Spytek from Melsztyn – a Legalist or “Proclaimer of News” Opponent of Actions Undertaken for the Good of the State? Around the Election and Coronation Convention after the Death of Władysław Jagiełło in Kraków in July 1434

Wioletta Zawitkowska

Abstract


Spytek from Melsztyn was the only son of the Kraków voivode who died tragically at Worskla. Both he and his relatives probably hoped that he would play a significant role in the ruling elite of the time. After the death of Władysław Jagiełło, in the course of the discussion at the congress in Opatów in 1434, which can probably be treated as a congress of the gents of Lesser Poland – in analogy to the congress of gents of Greater Poland, which Oleśnicki summoned to Poznań – Spytek grew up to be the leader of oppositionists, the leader of “proclaimers of news”. He also played such a role at the elections and coronation congress in Kraków in the last decade of July 1434. Next to him, other leaders, mainly unnamed “proclaimers”, were in the lead. Spytek from Melsztyn and his supporters, however, did not manage to attract larger groups to their side. On the other hand, the Bishop of Oleśnica and Queen Sophia managed to lead to the election and coronation of Władysław III after long debates. They both realized that due to Jagiellon’s young age, the decisions would be made anyway by the royal council, and more precisely by a group of magnates residing in Kraków – in this arrangement, the Bishop of Oleśnica, due to his permanent residence in the capital, probably hoped to achieve the position of the leader. Therefore, it is possible that precisely in order to calm the voices of opposition raised, among others, by Spytek, it was decided to appoint puppet supervisors, tutors, an institution so far unknown in Polish law. Spytek did not receive any office then, so his efforts were a complete failure. In the light of the events of 1434 discussed above, it can be concluded, that the assessment of his character cannot be unequivocal. He was certainly a legalist, but too strict, blindly demanding to follow the established rules, refusing to modify them in accordance with the plans of most decision-makers of the political scene at the time. However, presenting him as a “proclaimer of news”, or even more so as a troublemaker of public order, does not seem fully adequate to the events of those days. Demanding literal respect for the established law and presenting his demands sometimes quite firmly, he was simply unable to adjust to the decisions made by the majority of the council gents.


Keywords


Spytek from Melsztyn; Władysław Jagiełło; Władysław III; elections and coronation convention in Kraków

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


ŹRÓDŁA

Akta unii Polski z Litwą 1385–1791, wyd. S. Kutrzeba, W. Semkowicz, Kraków 1932, nr 58.

Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, dokumenty pergaminowe, sygn. perg. 383, 396.

Codex epistolaris saeculi decimi quinti, wyd. A. Sokołowski, J. Szujski, A. Lewicki, t. 2, Kraków 1876.

[Długosz J.], Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 11–12: 1431–1444, Warszawa 2004.

[Długosz J.], Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, k. 11–12: 1431–1444, Varsaviae 2001.

Jus Polonicum codicibus veteribus manuscriptis et editionibus quibusque collatis, wyd. J.V. Bandkie, Varsaviae 1831.

Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, oprac. W. Szelińska, J. Tomaszewicz, cz. 1, Kraków 1975.

Kodeks dyplomatyczny Polski, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, J. Bartoszewicz, M. Bobowski, t. 1, Warszawa 1847, nr 175.

Volumina legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie od r. 1732 (właśc. 1347) do roku 1782 wydanego, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.

LITERATURA

Czwojdrak B., Kilka uwag o konfederacji Spytka z Melsztyna z 1439 roku, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2002, t. 2.

Czwojdrak B., Zofia Holszańska. Studium o dworze i roli królowej w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012.

Delimata M., Dziecko w Polsce średniowiecznej, Poznań 2004.

Dworzaczek W., Genealogia, t. 2, Warszawa 1959.

Dworzaczek W., Leliwici Tarnowscy. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego. Wiek XIV–XV, Warszawa 1971.

Dzieduszycki M., Zbigniew Oleśnicki, t. 1–2, Kraków 1853–1854.

Fałkowski W., Idea monarchii w Polsce za pierwszych Jagiellonów, [w:] idem, Pierwsze stulecie Jagiellonów, Kraków 2017.

Fałkowski W., Możnowładztwo polskie wobec króla. Zabiegi i działania polityczne wokół monarchy w XV stuleciu, [w:] Pierwsze stulecie Jagiellonów, Kraków 2017.

Grabowski J., Dynastia Piastów mazowieckich, Kraków 2012.

Izdebski H., Historia myśli politycznej i prawnej, Warszawa 2013.

Jan Długosz. Życie i dzieła (1415–1480), red. L. Korczak, M.D. Kowalski, P. Węcowski, Kraków 2016.

Kiryk F., Jeszcze o możnowładztwie małopolskim XIV i pierwszej połowy XV wieku (Uwagi z powodu pracy Stanisława Gawędy), „Studia Historyczne” 1969, R. 12(1).

Kiryk F., Melsztyński Spytek, h. Leliwa (1398–1439), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Warszawa 1975.

Koczerska M., Długosz jako sekretarz Zbigniewa Oleśnickiego, [w:] Jan Długosz. W pięćsetną rocznicę śmierci. Materiały z sesji (Sandomierz 24–25 maja 1980 r.), red. F. Kiryk, Olsztyn 1983.

Koczerska M., Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu, Warszawa 2004.

Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kraków 1997.

Kutrzeba S., Urzędy koronne i dworskie w Polsce. Ich początki i rozwój do 1504 r., „Przewodnik Naukowy i Literacki. Dodatek do Gazety Lwowskiej” 1903, t. 31.

Maleczyńska E., Rola polityczna królowej Zofii Holszańskiej na tle walki stronnictw w Polsce w latach 1422–1434, Lwów 1936.

Laberschek J., Melsztyn, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, red. W. Bukowski, cz. 4, z. 2, Kraków 2009.

Laberschek J., Uwagi i uzupełnienia do genealogii Melsztyńskich herbu Leliwa, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2014, t. 2(6).

Maleczyńska E., Rola polityczna królowej Zofii Holszańskiej na tle walki stronnictw w Polsce w latach 1422–1434, Lwów 1936.

Maleczyńska E., Społeczeństwo polskie pierwszej połowy XV wieku wobec zagadnień zachodnich (studia nad dynastyczną polityką Jagiellonów), Wrocław 1947.

Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV–XVIII w., red. A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryn, Warszawa 1994.

Myśliński K., Jan Długosz – historyk i polityk, [w:] Od Zawiszy do Tarnowskiego. Szkice z dziejów epoki jagiellońskiej, red. M. Podgórski, A.A. Witusik, Lublin 1987.

Nikodem J., Zbigniew Oleśnicki w historiografii polskiej, Kraków 2001.

Skierska I., Terminy koronacji, ślubów, chrztów i pogrzebów polskich władców w średniowieczu, [w:] Fontes et historia, red. T. Jurek, I. Skierska, Poznań 2007.

Sobociński W., Historia rządów opiekuńczych w Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1949, t. 2.

Sobotka R., Powoływanie władcy w Rocznikach Jana Długosza, Warszawa 2005.

Sochacka A., Konfederacja Spytka z Melsztyna z 1439 r.: rozgrywka polityczna czy ruch ideologiczny?, „Rocznik Lubelski” 1973, t. 16.

Sperka J., Czwojdrak B., Konfederaci Spytka z Melsztyna z roku 1439, [w:] Król a prawo stanów do oporu, red. M. Markiewicz, E. Opaliński, R. Skowron, Kraków 2010.

Urzędnicy małopolscy XII–XVIII wieku. Spisy, oprac. J. Kurtyka [et al.], Wrocław 1990 (Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 4, z. 1).

Wróbel D., Bezkrólewie, małoletniość i nieobecność władcy w Rocznikach Jana Długosza, [w:] Jan Długosz (1415–1480). Życie i dzieła, red. L. Korczak, M.D. Kowalski, P. Węcowski, Kraków 2016.

Zawitkowska W., Biskup Zbigniew Oleśnicki i kanclerz Jan Taszka Koniecpolski – wielkie osobowości i ich rola polityczna w Polsce 1. połowy XV wieku, [w:] Człowiek w średniowieczu. Między biologią a historią, red. A. Szymczakowa, Łódź 2009.

Zawitkowska W., W służbie pierwszych Jagiellonów. Życie i działalność kanclerza Jana Taszki Koniecpolskiego, Kraków 2005.

Zawitkowska W., Walka polityczno-prawna o następstwo tronu po Władysławie Jagielle w latach 1424–1234, Rzeszów 2015.

Zbigniew Oleśnicki. Książę Kościoła i mąż stanu, red. F. Kiryk, Z. Noga, Kraków 2006.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2020.75.211-229
Date of publication: 2021-01-27 10:39:38
Date of submission: 2020-07-07 12:32:21


Statistics


Total abstract view - 1259
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 825

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2021 Wioletta - Zawitkowska

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.