The Image of the Uniformed Services in the Cinema of the People’s Republic of Poland (1968–1990)

Radosław Domke

Abstract


The article discusses film motifs focused on the image of a militiaman, a Security Service agent, a prison guard, a soldier, a border guard, and a fireman in Polish television and cinema films. In order to capture the image of the uniformed services of the Polish People’s Republic as broadly as possible, all such motifs available to the Polish viewer were analyzed, but film genres were not distinguished as a separate criterion. In a chronological sense, the author focuses on films shot after March ’68, only mentioning earlier ones. This caesura seems important because after the brutal actions of the Citizens’ Militia against Polish intellectuals in March 1968 and the intervention of the Armed Forces of the Polish People’s Republic in Czechoslovakia in August of that year, the party and state authorities wanted to influence a positive image of the uniformed services among Polish society. The chronological framework ends in 1990 – the last year when it comes to the cinema screens of works shot in the People’s Republic of Poland. The image of uniformed services that emerges from the analysis is multicolored and multifaceted. Certainly, a common feature is the portrayal of Poles wearing uniforms as punitive, disciplined, and humble towards the authorities. There are many more differences. It is basic to distinguish between rank-and-file officers or soldiers and officers. The former are often not very intelligent and are often ridiculed, especially the militiamen. Officers are often portrayed in an exemplary manner, as intelligent men with a high level of personal culture. Both of them have courage. The image of a militiaman was presented most fully, while the image of a customs officer, a border guard, and a fireman was presented least well.


Keywords


film motifs; cinema of the People’s Republic of Poland; uniformed services; Citizens’ Militia; Armed Forces of the Polish People’s Republic

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


LITERATURA

Dojwa K., Instytucje bezpieczeństwa w percepcji społecznej – wybrane aspekty, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu” 2012, nr 26.

Domke R., Miejsce żołnierza w społeczeństwie PRL. Analiza polskiego kina współczesnego w latach 1968–1991, [w:] Społeczeństwo w wojsku, wojsko w społeczeństwie w XIX i XX wieku. Relacje i procesy w ujęciu interdyscyplinarnym, red. M. Kruszyński, T. Osiński, M. Kornat, Dęblin 2020.

Domke R., Obraz prominentów w filmie PRL po Marcu ’68, [w:] Historia wizualna w działaniu. Studia i szkice z badań nad filmem historycznym, red. D. Skotarczak, J. Szczutkowska, P. Kurpiewski, Poznań 2020.

Domke R., Science-fiction Plots as an Allegory of Totalitarian Society and State in Cinematography of the Late Communist Poland, “Journal of Modern Education Review” 2019, vol. 9, no. 1.

Dudziński R., Produkcje sensacyjno-kryminalne Telewizji Polskiej 1965–1989. Konwencje – motywy – konteksty, Gdańsk 2017.

Dudziński R., Wobec nierozwiązywalnej sprzeczności. Film milicyjnych procedur w systemie gatunkowym lat 60., „Kultura Popularna” 2014, nr 2.

Gwóźdź A., Wach M. (red.), W poszukiwaniu polskiej nowej fali, Warszawa–Kraków 2017.

Jachymek K., Film – ciało – historia. Kino polskie lat 60., Gdańsk 2016.

Jaworska J., „Piękne widoki, Panowie, stąd macie”. O kinie polskiego sockonsumpcjonizmu, Kraków 2019.

Kurpiewski P., Historia na ekranie Polski Ludowej, Gdańsk 2017.

Lubelski T., Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty, Chorzów 2009.

Luter A., Kino wiecznie młode, Warszawa 2015.

Łuczak M., Krótki kurs PRL według Barei, Warszawa 2016.

Łysiak W., Dobry, Warszawa 1996.

Pokorna-Ignatowicz K., Telewizja w systemie politycznym PRL. Między polityką a widzem, Kraków 2003.

Prasek C., Film i jego obraz w PRL, Warszawa 2013.

Replewicz M., Oczko się odlepiło temu misiu… Biografia Stanisława Barei, Warszawa 2015.

Replewicz M., Stanisław Bareja. Król krzywego zwierciadła, Poznań 2009.

Skotarczak D., Obraz społeczeństwa PRL w komedii filmowej, Poznań 2004.

Skotarczak D., Stanisław Bareja. Jego czasy i filmy, Łódź 2022.

Słojewski J.Z., Celnicy na kazalnicy, „Perspektywy” 1973, nr 15.

Surmiak-Domańska K., Kieślowski. Zbliżenia, Warszawa 2018.

Szczepańska A., Do granic negocjacji. Historia Zespołu Filmowego „X” Andrzeja Wajdy (1972–1983), Kraków 2017.

Szymala J., Film – historia – turystyka, Kraków 2016.

Talarczyk-Gubała M., PRL się śmieje! Polska komedia filmowa lat 1945–1989, Warszawa 2007.

Wieczorkiewicz P., Błażejowska J., Przez Polskę Ludową na przełaj i na przekór, Poznań 2011.

Witek P., Andrzej Wajda jako historyk, Lublin 2016.

Zwierzchowski P., Filmowe reprezentacje PZPR, Bydgoszcz 2022.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE

Dudziński P., Dudziński R., Zabić tysiąc kobiet na tysiąclecie państwa polskiego. Władza (ludowa) i śmierć w filmie Janusza Kidawy „Anna” i wampir, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/6537/Zabic_tysiac_kobiet_na_tysiaclecie_panstwa_polskiego_Wladza_ludowa_i_smierc_w_filmie_Janusza_Kidawy_Anna_i_wampir.pdf;sequence=1 (dostęp: 11.10.2023).

Łobocka A., Tajemnice serialu „Alternatywy 4”. Płoński: Czy to nie dziwne, że lubimy tego tyrana?, 22.08.2018, https://haloursynow.pl/pl/11_wiadomosci/10283_tajemnice-serialu-alternatywy-4-plonski-czy-to-nie-dziwne-ze-lubimy-tego-tyrana.html (dostęp: 2.11.2023).

FILMOGRAFIA

zgłoś się, serial, reż. K. Szmagier, 1976–1987.

Alternatywy 4, reż. S. Bareja, 1983 (1986).

Aniele Boże, stróżu mój, reż. J. Bromski, 1977.

„Anna” i wampir, reż. J. Kidawa, 1981.

Brunet wieczorową porą, reż. S. Bareja, 1976.

Brylanty pani Zuzy, reż. P. Komorowski, 1971.

C.K. Dezerterzy, reż. J. Majewski, 1988.

Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz, reż. S. Bareja, 1978.

Constans, reż. K. Zanussi, 1980.

Czerwone Berety, reż. P. Komorowski, 1962.

Człowiek z marmuru, reż. A. Wajda, 1976.

Człowiek z żelaza, reż. A. Wajda, 1981.

Czterdziestolatek, serial, reż. J. Gruza, 1974–1977.

Daleko od szosy, serial, reż. Z. Chmielewski, 1976.

Dzieci śmieci, reż. M. Dejczer, 1986.

Dzięcioł, reż. J. Gruza, 1970.

Hasło Korn, reż. W. Podgórski, 1968.

Hydrozagadka, reż. A. Kondratiuk, 1970.

Iluminacja, reż. K. Zanussi, 1971.

Jeśli się odnajdziemy, reż. R. Załuski, 1983.

Kapitan Sowa na tropie, serial, reż. S. Bareja, 1965.

Kłopotliwy gość, reż. J. Ziarnik, 1971.

Kochankowie mojej mamy, R. Piwowarski, 1986.

Kocie ślady, reż. P. Komorowski, 1971.

Konsul, reż. M. Bork, 1988.

Kroll, reż. W. Pasikowski, 1991.

Krótki film o zabijaniu, reż. K. Kieślowski, 1987.

Marcowe migdały, reż. R. Piwowarski, 1989.

Miliona za Laurę, reż. H. Przybył, 1971.

Miś, reż. S. Bareja, 1980.

Mokry szmal, reż. G. Zalewski, 1985.

Na całość, reż. F. Trzeciak, 1986.

Na niebie i na ziemi, reż. J. Dziedzina, 1973.

Nadzór, reż. W. Saniewski, 1984.

Nie zaznasz spokoju, reż. M. Waśkowski, 1977.

Niespotykanie spokojny człowiek, reż. S. Bareja, 1975.

Nowy Jork, czwarta rano, reż. K. Krauze, 1988.

Obywatel Piszczyk, reż. A. Kotkowski, 1988.

Odlot, serial, reż. J. Dymek, 1982.

Orzeł i reszka, reż. R. Filipski, 1974.

Ostatni po Bogu, reż. P. Komorowski, 1968.

Ostatni prom, reż. W. Krzystek, 1989.

Pantarej, reż. K. Sowiński, 1987.

Prawo jest prawem, reż. K. Wojciechowski, 1982.

Prognoza pogody, reż. A. Krauze, 1982.

Próba ognia i wody, reż. W. Olszewski, 1978.

Prywatne śledztwo, reż. W. Wójcik, 1987.

Przejście podziemne, dokument, reż. K. Kieślowski, 1973.

Przepraszam, czy tu biją, reż. M. Piwowski, 1976.

Przesłuchanie, reż. R. Bugajski, 1982.

Przygody psa Cywila, reż. K. Szmagier, 1970.

Rozmowy kontrolowane, reż. S. Chęciński 1991.

Rykowisko, reż. G. Skurski, 1986.

Rzeczpospolita babska, reż. H. Przybył, 1969.

Samowolka, reż. F. Falk, 1993.

Siedem życzeń, reż. J. Dymek, 1984.

Skarb trzech łotrów, reż. J. Rutkiewicz, 1972.

Stan strachu, reż. J. Kijowski, 1989.

Top Gun, reż. T. Scott, 1986.

Trzy dni bez wyroku, reż. W. Wójcik, 1991.

Tulipan, reż. J. Dymek, 1986.

Tylko umarły odpowie, reż. S. Chęciński, 1969.

Wiosna panie sierżancie, reż. T. Chmielewski, 1974.

Wściekły, reż. R. Załuski, 1979.

Z punktu widzenia nocnego portiera, dokument, reż. K. Kieślowski, 1979.

Zabij mnie glino, reż. J. Bromski, 1987.

Zakład, reż. T. Kotlarczyk, 1990.

Zamknąć za sobą drzwi, reż. K. Szmagier, 1987.

Zanim nadejdzie dzień, reż. R. Rydzewski, 1976.

Zapalniczka, reż. K. Szmagier, 1970.

Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię, reż. J. Majewski, 1969.

Zezowate szczęście, reż. A. Munk, 1960.

Zmiennicy, serial, reż. S. Bareja, 1986–1988.

Znaki na drodze, reż. A. Piotrowski, 1969.

Znaki szczególne, serial, reż. R. Załuski, 1976.

Życie na gorąco, reż. A. Konic, 1978.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2023.78.229-265
Date of publication: 2023-12-22 10:44:33
Date of submission: 2023-08-31 20:30:57


Statistics


Total abstract view - 455
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 268

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2023 Radosław Domke

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.