Obraz służb mundurowych w kinie PRL (1968–1990)

Streszczenie w języku polskim

W artykule omówiono motywy filmowe skoncentrowane wokół wizerunku milicjanta, agenta Służby Bezpieczeństwa, strażnika więziennego, żołnierza, wopisty oraz strażaka w polskim filmie telewizyjnym i kinowym. Aby jak najszerzej uchwycić wizerunek służb mundurowych PRL, przeanalizowano wszelkie tego typu motywy dostępne polskiemu widzowi, nie wydzielono jednak gatunków filmowych jako osobnego kryterium. W sensie chronologicznym autor koncentruje się na filmach nakręconych po Marcu ’68, wcześniejsze jedynie sygnalizuje. Cezura ta wydaje się o tyle istotna, że po brutalnych działaniach Milicji Obywatelskiej skierowanych przeciwko polskim intelektualistom na fali marca 1968 roku oraz interwencji Sił Zbrojnych PRL w Czechosłowacji w sierpniu tego roku władzom partyjno-państwowym zależało, aby wpłynąć na pozytywny obraz służb mundurowych wśród polskiego społeczeństwa. Ramy chronologiczne zamykają się na 1990 roku – ostatnim, jeżeli chodzi o wejście na ekrany kin dzieł nakręconych jeszcze w Polsce Ludowej. Obraz służb mundurowych, który wyłania się z analizy, jest wielobarwny i wieloaspektowy. Z pewnością cechą wspólną jest ukazanie Polaków noszących mundury jako jednostek karnych, zdyscyplinowanych i pokornych względem władzy. Różnic jest znacznie więcej. Podstawowe jest rozróżnienie szeregowych funkcjonariuszy czy żołnierzy i oficerów. Ci pierwsi często nie grzeszą zbytnio inteligencją i zazwyczaj są ośmieszani, zwłaszcza milicjanci. Oficerowie zaś ukazywani są niejednokrotnie wzorowo, jako inteligentni mężczyźni z wysokim poziomem kultury osobistej. Jednym i drugim nie brakuje odwagi. Najpełniej przedstawiony został wizerunek milicjanta, a najsłabiej – celnika, wopisty i strażaka.