Hide
Show all
Email this article 
Old Polish Exhortations (Excitors) – Genesis, Characteristics and Varieties (Preview of a Monograph)
Abstract
The aim of this study is to determine the scope of a future monograph, which will be devoted to Old Polish exhortations, and show the key issues concerning this genre, based on the current state of research. The author’s reflections focus on Polish literature of the 16th and 17th centuries – heroic epics, occasional poetry and prose, as well as orations. The starting point for the author’s deliberations on the subject is the ancient genesis of exhortation as a form found in the heroic epics and historical works. In the subsequent subsections of this paper, the author brings up the statements of Polish scholars, who explored the subject of exhortations, including Juliusz Nowak-–Dłużewski, Alojzy Sajkowski, Jadwiga Kuczyńska, Roman Krzywy and Renata Gałaj-–Dempniak. Based on Teresa Michałowska’s conclusions concerning genealogy, the author proposes a hypothesis that exhortation is a separate literary genre, which uses a group of topoi. The future monograph is intended to show the functioning of exhortation in treatises on poetics and rhetoric as a separate literary genre. The author’s objectives are also to showcase the presence of this genre in lyrical and epic works, as well as present oration as a self-–contained and non-–self-–contained expression in terms of polygraphy and content. The additional objective of the new work is to show the changing specificity of topoi in exhortations, which were to be used within parenthesis, for the effective formation of reality.
Keywords
Full Text:
PDFReferences
Sources
Anonim, tzw. Gall. (1989). Kronika polska. Wrocław: Ossolineum.
Caussinus, Nicolaus. (1634). De eloquentia sacra et humanalibri XVI. Editio tertia non ignobiliaccessionelocupletate. Coloniae Agrippinae: Ioannis Kinchii.
Długosz, Jan. (2009). Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, księga pierwsza, księga druga do roku 1038. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Homer. (1968). Iliada. Wrocław: Ossolineum.
Jan z Wiślicy. (1985). Z wojny pruskiej. In: Antonina Jelicz (ed.), Antologia poezji polsko-łacińskiej 1470–1543 (p. 129). Szczecin: Wydawnictwo Glob.
Paszkowski, Marcin. (2017). Ukraina od Tatar utrapiona. In: Paszkowski Marcin, Utwory okolicznościowe (pp. 50–77). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
Sarbiewski, Maciej Kazimierz. (1954). O poezji doskonałej czyli Wergiliusz i Homer. Transl. Marian Plezia. Comp. Stanisław Skimina. Wrocław: Ossolinem PAN.
Sarbiewski, Maciej Kazimierz. (1980a). Ad equites polonos anno MDCXXX (Do rycerstwa polskiego w roku 1630). In: Maciej Kazimierz Sarbiewski, Liryki oraz Droga rzymska i fragment Lechiady (pp.400–497). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Sarbiewski, Maciej Kazimierz. (1980b). Parodia ex Ioannis Kochanovii, poetarum polonorum princeps, libri II ode XXIV (Parodia z Jana Kochanowskiego, księcia poetów polskich, z księgi wtórej, ody 24, popularnej pieśni). In: Sarbiewski Maciej Kazimierz, Liryki oraz Droga rzymska i fragment Lechiady (pp. 316–319). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Tasso Torquato-Kochanowski, Piotr. (1968). Gofred abo Jeruzalem wyzwolona. Warszawa: PIW.
Twardowski, Samuel. (2012). Władysław IV, król polski i szwedzki. Warszawa: IBL, Pro Cultura Litteraria.
Wergiliusz Maro, Publiusz. (1981). Eneida. Wrocław: Ossolineum.
References
Barłowska, Maria. (2001). Ekscytarz Chodkiewicza w „Wojnie chocimskiej” Wacława Potockiego. Powinowactwa literackie i rzeczywiste, Barok. Historia–Literatura–Sztuka, 8(1), pp. 77–93.
Brückner, Aleksander. (1919). Studia nad literaturą wieku XVII. Cz. 1. Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny. 12 (57), pp. 1–94.
Buchwald-Pelcowa,Paulina. (1969). Satyra czasów saskich. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum Wydawnictwo PAN.
Buchwald-Pelcowa, Paulina. (2005). Pieśń „Ocknij się, Lechu”. Przemiany tekstu i jego rola w literaturze i życiu społecznym. In: Paulina Buchwald-Pelcowa, Historia literatury i historia książki. Studia nad książką i literaturą od średniowiecza po wiek XVIII (pp. 394–423). Kraków: Universitas.
Chemperek, Dariusz. (2005). Poezja Jana Gawińskiego i kultura literacka drugiej połowy XVII wieku. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Dziuba, Agnieszka. (2000). Wczesnorenesansowa historiografia polsko-łacińska. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Gałaj-Dempniak, Renata. (2008). Propaganda wojenna w Rzeczypospolitej w świetle literatury staropolskiej w XVI–XVII wieku. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Głowiński, Michał. (1987). Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej.
In: Michał Markiewicz (ed.), Problemy teorii literatury (pp. 123–143). Wrocław: Ossolineum,
Gwioździk, Jolanta. (2015). Kultura pisma i książki w żeńskich klasztorach dawnej Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Hansen, Mogens Herman. (1993). The Battle Exhortation in Ancient Historiography. Fact or Fiction? Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, 42(2), pp. 161–180.
Herman, Stefan. (1983). Wojna i żołnierz w okresie kontrreformacji (do roku 1648). Szkice z dziejów literatury polskiej i obcej. Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Hernas, Czesław. (1961). Hejnały polskie. Studium z historii poezji melicznej. Wrocław: Ossolineum PAN.
Iglesias-Zoido, Juan Carlos. (2007). The Battle Exhortation in Ancient Rhetoric. Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric, 25(2), pp.141–158. DOI: RH.2007.25.2.141.
Iglesias-Zoido, Juan Carlos. (2010). The Pre-Battle Speeches of Alexander at Issus and Gaugamela. Greek, Roman and Byzantine Studies, 50, pp. 215–241.
Iglesias-Zoido, Juan Carlos. (2012). «Lope y la arenga militar». Anuario Lope de Vega. Texto, literatura, cultura, 18, pp. 114–145.
Iglesias-Zoido, Juan Carlos. (2016). Las arengas de Alfonso VIII en la «Estoria de Espańa».Bulletin hispanique, 118(2), pp. 407–430. DOI: 10.4000/bulletinhispanique.4460.
Kyriakou, Poulcheria. (2017). Able leaders and fallible men: success and excess in Iliadic battle exhortations. Trends in Classics, 9(1), pp. 22–70. DOI: 10.1515/tc-2017-0002.
Krzewińska, Anna. (1968). Pieśń ziemiańska, antyturecka i refleksyjna. Studia nad wybranymi gatunkami staropolskiej liryki XVI i XVII wieku. Poznań, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, PWN.
Krzywy, Roman. (2001).„Sposób zawołanych hetmanów”. Mowa Chodkiewicza z IV ks. „Wojny chocimskiej” Wacława Potockiego. Konstrukcja, zaplecze inwencyjne, wymowa ideowa, Roczniki Humanistyczne, 49(1), pp. 127–146.
Krzywy, Roman. (2008). Sztuka wyborów i dar inwencji. Studium o strukturze gatunkowej poematów Jana Kochanowskiego. Warszawa: Wydawnictwo PAN, Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria.
Krzywy, Roman. (2012). Wstęp. In: Abraham Rożniatowski. Utwory okolicznościowe (pp. 5–30). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Kuczyńska, Anna. (1980). Nad siedemnastowiecznymi „pobudkami”. In: Zbigniew Jerzy Nowak (ed.), Wśród zagadnień literatury barokowej. Part 1: Światopogląd — genologia — topika (pp.73–90). Katowice: Uniwersytet Śląski.
Kuran, Michał. (2005). Z problematyki ceremoniału rycerskiego w epice historycznej i heroicznej XVII w. Zachęta do ofiarnej walki oraz hołd kapitulacyjny. In: Rafał Zarębski (ed.), Rytuał. Język — religia. Materiały z konferencji 17–19 maja 2004 r. (pp. 285–324). Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo UŁ.
Kuran, Michał. (2007). Świat sarmackich wartości w pobudce Jana Karola Chodkiewicza z „Wojny chocimskiej Wacława Potockiego. In: Teresa Świętosławska (ed.), Problem wartości i wartościowania dzieła literackiego w szkole. Etyka — estetyk — język aksjologii
(pp. 121–140). Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Kuran, Michał. (2008). Retoryka, historia i tradycja literacka w twórczości okolicznościowej Samuela Twardowskiego. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Kuran, Michał. (2010). Między Cecorą a Chocimiem. Stanisława Witkowskiego „Pobudka ludzi rycerskich”. O strukturze tekstu i jego specyfice genologicznej. In: Krystyna Płachcińska, Michał Kuran (eds.), Miscellanea literackie i teatralne (od Kochanowskiego do Mrożka). Profesorowi Janowi Okoniowi przez przyjaciół i uczniów na 70. urodziny zebrane. Part I: O Janie Kochanowskim i kulturze dawnej Polski (pp.249–274). Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Kuran, Michał. (2012). Marcin Paszkowski — poeta okolicznościowy i moralista z pierwszej połowy XVII wieku. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Kuran, Michał. (2014). Tryumf Taidy ogłoszony. O diariuszu obłóczyn u dominikanek lwowskich księżnej Teofili Wiśniowieckiej w 1753 roku. Tematy i Konteksty, 4(9), pp. 269–291.
Kuran, Michał. (2019). Ekshortacje w „Gofredzie abo Jeruzalem wyzwolonej” Tassa-Kochanowskiego — tradycja, forma i recepcja (zagadnienia wiodące). Śląskie Studia Polonistyczne, 2(14), pp. 99–124.
Kuran, Michał. (computer description). Mowy pobudkowe (ekshorty) w staropolskiej epice bohaterskiej (Torquato Tasso-Piotr Kochanowski, Samuel Twardowski, Wacław Potocki) — topika.
Lenart, Mirosław. (2009). Miles pius et iustus. Żołnierz chrześcijański katolickiej wiary w kulturze i piśmiennictwie dawnej Rzeczypospolitej (XVI–XVIII w.). Warszawa: Wydawnictwo PAN, Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria.
Liman, Kazimierz. (1983). Struktura mów przed bitwą w „Kronice polskiej” Anonima Galla, Symbolae Philologorum Posnaniensium Graece et Latinae, 6, pp. 189–208.
Lukan, Marek Aureliusz. (1994). Wojna domowa. Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności.
Michałowska, Teresa. (1998). Gatunek literacki. In: Teresa Michałowska, Barbara Otwinowska, Elżbieta Sarnowska-Temeriusz (eds.), Słownik literatury staropolskiej (pp. 280–287). Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
Nowak-Dłużewski, Juliusz. (1971). Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Nowak-Dłużewski, Juliusz. (1972). Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj młodsi Wazowie. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Pyłypienko, Wołodymyr. (2016). W obliczu wroga. Polska literatura antyturecka od połowy XVI do połowy XVII wieku. Oświęcim: Napoleon V.
Ryba, Renata. (2014). Literatura staropolska wobec zjawiska niewoli tatarsko-tureckiej. Studia i szkice. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Sajkowski, Alojzy. (1966). „Pobudka” Samuela Twardowskiego. Archiwum Literackie. Miscellanea staropolskie, 10, pp. 139–148.
Sławiński, Janusz. (1998). Protreptyk. In: Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński. Janusz Sławiński (eds.), Słownik terminów literackich (p. 441). Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
Słomak, Iwona. (2017). Retoryka miłosnej batalii „Wojsko serdecznych nowo rekrutowanych afektów” Hieronima Falęckiego. Warszawa: Wydawnictwo PAN.
Szczerbicka-Ślęk, Ludwika. (1964). Duma staropolska. Z dziejów poezji melicznej. Wrocław: Ossolineum.
Trafiłowski, Piotr. (2013). „Imago Turci”. Studium z dziejów komunikacji społecznej w dawnej Polsce (1453–1572). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Wójcik, Andrzej. (1986). Talent i sztuka. Rzecz o poezji Horacego. Wrocław: Ossolineum.
Verhelst, Berenice. (2016).Types of Epic Speech: The Battle Exhortation. In: Berenice Verhelst, Direct Speech in Nonnus’ Dionysiaca. Narrative and Rhetorical Functions of the Characters’ „Varied” and „Many-Faceted” Words(pp. 82–138). Leiden–Boston: Brill. DOI:https://doi.org/10.1163/9789004334656_004.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2020.38.1.15-33
Date of publication: 2020-12-21 11:38:26
Date of submission: 2019-12-30 20:38:44
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2020 Michał Kuran
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.