Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
„Kiedy wszystko stracone, należy przynajmniej honor ratować” – działalność publiczna księcia Antoniego Pawła Sułkowskiego (1785–1836) w Wielkim Księstwie Poznańskim
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu było przedstawienie aktywności publicznej księcia Antoniego Pawła Sułkowskiego (1785–1836) w latach 20. i 30. XIX w. W tym okresie Sułkowski występował w obronie polskiej narodowości, pełniąc funkcję marszałka na trzech sejmach prowincjonalnych w latach 1827, 1830 i 1834. Nakreślono także zaangażowanie księcia w pracę „organiczną” oraz wytłumaczono zmianę, jaka zaszła w pojmowaniu przez niego walki o sprawę polską. Ponadto analizie została poddana postawa Sułkowskiego wobec powstania listopadowego.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Źródła
Archiwum Główne Akt Dawnych, Zbiór z Muzeum Narodowego, sygn. 1085.
Archiwum Państwowe w Poznaniu:
– Królewskie Gimnazjum w Lesznie: sygn. 53/5480/0/12, 53/5480/0/13,
– Naczelne Prezydium Prowincji Poznańskiej: mf. 28731, 0/29388, 0/29392, 0/32769,
– Sułkowscy (rodzina książęca, m.in. Aleksander, August – wojewoda poznański, Antoni – wojewoda gnieźnieński), Mowy sejmowe marszałka sejmu stanowego Antoniego Pawła Sułkowskiego 1834, sygn. 53/5226/0/6,
– Sułkowscy (rodzina książęca, m.in. Aleksander, August – wojewoda poznański, Antoni – wojewoda gnieźnieński), Mowa ordynata ks. Antoniego Sułkowskiego, wygłoszona w związku z powołaniem go do Rady Stanu w Królestwie Pruskim, 25–26 III 1828, sygn. 53/5226/0/7.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, „Rząd Narodowy. Papiery publiczne 1831, [t.] 1”. Pisma dotyczące działalności Rządu Narodowego, korespondencja Adama Jerzego Czartoryskiego, pisma w sprawach prywatnych, rkps 5297/IV.
Biblioteka Narodowa w Warszawie, Listy Sułkowskiego do Umińskiego 1828–1829, akc. 013644.
Biblioteka Kórnicka PAN:
– Akta sejmu stanowego Wielkiego Księstwa Poznańskiego z lat 1830 i dalszych (1841, 1843, 1845 itd.), mf. 1588/1,
– Teki Dworzaczka, Metrykalia Katolickie, cz. 7, 48549 (Rydzyna), 48716 (Leszno),
– Uwagi Józefa Morawskiego na sejm prowincjonalny 1830 r., mf. 1546,
– Wypisy źródłowe J. Baumgarta z lat 1725–1833 z archiwum Sułkowskich (materiały do pracy doktorskiej): rkps 13689, 13693.
Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Archiwum książąt Sułkowskich z Rydzyny:
– Antoni Paweł Sułkowski: Dziennik z lat 1821–1823, rkps 1366,
– Listy Antoniego Pawła Sułkowskiego do żony Ewy z Kickich Sułkowskiej. Lata 1818, 1821, 1823 i b.d., rkps 1372, rkps 1372,
– Korespondencja Antoniego Pawła Sułkowskiego z lat 1793–1832. Fragmenty, rkps 1373,
– T.K. Sułkowska, Notices biographiques sur le Prince Antoine Sulkowski, VI 1830, rkps 1368.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu:
– Archiwum Wodzickich z Kościelnik, Zapiski i notaty historyczne Taidy z Sułkowskich Hernykowej Wodzickiej oraz Journal de Thaida Sułkowska, Rydzyna 1826, sygn. 6630/III, mf. 5184,
– Papiery Turnów, Papiery wojskowe gen. Kazimierza Turny oraz dotyczące starań spadkobierców o zaległy żołd, sygn. 15737/III,
– Papiery Turnów, Papiery wojskowe […] Adama Turny oraz dotyczące jego starań o pensję z tytułu służby w gwardii honorowej napoleońskiej, sygn. 15743/III.
Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej:
– Auszug aus der Geschichte der Fürst Sułkowski’schen Familie sowe der Fürst Sułkowski’schem Ordination Reisen-Górchen,
– Rękopiśmienna historia rodu książąt Sułkowskich spisana przez ks. Aleksandra Karola Ludwika Sułkowskiego po 1945 r.
Dembiński H., Niektóre wspomnienia o działaniach korpusu polskiego pod dowództwem xięcia Józefa Poniatowskiego w roku 1813 tym przez naocznego świadka, Jenerała Henryka Dembińskiego, naówczas kapitana jazdy, Paryż 1845.
Der dritte Landtag des Grossherzogthums Posen im Jahre 1834 / Trzeci Sejm Wielkiego Xięstwa Poznańskiego w roku 1834, Poznań 1835.
Der erste Landtag des Grossherzogthums Posen im Jahre 1827 / Pierwszy seym Wielkiego Xięstwa Poznańskiego w roku 1827, Poznań 1829.
Der zweite Landtag des Grossherzogthums Posen im Jahre 1830 / Drugi seym Wielkiego Xięstwa Poznańskiego w roku 1830, Poznań 1832.
Kicka N., Pamiętniki, oprac. J. Dutkiewicz, T. Szafrański, Warszawa 1972.
Motty M., Przechadzki po mieście, oprac. Z. Grot, t. 2, Warszawa 1957.
Niemcewicz U.J., Do księżnej Ewy Sułkowskiej, „Rydzyniak” 1994, nr 1(1).
Prądzyński I., Pamiętniki, oprac. B. Gembarzewski, t. 1, Kraków 1909.
Prasa
„Gazeta Warszawska”: 1820, nr 9; 1827, nr 296; 1828, nr 3; 1828, nr 348; 1833, nr 317; 1834, nr 35; 1836, nr 107.
„Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego”: 1830, nr 105; 1833, nr 270; 1833, nr 278; 1836, nr 88; 1836, nr 91.
„Kurier Warszawski” 1824, nr 129; 1836, nr 104.
Literatura
Abramczuk O., Książę generał Antoni Paweł Sułkowski IV ordynat rydzyński, „Rydzyniak” 1996, nr 5–6(1–2).
Baczkowski M., Nieuważny A., Sułkowski Antoni Paweł, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 45, Kraków 2007–2008.
Baumgart J., Bracia Sułkowscy. Część I: pochodzenie i stosunki rodzinne, „Rocznik Leszczyński” 1985, t. 7.
Bernus E., Polonais et Prussiens. De la resistance du peuple polonais aux exactions de la germanisation prussienne, vol. 3, Paryż 1908.
Bielecki R., Wstęp, [w:] A.P. Sułkowski, Listy do żony z wojen napoleońskich, oprac. R. Bielecki, Warszawa 1987.
Borowiak S., Sprawa ordynacji rydzyńskiej na tle walki o ziemię w Poznańskiem na przełomie XIX i XX wieku, Poznań 2008.
Czubaty J., Honor czy defetyzm? Dylematy Antoniego Pawła Sułkowskiego na tle wyborów Polaków w 1813 roku, [w:] Zapomniani książęta? Sułkowscy w XVIII–XX wieku, red. G. Madej, D. Nawrot, Katowice 2016.
Durka J., Antoni Henryk Radziwiłł (1775–1833) – szkic do portretu arystokraty, namiestnika Wielkiego Księstwa Poznańskiego, [w:] Górny Śląsk i Wielkopolska w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Wybrane aspekty z dziejów polityki i edukacji, red. J. Durka, Poznań 2012.
Grot Z., Wojskowy wkład Wielkiego Księstwa Poznańskiego w roku 1831, [w:] Powstanie listopadowe a problem świadomości historycznej, red. L. Trzeciakowski, Poznań 1983.
Historia Leszna, red. J. Topolski, Leszno 1997.
Jakóbczyk W., Studia nad dziejami Wielkopolski w XIX w. (Dzieje pracy organicznej), t. 1: 1815–1850, Poznań 1951.
Kalinka W., Jenerał Dezydery Chłapowski, Kraków 1900.
Kanafocka P., Tożsamość narodowa mieszkańców Wielkiego Księstwa Poznańskiego, „Studia Europaea Gnesnensia” 2010, nr 1–2.
Karwowski S., Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego, t. 1, Poznań 1918.
Karwowski S., Kronika miasta Leszna, Poznań 1877.
Kasparek N., Powstańczy epilog. Żołnierze powstania listopadowego w dniach klęski i internowania 1831–1832, Olsztyn 2001.
Kocój H., Prusy i Niemcy wobec powstania listopadowego, Kraków 2001.
Madziar D., „Daję Wam słowo honoru, że w żadnym razie nie przekroczę Renu” – ocena postawy księcia Antoniego Pawła Sułkowskiego w 1813 r. przez współczesnych, [w:] Additamenta Historica. Studia z dziejów dalekich i bliskich, red. B. Klassa, Gdańsk 2016.
Madziar D., Działania dywizji kawalerii księcia generała Antoniego Pawła Sułkowskiego pod Altenburgiem i Penig w 1813 roku, [w:] Studia nad epoką napoleońską, t. 2, Oświęcim 2016.
Madziar D., Książę Antoni Paweł Sułkowski podczas kampanii hiszpańskiej (1808–1810), [w:] Doktoranckie spotkania z historią, t. 2, Olsztyn 2016.
Madziar D., Książę Antoni Paweł Sułkowski w nowej rzeczywistości politycznej na ziemiach polskich w latach 1814–1818, [w:] Wielkie rody na ziemiach polsko-litewskich w XVI–XX wieku. Postacie i legendy. Działalność i pamięć. Majątki rodowe i ich znaczenie, red. N. Kasparek, T. Zych, R. Pawłoszek, Olsztyn–Tarnobrzeg 2017.
Madziar D., Początki kariery wojskowej księcia Antoniego Pawła Sułkowskiego, [w:] Zapomniani książęta? Sułkowscy w XVIII–XX wieku, red. G. Madej, D. Nawrot, Katowice 2016.
Malinowski A., Charakterystyka antropologiczna szczątków kostnych książęcego rodu Sułkowskich, „Rydzyniak” 1994, nr 1/1.
Mazanek A., Literackie drogi Wielkiej Emigracji do kraju przez wielkopolską prasę (1832–1848), Wrocław 1983.
Nieuważny A., Napoleońscy Sułkowscy, czyli o meandrach legendy, [w:] Sułkowscy – życie i dzieło. Materiały z sesji naukowej „Sułkowscy – życie i dzieło”, Zamek w Rydzynie, 23–26 września 1998, red. Z. Moliński, Leszno 1999.
Paprocki F., Wielkie Księstwo Poznańskie w okresie rządów Flottwella (1830–1841), Poznań 1970.
Paprocki F., Jakóbczak W., Stosunki polityczne w latach 1815–1850, [w:] Dzieje Wielkopolski 1793–1918, red. W. Jakóbczak, t. 2, Poznań 1973.
Preibisz L., Zamek i klucz rydzyński, Rydzyna 1938.
Rakowski K., Dzieje W. Księstwa Poznańskiego w zarysie (1815–1900), Kraków 1904.
Skałkowski A.M., Chłapowski Dezydery, [w:] Polski słownik biograficzny, Kraków 1937.
Stehr E., Wspólnie czy przeciw sobie? Wielokulturowe środowisko nauczycieli i uczniów w pruskim szkolnictwie średnim w Wielkim Księstwie Poznańskim na przykładzie Królewskiego Gimnazjum im. Jana Amosa Komeńskiego w Lesznie, [w:] Historia kluczem do zrozumienia współczesnych relacji międzysąsiedzkich, red. T. Maresz, K. Grysińska-Jarmuła, Bydgoszcz 2016.
Stroynowski A., Generał ks. Antoni Paweł Sułkowski, [w:] Księstwo Warszawskie w historii i tradycji napoleońskiej (1807–2007), red. K. Bucholc-Srogosz, M. Trąbski, Częstochowa 2008.
Sułkowski A.P., Listy do żony z wojen napoleońskich, oprac. R. Bielecki, Warszawa 1987.
Truchim S., Historia szkolnictwa i oświaty polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim 1815–1915, t. 1: 1815–1862, Łódź 1967.
Wąsicki J., Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Wielkie Księstwo Poznańskie 1815–1839. Studium historycznoprawne, Warszawa–Poznań 1980.
Węgliński W., Udział Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Galicji w powstaniu listopadowym, [w:] Powstanie listopadowe 1830–1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania, red. W. Zajewski, Warszawa 1980.
Wojtkowski A., Udział Wielkopolski w powstaniu listopadowym, „Kwartalnik Historyczny” 1930, z. 4.
Zajewski W., Powstanie listopadowe 1830–1831, Warszawa 2012.
Żychliński L., Historya Sejmów Wielkiego Księstwa Poznańskiego do r. 1847, t. 1, Poznań 1867.
Żychliński T., Złota księga szlachty polskiej, t. 4, Poznań 1879.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2019.74.235-259
Data publikacji: 2019-12-30 00:00:00
Data złożenia artykułu: 2019-10-17 15:41:27
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Dawid Madziar
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.