Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Historia lokalna w utworach Adama Gorczyńskiego
Streszczenie w języku polskim
Dość gruntownie przebadana twórczość Adama z Górki Gorczyńskiego (Jadama z Zatora) nie została dotąd przeanalizowana pod kątem historii lokalnej, na której bazował. Autor artykułu, mając do czynienia z odnalezionym przez siebie zasobem archiwum parafialnego w Stryszowie, analizuje utwory Jadama traktujące o historycznym obszarze parafii Stryszów, której kolatorami i patronami byli od końca XVIII wieku Gorczyńscy. „Romantyk z Brzeźnicy” tłumaczył teraźniejszość małych lokalności ich przeszłością, interesując się przy tym problemami życia codziennego, obyczajami czy przekonaniami lokalnych mieszkańców. Rozpatrując utwory Gorczyńskiego przez pryzmat doświadczenia, autor podzielił jego twórczość na dwie fazy, z rabacją galicyjską jako datą graniczną. W ten sposób wskazane zostały przyczyny i uwarunkowania obu etapów: od doświadczeń dziecięcych Adama po traumę po rabacji i przejście w stronę pracy organicznej. Do tego poruszone zostały m.in. sposoby dowartościowywania przez Gorczyńskiego swojej rodziny i wpisywania jej zasług (np. dla stryszowskiej parafii) w ciąg dokonań poprzednich właścicieli Stryszowa czy Brzeźnicy, przez co Jadam osadzał swoją familię i siebie w historii lokalnej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Źródła
Biblioteka Jagiellońska:
– Bruliony pism literata Adama Gorczyńskiego, rkps, sygn. BJ Rkp. 7516 IV,
– List do duchowieństwa diecezji tarnowskiej, rkps, sygn. 3755.
Biblioteka Narodowa:
– Stumberg Łopacki J. de, Kazanie na pogrzebie śp. JW. JP. Józefa Kalasantego z Górki Gorczyńskiego… w Kościele Parafialnym Marcyporembskim dnia 8. Marca Roku 1828 miane przez JX. Józefa Łopackiego Plebana Pobiedreckiego, Tarnów 1828, starodruk w BN, sygn. 85.511,
– Zawadzki A., Galicyja w obrazach czyli Galerya litografowanych widoków, okolic i najznakomitszych zabytków w Galicyi z opisaniem obrazów w języku polskim i niemieckim, BN, sygn. A.4909/G.XIX/II-70.
Archiwum Parafii Stryszów:
– Dyplomy, akty fundacyjne i erekcyjne, sygn. III.1.5,
– Fascykuł różnych dokumentów dot. taczma, sygn. II.2.4,
– Fascykuł z dokumentami w sprawie sporów między księdzem Aleksandrem Piotrowskim i Michałem Wilkońskim, sygn. II.2.5,
– Fundationes parochiae Stryszów. XVIII wiek, sygn. III.1.3,
– Liber Mortuorum za lata 1786–1847, sygn. II.1.7,
– Liber omnium Parochorum, sygn. II.4.9,
– Opisanie parafii w Stryszowie ks. F. Kolendowicza, sygn. II.2.4, II.4.4,
– Sprawy Zakrzowskie I. Zbiór dokumentów dot. sprawy oddzielenia Zakrzowa, Stronia i Leśnicy od parafii Stryszów (1808–1849), sygn. III.2.1.
Archiwum prywatne autora:
– Kronika Stryszowa, oprac. J. Sitarz, kopia,
– Żeliwski S., Kronika Parafii Stryszowskiej Archidiecezji Krakowskiej, kopia.
Literatura
Adam Gorczyński (1805–1876), [w:] Polskie przekłady Shakespeare’a w XIX wieku, red. A. Cetera-Włodarczyk, A. Kosim, Warszawa 2019.
Assmann J., Kultura pamięci, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009.
Bachórz J., Adam Gorczyński 1805–1876, [w:] Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, seria 3, t. 1: Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831–1863, red. M. Janion, B. Zakrzewski, M. Dernałowicz, Kraków 1975.
Barszczewska-Krupa A., Rok 1846. W kręgu mitu zgody i jedności narodowej w myśli politycznej Wielkiej Emigracji, [w:] Rok 1846 w Galicji. Ludzie, wydarzenia, tradycje, red. M. Śliwa, Kraków 1997.
Daszyk D.K., „Mnóstwo Kainów jest pośród nas”. Rok 1846 i demitologizacja romantyczno-rewolucyjnej tezy o ludzie jako przyszłym wskrzesicielu Polski, [w:] Rewolucja czy praca organiczna drogami do niepodległości? W 150. rocznicę wydarzeń 1846 r., red. M. Drozdowski, Poznań 1996.
Domańska E., Historia ratownicza, „Teksty Drugie” 2014, nr 5.
Domańska E., Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Poznań 2005.
Górzyński S., Nobilitacje w Galicji w latach 1772–1918, Warszawa 1999.
Gorczyński A., Kościół św. Anny w Zakrzowie. Legenda, [w:] Romantyk z Brzeźnicy – Adam Gorczyński (1805–1876). Życie i twórczość, red. W. Jarguz, Brzeźnica–Kraków 2014.
Gorczyński A., Legenda Klucznicy, [w:] Romantyk z Brzeźnicy – Adam Gorczyński (1805–1876). Życie i twórczość, red. W. Jarguz, Brzeźnica–Kraków 2014.
Gracz-Chmura E., Adam Gorczyński – romantyk z Brzeźnicy, [w:] Romantyk z Brzeźnicy – Adam Gorczyński (1805–1876). Życie i twórczość, red. W. Jarguz, Brzeźnica–Kraków 2014.
Gracz-Chmura E., Literatura romantyczna w Krakowie (1827–1863). Zarys monograficzny, Kraków 2013.
Hahn W., Gorczyński Adam, [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. K. Lepszy, t. 8, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960.
Konończuk E., Utekstawianie miejsc jako forma praktykowania historii ratowniczej. Przykład Podlasia, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2016, nr 8, DOI: https://doi.org/10.15290/bsl.2016.08.03.
Kucharczyk R., Adam Gorczyński z Górki (Jadam z Zatora) literat, artysta malarz, społecznik, „Małopolska” 2012, t. 14.
Lenczowski F., O kościołach i parafiach w Stryszowie i Zakrzowie, „Nasza Przeszłość” 1976, t. 45.
Łepkowski J., Kalwarya Zebrzydowska i jej okolice pod względem dziejowym i archeologicznym, Kraków 1850.
Malarstwo romantyczne w Polsce, czyli rzecz o malarzach polskich i obcych w Polsce działających w 1. poł. XIX w. Katalog wystawy, red. J. Królik, Opiniogóra 2002.
Meus K., Wadowice 1772–1914. Studium przypadku miasta galicyjskiego, Kraków 2013.
Mrozowska K., Kolendowicz Franciszek, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 13, Wrocław–Kraków–Warszawa 1967–1968.
Rok 1846 w Krakowie i Galicji. Odniesienia, interpretacje, pamięć, red. D.K. Daszyk, T. Kargol, T. Szubert, Kraków 2016.
Rydz A., Z Kresów do Poznania. Mikrohistoria Waldemara Żyszkiewicza, „Polonistyka. Innowacje” 2018, nr 8.
Turner V., Proces rytualny. Struktura i antystruktura, przeł. E. Dżurak, Warszawa 2010.
Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. S. Cynarski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1990.
Urzędnicy województwa podolskiego XV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Przyboś, red. K. Baczkowski, Kraków 1994.
Wiersze Adama Gorczyńskiego, Kraków 1883.
Wstępna dokumentacja naukowa. Praca wykonana w ramach Zespołu Dokumentacyjnego przy Katedrze Historii Sztuki Nowożytnej UJ w Krakowie, oprac. M. Gutowski, Kraków 1957.
Wybranowski A., Silva rerum: ze starych wspomnień, Lwów 1887.
Wyczawski H.E., Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru bernardynów i kalwaryjskich dróżek, Kalwaria Zebrzydowska 2006.
Zawadzki W., Pamiętniki życia literackiego w Galicji, Kraków 1961.
Żarnowska J., Dwór w Stryszowie. Zarys monografii, Muzeum Dwór w Stryszowie.
Netografia
Działo M., Św. Jan Kanty, „Sakralne Dziedzictwo Małopolski” 2020, https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-jan-kanty-3 [dostęp: 3.07.2020].
Prof. A. Kulecka: Rabacja galicyjska była skierowana przeciw wspólnocie narodowej, 14.07.2016, https://dzieje.pl/aktualnosci/prof-kulecka-rabacja-galicyjska-byla-skierowana-przeciw-wspolnocie-narodowej [dostęp: 30.06.2020].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2021.76.109-127
Data publikacji: 2021-12-31 14:52:39
Data złożenia artykułu: 2021-04-23 21:46:43
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Mirosław Płonka
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.