change Litigation: A Review of Research on Courts and Litigants in Climate Governance, “Wiley Interdisciplinary Reviews: Climate Change” 2019, vol. 10(3), DOI: https://doi.org/10.1002/wcc.580.
Slautsky E., Climate Litigation, Separation of Powers and Federalism à la Belge: A Commentary of the Belgian Climate Case Cour d’appel de Bruxelles 30 November 2023, Klimaatzaak and Others v the Belgian State, Wallonia, Flanders and the Brussels Region, “European Constitutional Law Review” 2024, vol. 20(3), DOI: https://doi.org/10.1017/S1574019624000294.
Stefaniuk M., Environmental Awareness in Polish Society with Respect to Natural Resources and Their Protection (Overview of Survey Research), “Studia Iuridica Lublinensia” 2021, vol. 30(2), DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2021.30.2.357-379.
Stoczkiewicz M., Klimatyczne spory sądowe. Globalny fenomen w prawnej ochronie klimatu, “Studia Prawnoustrojowe” 2024, no. 64, DOI: https://doi.org/10.31648/sp.9774.
ONLINE SOURCES
Averchenkova A., Higham C., Chan T., Keuschnigg I., Impacts of Climate Framework Laws: Lessons from Germany, Ireland and New Zealand. Policy Report, 14.3.2024, https://www.lse.ac.uk/granthaminstitute/publication/impacts-of-climate-framework-laws (access: 20.8.2025).
Bryk M.M., Rights-Based Climate Change Litigation in the Polish Courts: Key Challenges, [in:] Proceedings of the 2nd World Conference on Climate Change and Global Warming: Budapest, Hungary, 6.8.2022, Budapest 2022, https://www.dpublication.com/wp-content/uploads/2022/04/600-3066.pdf (access: 20.8.2025).
Hilson C., Climate Change Litigation: A Social Movement Perspective, Working Paper, University of Reading 2010, https://ssrn.com/abstract=1680362 (access: 20.8.2025).
Intergovernmental Panel on Climate Change, Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, 2022, https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg3 (access: 20.8.2025).
LEGAL ACTS
Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997 (Journal of Laws 1997, no. 78, item 483, as amended).
EU Charter of Fundamental Rights (2009).
European Convention on Human Rights (1950).
International Covenant on Civil and Political Rights (1966).
CASE LAW
Judgment of the Constitutional Tribunal of 7 June 2001, K 20/00.
Judgment of the District Court of The Hague of 24 June 2015, C/09/456689 / HA ZA 13-1396, ECLI:NL:RBDHA:2015:7196.
Order of the Lahore High Court of 4 September 2015, W.P. No. 25501/2015.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2025.34.2.213-228
Data publikacji: 2025-09-25 23:21:29
Data złożenia artykułu: 2025-05-16 09:56:19
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Katarzyna Mojska, Wojciech Mojski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.