Terms: a thunderbolt, a lightning and a thunder and difficulties in translation of Latin ancient writings, with special regard to religion and legal matters (selected examples)

Anna Tatiana Lewartowicz

Abstract


Translators of the 1st century B.C. and 1st century A.D. Latin authors all the time are faced with difficulties in translation of the words: a thunderbolt (piorun), a lightning (błyskawica) and a thunder (grzmot). This is connected with a few things. First, there are the lack of accurate definitions in specialist literature and in dictionary of Polish language, etymological, synonymous and phraseological. There is also the lack of unambiguous translation in Latin and Polish dictionary. The difficulty is greater because of the word grom, which is the synonym of thunderbolt and thunder.

The correct translation of aforementioned words is important because in ancient Rome these phenomena were connected with religion, precisely with divination, one of the oldest was auspicial ex caelo. Priests took into consideration what they heard and saw. The divination was connected with the political life. We have to remember, that oversight or ignoring of things related to cult had religious and legal consequences. According to Cicero, supreme principle during assemblies was: Iove tonante, fulgurante comitia populi nefas („Kiedy Jowisz grzmi i ciska pioruny (by Rykaczewski „błyska”), nie godzi się odbywać zgromadzeń ludowych” – in Kornatowski’s translation).

The specialists in literature concentrated on discussion about these phenomena in various context (i.a.: T. Zieliński M. Jaczynowska, J. Linderski, H. Kowalski) but did not study terminology. The purpose of this article was reading three dictionaries (Plezia, Korpanty, Sondel) and finding Latin words that were translated into Polish language as: a thunderbolt, a lightning, a thunder and grom. Next, more than 70 words were collected. Morever, some fragments were analysed. The word grom is the biggest problem so if we need it during translation I think we should mention whether thunderbolt or thunder we have in mind. And it is important to take into consideration the scientific definition. In further consideration it will be worth to research these words in the Greek languages and also compare some fragments with other translations into modern languages such as: English, German and French.


Keywords


thunderbolt; lightning; thunder; Rome; antiquity; 1st c. BC/1st c. AD; translations

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Boryś W. (red.), Słownik etymologiczny języka polskiego, Wyd. Literackiego, Kraków 2010

A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1985

Chromow S., Meteorologia i klimatologia, przekł. I. Gieysztorowa, Wyd. PWN, Warszawa 1969

Doroszewski W. (red.), Słownik języka polskiego, t. 1, Wyd. PAN, Warszawa 1958; t. 2 1960, t.4 1964

Dubisz S. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1-4, Wyd. PWN, Warszawa 2003

Jaczynowska M., Religie świata antycznego, Wyd. PWN, Warszawa 1990

Kopczyński O., Przypisy da "Gramatyki na klassę III", Krzemieniec 1811

Korpanty J. (red.), Słownik łacińsko-polski, Wyd. Szkolne PWN, t. 1 - s. 846, Warszawa 2001 ,t. 2 - s.998, Warszawa 2003

Kowalski H., Leges per vim contra auspicia latae. Religia, polityka i prawo karne w Rzymie w okresie schyłku Republiki [w:] Salus rei publicae sprema lex. Ochrona interesów państwa w prawie karnym starożytnej Grecji i Rzymu, red. A. Dębiński, H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 2007; http://antiquity.umcs.lublin.pl/upload/docs/henryk.kowalskiLeges%20per%20vim%201.pdf

Kowalski H., Między religią, polityką i filozofią. Wróżby i wróżbiarstwo w Rzymie w I wieku p.n.e. [w:] Wokół antropologii kulturowej, pod red. M. Haponiuka, M. Rajewskiego, Wyd. UMCS, Lublin 1999

Krasiński A. S., Słownik synonimów polskich, t. 1, Druk. „Czas” Fr. Kluczyckiego i Sp., Kraków 1885

Krasnowolski A., Niedźwiedzki W. (opr.), Słownik staropolski, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1920

Kumaniecki K., Literatura rzymska. Okres cyceroński, Wyd PWN, Warszawa 1977

Kupiszewski W., Słownictwo meteorologiczne w gwarach i historii języka polskiego, Zak. Nar. im. Ossolińskich, Wyd. PAN, Kraków etc., 1969

Linde M. S., Słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa 1994; t. 4, Warszawa 1995

Linderski J., Rzymskie zgromadzenia wyborcze od Sulli do Cezara, Wrocław etc. 1966

Linderski J., The Augural Law [w:] Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt, Bd. II, 16, 3, Berlin 1986

Linderski J., Three trials in 54 B.C.: Sufenas, Cato, Procilius and Cicero, 'Ad Atticum', 4.15.4, [w:] Studi di onore di E. Volterra, Vol. 2, Milan 1969

Mitchell T. N., The leges Clodiae and obnuntiatio, Classical Quarterly, t. 36, nr 1, 1986, s.1

Niedźwiedź T. (red.),Słownik meteorologiczny,. PTGeof, IMGW, Warszawa 2003.

Piszczek Z. (red.), Mała encyklopedia kultury antycznej, Wyd. PWN, Warszawa 1988

Plezia M. (red.), Słownik łacińsko-polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2007, t,1- s.827, t.2 –s. 744, t.3-s.751, t.4-s.584, t.5-s.673

Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Tow. Autorów i Wyd. Prac Nauk. Universitas, Kraków 2005 (wyd. II), s.1005

Skorupka S., Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1, 1967, t. 2, 1968, Wiedza Powszechna, Warszawa

Skorupka S. (red.), Słownik wyrazów bliskoznacznych, PWWP, Warszawa 1958

Swetoniusz (Gaius Suetonius Tranquillus), Żywoty Cezarów, ks. 1, 20, przekł. J. Niemirska-Pliszczyńska, Zakł. Nar. im. Ossolińskich, Wrocław etc. 1969, s. 46

Urbańczyk S. (red.), Słownik staropolski, Zak. Nar. im. Ossolińskich, Wyd. PAN, Kraków etc., t.2, 1956-1959; t.6, 1970-1973

Zieliński T., Religie Rzeczypospolitej Rzymskiej, Wyd. A. Marszałek, Poznań 2000, s. 258.

Woś A., Meteorologia dla geografów, PWN, Warszawa 1996.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/b.2015.70.2.149
Date of publication: 2016-07-07 11:26:03
Date of submission: 2015-10-28 17:11:00


Statistics


Total abstract view - 1655
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 1460

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2016 Anna Tatiana Lewartowicz

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.