Zakres i znaczenie terminu „policja” w literaturze politycznej schyłku Rzeczypospolitej szlacheckiej

Streszczenie w języku polskim

Termin „policja” wywodzi się z greckiej politei, oznaczającej początkowo ustrój państwa. Od XV w., a zwłaszcza w XVII i XVIII stuleciu, stał się synonimem słowa „administracja” sensu largo. W Polsce od XVIII w., mimo braku recepcji założeń zachodnioeuropejskiej nauki policji, zaczął być stosowany również w tym znaczeniu. Próby zdefiniowania „policji” podejmowali polscy pisarze polityczni, poczynając od Stanisława Leszczyńskiego, po autorów reformy ustrojowej państwa na Sejmie Czteroletnim. Rozumiano to pojęcie szeroko, u większości pisarzy jako porządek wewnętrzny państwa, ale także w rozumieniu tzw. administracji świadczącej, a więc jako policję ogniową, budowlaną, lekarską, drogową itp., czyli to wszystko, co miało się przyczyniać do zapewnienia przez państwo dobrobytu społeczeństwu. Często włączano do zakresu zadań policji także wymiar sprawiedliwości. O policji pisali zarówno zwolennicy reformy państwa, jak i jej przeciwnicy, admiratorzy republikańskiej formy rządów oraz głosiciele idei silnego państwa na wzór monarchii absolutnych. U większości polskich autorów policja była rozumiana jednak nie jako środek do wzmocnienia władzy państwowej, lecz sposób zapewnienia „dobrego porządku”, czyli bezpieczeństwa, spokoju i wygody publicznej.