Masquer
Afficher tout
Envoyer cet article par courriel 
Fotografie i „efekt swojskości” (miejsca). O jednym szkicu krajoznawczym Elizy Orzeszkowej
Résumé
Celem artykułu jest określenie wpływu praktyki fotograficznej na konstrukcję przestrzeni, która występuje w szkicu Elizy Orzeszkowej pt. Niemen. Zdjęcia migawkowe. Główne założenie metodologiczne polega na zastosowaniu do analizy i interpretacji tekstu literackiego ustaleń, które dokonała historia XIX-wiecznej fotografii. Wyodrębniła ona podstawowe funkcje tego medium, które – w odpowiednio zmodyfikowanej wersji – są również obecne w tekście Orzeszkowej. Artykuł analizuje zatem, na czym polega: (1) archiwizowanie, (2) porządkowanie, (3) unowocześnianie wiedzy i informowanie oraz (4) ilustrowanie. Funkcje te aktywnie kształtują znaczenia utworu Orzeszkowej, a w ujęciu sumarycznym doprowadzają do powstania tzw. efektu swojskości. Polega on na trójpoziomowej harmonii między podmiotem a miejscem, które wywołuje rezonans w obszarze doświadczeń kulturowych, intelektualnych i biograficznych.
Mots-clés
Texte intégral :
PDF (Język Polski)Références
Bałucki, Michał. (1888). Album kandydatek do stanu małżeńskiego. Z notat starego kawalera. W: Pisma Michała Bałuckiego. T. 11. Warszawa: Wydawnictwo S. Lewentala.
Bałucki, Michał. (1956). Fotografie mężów. W: Michał Bałucki, Pisma wybrane. T. 9. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Berger, John. (1999). O patrzeniu. Warszawa: Fundacja ALETHEIA.
Borkowska, Grażyna. (2003). Orzeszkowa – szkic do biografii duchowej. W: Jakub Malik, Ewa Paczoska (red.), Prus i inni: prace ofiarowane profesorowi Stanisławowi Ficie (s. 349–364). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Bujnicki, Tadeusz. (2010). Inny Niemen Orzeszkowej – „zdjęcie” nie tylko „migawkowe”. W: Iwona Wiśniewska, Beata Obsulewicz (red.), Małe prozy Orzeszkowej i Konopnickiej (s. 177–188). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Gliński, Kazimierz. (1892). Z Zakutego Grodu. Szkice fotograficzne. Warszawa: Nakładem redakcji „Głosu”.
Gloger, Zygmunt. (1903). Dolinami rzek. Opisy podróży wzdłuż Niemna, Wisły, Bugu i Biebrzy. Warszawa: Nakład Ferdynanda Hösicka.
Jaworski, Stanisław. (2014). Maski, słowa, gesty. Tarnów: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie.
Lüthi, Max. (1986). The European Folktale. Form and Nature. Bloomington: Indiana University Press.
Ławski, Jarosław. (2019). Tajemnica „przedmowy” Orzeszkowej do Dolinami rzek Zygmunta Glogera. W: Jarosław Ławski, Swietłana Musijenko (red.), Eliza Orzeszkowa: pamięć kultury. Studia i głosy (s. 311–327). Grodno, Białystok: Wydawnictwo Temida 2.
Karłowicz, Jan, Kryński, Adam, Niedźwiedzki, Władysław (red.). (1900). Słownik języka polskiego. T. 2. Warszawa: K. Król, W. Niedźwiedzki.
Karłowicz, Jan, Kryński, Adam, Niedźwiedzki, Władysław (red.). (1919). Słownik języka polskiego. T. 7. Warszawa: K. Król, W. Niedźwiedzki.
Kołakowski, Leszek. (2005). Obecność mitu. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Kopania, Izabela. (2016). Materiały ikonograficzne i kształtowanie narracji na temat kultury polskiej u progu XX wieku. Przypadek Zygmunta Glogera. W: Jan Leończuk, Jarosław Ławski, Łukasz Zabielski (red.), Zygmunt Gloger: pisarz, myśliciel, uczony. Studia (s. 107–129). Białystok: Katedra Badań Filologicznych „Wschód-Zachód”.
Kreft, Magdalena. (2019). Śmierć białych motyli. Eliza Orzeszkowa: biografia, wyobraźnia, idee. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Kreiner, Jerzy M. (2000). Polskie obserwacje zaćmień Słońca. Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności, 2, s. 75–90.
Miller, Joseph, Hillis. (1992). Illustration. London: Reaktion Books.
Miron (Michaux Aleksander). (1870). Fotografie brukowe. Kalendarz Rodzinny.
Ochorowicz, Julian. (1898). Bezwiedne tradycje ludzkości. Studium z psychologii historii. Warszawa: Druk K. Kowalewskiego.
Okulicz-Kozaryn, Małgorzata. (2011). Ludzie i motyle w „Nad Niemnem”. Imponderabilia Elizy Orzeszkowej. Wiek XIX, IV, s. 71–82.
Olkusz, Wiesław. (1987). Polska recepcja „Tysiąca i jednej nocy” w dobie pozytywizmu. Pamiętnik Literacki, 4, s. 199–230.
Orzeszkowa, Eliza. (1887). Ostatnie echa. List Elizy Orzeszkowej. Kurier Warszawski, 231, s. 4.
Orzeszkowa, Eliza. (1921). Nowele i szkice. Warszawa: Gebethner i Wolff.
Orzeszkowa, Eliza. (1952a). Ludzie i kwiaty nad Niemnem. W: Eliza Orzeszkowa, Pisma zebrane. T. 52 (s. 231–345). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza”.
Orzeszkowa, Eliza. (1952b). Niemen. Zdjęcie (sic!) migawkowe. W: Orzeszkowa Eliza, Pisma zebrane. T. 52 (s. 381–400). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza”.
Szaniawski, Klemens. (1895). Fotografie wioskowe. Warszawa: Nakładem rodziny.
Znad Wilii i Niemna. Pamięci Adama Mickiewicza i Tomasza Zana w 50 rocznicę ich zgonu. (1906). Wilno: Księgarnia W. Makowskiego.
Pekaniec, Anna. (2013). Czy w tej autobiografii jest kobieta? Kobieca literatura dokumentu osobistego od początku XIX wieku do wybuchu II wojny światowej. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Rouillé, André. (2007). Fotografia: między dokumentem a sztuką współczesną. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Thomas, Alan. (2019). The Expanding Eye. Photography and the Nineteenth-Century Mind. New York: Boca Raton, FL: Routledge.
Wiśniewska, Iwona. (2014). Kalendarium życia i twórczości Elizy Orzeszkowej. T. 1, 1841–1896. Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna.
Zalewski, Cezary. (2012). Spojrzenie fotograficzne w literaturze XIX wieku. Pobrano z: http://sensualnosc.ibl.waw.pl/ (dostęp: 27.10.2023).
Żdżarski, Wacław. (1974). Historia fotografii warszawskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Yi-Fu, Tuan. (1987). Przestrzeń i miejsce. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2023.41.2.57-76
Date of publication: 2023-12-19 14:19:53
Date of submission: 2023-10-06 14:35:58
Statistiques
Indicateurs
Renvois
- Il n'y a présentement aucun renvoi.
Droit d'auteur (c) 2023, Cezary Mateusz Zalewski
Ce(tte) œuvre est mise à disposition selon les termes de la Licence Creative Commons Attribution 4.0 International.