Uwarunkowania prawne i funkcjonalne paradoksu mediacji sądowej

Streszczenie w języku polskim

Celem artykułu jest analiza zjawiska paradoksu mediacji sądowej, rozumianego jako brak jej szerokiego zastosowania w praktyce sporów sądowych w sprawach cywilnych, gospodarczych i rodzinnych. Zakres i charakter zjawiska został określony na podstawie danych statystycznych. Ich badanie wskazuje na dwa kluczowe aspekty paradoksu mediacji sądowej – liczba decyzji o skierowaniu sprawy do mediacji oraz liczba postępowań kończących się zawarciem ugody mediacyjnej. Zgodnie z założeniem racjonalności sędziowskiej przeprowadzono analizę kwestii decyzji o skierowaniu sprawy do mediacji oraz związanymi z nią ocenami zdatności mediacyjnej i celowości mediacji w danej sprawie oraz potencjału zawarcia ugody. Przedmiotowe kwestie wskazują obszary konieczne do uwzględnienia w procesie podejmowania przez sędziego decyzji o skierowaniu sprawy do mediacji. Mediacja sądowa jest procesem bardziej złożonym niż mediacja pozasądowa, na co wpływają zarówno uwarunkowania instytucjonalne, jak i funkcjonalne, w szczególności kluczowe znaczenie ma dynamika konfliktu. Analiza uwarunkowań wskazuje, że zawarcie ugody w mediacji sądowej wymaga transformacyjnego podejścia, aby odwrócić negatywne skutki instytucjonalizacji konfliktu. Uzasadnia to wysokie oczekiwania co do kompetencji mediatorów sądowych, szczególnie w świetle ryzyka mediacji pozornej oraz jednocześnie pozwala sformułować wnioski w zakresie przyczyn paradoksu mediacji sądowej.