Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Problematyka plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu w obradach Sejmu Ustawodawczego (1919–1920)
Streszczenie w języku polskim
W dyskusjach nad kształtem zachodnich i północnych granic Drugiej Rzeczypospolitej prowadzonych na forum Sejmu Ustawodawczego sprawa Warmii, Mazur i Powiśla miała drugorzędne znaczenie. Zarówno władze rządowe, jak i ogół posłów, uwzględniając fakt, iż ziemie te, wchodzące w skład Prus Wschodnich, przez ponad ostatnie dwa stulecia znajdowały się pod panowaniem Prus, a potem Rzeszy Niemieckiej, nie wierzyli w pomyślne zakończenie dla Polski zarządzonego na obszarze Warmii, Mazur i Powiśla plebiscytu. Jednocześnie posłowie, związani głównie z Narodową Demokracją, krytykowali decyzję mocarstw Ententy o zarządzeniu w dniu 11 lipca 1920 roku na wspomnianym obszarze plebiscytu. Przewidując zwycięstwo Niemiec, żądali przede wszystkim odroczenia terminu plebiscytu o przynajmniej dwa lata. Potępiali politykę niemieckiego terroru wobec ludności polskiej na terenach plebiscytowych, stronniczość Komisji Międzysojuszniczej oraz brak równouprawnienia dla ludności polskiej Warmii, Mazur i Powiśla. Polska dyplomacja, ze względu na uwarunkowania sytuacji międzynarodowej po zakończeniu I wojny światowej i wyjątkową przychylność Wielkiej Brytanii wobec Niemiec, niestety nie była w stanie wspomnianych postulatów zrealizować.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Źródła drukowane, pamiętniki, wspomnienia
Dmowski R., Polityka polska i odbudowanie państwa, komentarzem opatrzył T. Wituch, t. 2, Warszawa 1988.
Głąbiński S., Wspomnienia polityczne, Pelpin 1939.
Leśnodorski B., Powody przegranej, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1962, nr 3.
Leyk-Różyński F., Pamięć notuje i utrwala, oprac. T. Kisielewski, Warszawa 1969.
Leyk-Różyński F., Wspomnienia działacza plebiscytowego na Mazurach. Cz. 1, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1958, nr 1.
Leyk-Różyński F., Wspomnienia działacza plebiscytowego na Mazurach (dokończenie), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1958, nr 2.
„Monitor Polski” 1920.
Plebiscyty na Warmii, Mazurach i Powiślu w 1920 roku. Wybór źródeł, wyd. P. Stawecki, W. Wrzesiński, Olsztyn 1986.
Romer E., Pamiętnik Paryski 1918–1919, do druku przygotowali A. Garlicki, R. Świętek, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1989.
Swat T., Koziełło-Poklewski B., Wspomnienia plebiscytowców, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1975, nr 4.
Sąsiedzi wobec wojny 1920 roku, oprac. J. Cisek, Londyn 1990.
Sprawozdania Stenograficzne Sejmu Ustawodawczego 1919–1920.
Sprawy polskie na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku. Dokumenty i materiały, red. R. Bierzanek, J. Kukułka, t. 1, Warszawa 1965.
Wargitzki M., Geschichte der Abstimmung in Ostpreussen: de Kampf um Ermland und Masuren, Verlag v. K.F. Koehler, Leipzig 1921.
Żeromski S., Inter arma, Warszawa–Kraków 1920.
Literatura
Baumgart M., Wielka Brytania a odbudowa Polski 1914–1923, Szczecin 1990.
Bystrzycki P., Działdowszczyzna w latach II Rzeczpospolitej. Życie społeczno-polityczne, Olsztyn 1997.
Eberhardt P., Polska i jej granice. Z historii polskiej geografii politycznej, Lublin 2004.
Gelles R., O zajściach w Olsztynie w marcu 1920 roku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1983, nr 4.
Gilas J., Położenie prawnomiędzynarodowe Prus, Warmii i Mazur w latach 1918–1920, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1970, nr 2.
Gilas J., Symonides J., Plebiscyt na Powiślu oraz na Warmii i Mazurach jako zagadnienie prawa międzynarodowego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1966, nr 4.
Jachymek J., Myśl polityczna PSL Wyzwolenie 1918–1931, Lublin 1983.
Jakubowska U., Stanowisko Narodowej Demokracji wobec Prus Wschodnich w okresie międzywojennym, [w:] Prusy Wschodnie w polskiej opinii publicznej XIX i XX wieku, red. Z. Fras, A. Staniszewski, Olsztyn 1992.
Kawalec K., Spadkobiercy niepokornych. Dzieje polskiej myśli politycznej 1918–1939, Wrocław–Warszawa–Kraków 2000.
Kempa R., Mazurskie reminiscencje rocznicowe. Powiat giżycki w 90. rocznicę plebiscytu, „Białostockie Teki Historyczne” 2010, t. 8.
Leśnodorski B., Niektóre zagadnienia dziejów Warmii i Mazur w latach 1918–1920, „Kwartalnik Historyczny” 1956, t. 63, nr 4–5.
Leśnodorski B., Plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu, [w:] Historia Polski, t. 4: 1918–1939, cz. 1: (1918–1921), red. L. Grosfeld, H. Zieliński, Warszawa 1969.
Lietz Z., Plebiscyt na Powiślu, Warmii i Mazurach w 1920 roku, Warszawa 1958.
Łossowski P., Kształtowanie się państwa polskiego i walka o granice (listopad 1918 – czerwiec 1921), [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. 4: 1918–1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.
Łossowski P., Między wojną a pokojem. Niemieckie zamysły na Wschodzie w obliczu traktatu wersalskiego, marzec–czerwiec 1919 roku, Warszawa 1976.
Łukaszewska A., Terminarz posiedzeń i główne temat Sejmu Ustawodawczego 1919–1922, [w:] Fundamenty Niepodległej. Sejm Ustawodawczy (1919–1922), red. Z. Girzyński, J. Kłaczkow, J. Żaryn, Toruń 2020.
MacMillan M., Paryż 1919. Sześć miesięcy, które zmieniły świat, Oświęcim 2018.
Maj E., Narodowa Demokracja, [w:] Więcej niż niepodległość. Polska myśl polityczna 1918–1939, red. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2001.
Maj E., Związek Ludowo-Narodowy 1919–1928. Studium z dziejów myśli politycznej, Lublin 2000.
Malinowski J., Działalność Stefana Dąbrowskiego w związku z plebiscytami na Powiślu, Warmii i Mazurach w 1920 roku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2011, nr 4.
Marszałek P.K., Rada Obrony Państwa z 1920 roku. Studium prawnohistoryczne, Wrocław 1995.
Meller A., Za północnym kordonem. Prusy Wschodnie w myśli politycznej polskiego obozu narodowego w latach 1918–1939, „Politeja” 2010, nr 1(13).
Michałowski S., Polscy socjaliści, [w:] Więcej niż niepodległość. Polska myśl polityczna 1918–1939, red. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2001.
Nowak A., Co może Polska? Pytania o znaczenie międzynarodowe wojny sowiecko-polskiej i jej rozstrzygnięcia w roku 1920, [w:] Polskie zwycięstwo 1920, red. M. Kopczyński, M. Mirowski, Warszawa 2020.
Nowak-Kiełbikowa M., Polska–Wielka Brytania w latach 1918–1923. Kształtowanie się stosunków politycznych, Warszawa 1975.
Petter W., Niemcy i Reichswehra w wojnie polsko-sowieckiej (1919–1920), [w:] Rok 1920 z perspektywy osiemdziesięciolecia, red. A. Ajnenkiel, Warszawa 2001.
Piela M., Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym w latach 1914–1924, Lublin 1994.
Sierpowski S., Watykan wobec polsko-niemieckich plebiscytów 1919–1921, 1988 (wersja elektroniczna).
Smolka L., Prusy Wschodnie w myśli politycznej socjalistów polskich, [w:] Prusy Wschodnie w polskiej opinii publicznej XIX i XX wieku, red. Z. Fras, A. Staniszewski, Olsztyn 1992.
Stawecki P., Koncepcje operacyjne polskiego Sztabu Generalnego wobec Prus Wschodnich w latach 1918–1939, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1981, nr 2–4.
Stawecki P., Stanowisko polskich władz wojskowych wobec plebiscytu na Warmii i Mazurach: (w świetle materiałów Centralnego Archiwum Wojskowego), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1968, nr 3.
Stawecki P., Stanowisko Sejmu Ustawodawczego wobec plebiscytu na Warmii, Mazurach oraz na Powiślu w roku 1920, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1971, nr 4.
Syrwid D., Polacy wobec plebiscytu na Warmii i Mazurach i Powiślu w 1920 roku, [w:] Wersal, plebiscyt i co dalej na Warmii i Mazurach?, red. A. Kruszewska, Olsztyn 2020.
Szczepański J., Społeczeństwo Polski w walce z bolszewickim najazdem 1920 roku, Warszawa–Pułtusk 2000.
Szczepański J., Ugrupowania polityczne w Sejmie Ustawodawczym wobec bolszewickiego zagrożenia w 1920 r., [w:] Fundamenty Niepodległej. Sejm Ustawodawczy (1919–1922), red. Z. Girzyński, J. Kłaczkow, J. Żaryn, Toruń 2020.
Szostakowska M., Konsulaty polskie w Prusach Wschodnich w latach 1920–1939, Olsztyn 1990.
Szymanowicz A., Udział Oddziału II Sztabu Generalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w pracach plebiscytowych na Warmii, Mazurach i Powiślu w 1920 roku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2004, nr 4.
Śliwa M., Polska myśl socjalistyczna (1918–1948), Wrocław 1988.
Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893-1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980.
Werschler I., Tadeusz Hołówko. Życie i działalność, Warszawa 1984.
Wichmanowski M.J., Myśl polityczna Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast 1913/14–1931, Lublin 2017.
Wroniak Z., Sprawa polskiej granicy zachodniej w latach 1918–1919, Poznań 1963.
Wrzesiński W., Polska Partia Socjalistyczna wobec problemu niemieckiego w okresie kształtowania granicy polsko-niemieckiej (1918–1921), „Sobótka” 1976, nr 2.
Wrzesiński W., Polska–Prusy Wschodnie. Plebiscyty na Warmii, Mazurach oraz na Powiślu w 1920 roku, Olsztyn 2010.
Wrzesiński W., Prusy Wschodnie w polskiej myśli politycznej 1864–1945, Olsztyn 1994.
Wrzesiński W., Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920–1939, Poznań 1964.
Wrzesiński W., Warmia i Mazury w polskiej myśli politycznej 1864–1945, Warszawa 1984.
Wyszczelski L., Warmia, Mazury i Powiśle w koncepcji przynależności państwowej podczas obrad konferencji paryskiej w 1919 roku, [w:] Plebiscyty jako metoda rozwiazywania konfliktów międzynarodowych. W 90. rocznicę plebiscytów na Warmii, Mazurach i Powiślu, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2010.
Zakrzewski A., Wincenty Witos – chłopski polityk i mąż stanu, Warszawa 1977.
Zdziennicki K., Plebiscyt na Powiślu w 1920 roku, Sztum 2020.
Zieliński H., Poglądy polskich ugrupowań politycznych na sprawy ziem zachodnich i granicy polsko-niemieckiej (1914–1919), [w:] Problem polsko-niemiecki w Traktacie Wersalskim, red. J. Pajewski, Poznań 1963.
Zieliński H., Pozycja Polski na arenie międzynarodowej; polityka zagraniczna rządu Paderewskiego, [w:] Historia Polski, t. 4: 1918–1939, cz. 1: (1918–1921), red. L. Grosfeld, H. Zieliński, Warszawa 1969.
Złotkiewicz-Kłębukowska J., Od Balfoura do Curzona – polityka Wielkiej Brytanii wobec odradzającej się Polski 1918–1920, „Annales UMCS. Sectio F” 2009, vol. 64.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2021.76.223-252
Data publikacji: 2021-12-31 14:52:47
Data złożenia artykułu: 2021-07-26 12:03:57
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Janusz Szczepański
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.