Piekielna komedia. Przestrzenie humoru w dziele Markiza de Sade

Résumé

Czy u „potwora”, z jakim utożsamia się „Boskiego Markiza”, u takiego „zboczeńca” i „pornografa” jest w ogóle miejsce na komizm? Cóż zabawnego można odnaleźć w dziele programowo przekraczającym wszelkie granice moralności i zbrodniczej wyobraźni? Czy można podziwiać cokolwiek u Sade’a, choćby jego humor, skoro w świetle opinii Bataille’a „nasz podziw jest równoznaczny z pogardą dla jego ofiar, które z materialnego świata grozy przenosimy w świat idei”? Opierając się zarówno na pracach klasycznych komentatorów, jak i nowszej literaturze przedmiotu, niniejszy tekst wskazuje szereg zabiegów komicznych stosowanych przez Sade’a w jego prozie i identyfikuje w nich mechanizmy odpowiedzialne za budzenie śmiechu i czytelnika. Stawiam i ugruntowuję tezę, że Sade’a można czytać jako wielkiego humorystę i że jego tekst, pomimo swojej inherentnej przemocy, może być źródłem niewymuszonego śmiechu. Żeby ten humor dostrzec, trzeba jednak, po pierwsze, przyswoić w pełni różnicę między rzeczywistością a fikcją literacką i zdystansować się wobec tematycznej, przedstawieniowej warstwy Sadycznego tekstu, po drugie, otworzyć się na czysto językowy wymiar Sadycznej prozy, na „spektakl dyskursu” (Barthes), po trzecie zaś posiadać lub wypracować w sobie  specyficzną wrażliwość estetyczną czy też „kompetencję komiczną”.