W sieci kłamstw Heleny Modrzejewskiej. Autocenzura dokumentów osobistych
Streszczenie w języku polskim
Helena Modrzejewska, najwybitniejsza polsko-amerykańska aktorka szekspirowska, pochodziła z mieszczańskiej rodziny, wychowywała się bez ojca, w atmosferze skandalu związała się z żonatym mężczyzną i urodziła dwoje nieślubnych dzieci. Pierwsze lata życia prywatnego i scenicznej kariery artystki, starannie przez nią retuszowane, dotąd budzą kontrowersje wśród badaczy. Celem artykułu jest analiza procesów autokreatywnych Modrzejewskiej na wybranych faktach z jej życia, zwłaszcza autocenzury wybranych dokumentów osobistych, w tym kilku wersji pamiętników aktorki, tekstów biograficznych, wywiadów prasowych. Narzędziami służącymi badaniu będą kategorie kłamstwa sklasyfikowane według klucza rodzaju, przyczyny, celu oraz obszaru tematycznego. Efektem badań jest wskazanie, z jakiego powodu Modrzejewska kłamała, w jaki sposób, po co i na jaki temat.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Altemus, Jameston Torr. (1883). Helena Modjeska with Illustrations. New York: J.S. Ogilvie and Co.
Auerbach, Nina. (1980). The Rise of the Fallen Woman. Nineteenth-Century Fiction, 35.1, s. 29–52.
Baker, Michael. (1978). The Rise of the Victorian Actor. London–New York: Routlegde.
Bratton, Jacky. (2003). New Readings in Theatre History. Cambridge: Cambridge University Press.
Całek, Anita. (2016). Narrator biografii naukowej: między referencyjnością a fikcją. W: Lucyna Dziaczkowska, Danuta Opozda, Ryszard Skrzyniarz (red.), Przedmiot, źródła i metody badań w biografii (s. 39–59). Lublin: Wydawnictwo Episteme.
Chłędowski, Kazimierz. (1957). Pamiętniki. T. I. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Cichocki, Mateusz. (2017). Znaczenie i funkcje kłamstwa w komunikacji interpersonalnej. Kultura i Wartości, 24, s. 23–44.
Coleman, Marion Moore. (1969). Fair Rosalind. The American career of Helena Modjeska. Cheshire–Connecticut: Cherry Hill Books.
Collins, Mabel. (1883). The Story of Helena Modjeska. London: W.H. Allen & Co.
Crouch, Kimberly. (1997). The Public Life of Actresses: Prostitutes or Ladies. W: Hannah Barker, Elaine Chalus (ed.), Gender in Eighteenth Century England: Roles, Representations and Responsibilities (pp. 58–78). London–New York: Routledge.
Got, Jerzy, Szczublewski, Józef. (1958). Helena Modrzejewska. Almanachy poświęcone najwybitniejszym artystom sceny polskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kędziora, Alicja (red.). (2022). Postanowiłam się nie zestarzeć! Źródła do badań nad życiem i twórczością Heleny Modrzejewskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kędziora, Alicja. (2024). Testimonial Heleny Modrzejewskiej w Nowym Jorku. Dekonstrukcja mitu. W: Alicja Kędziora, Emil Orzechowski (red.), „Nie żałuję wyboru…”. Studia i materiały do badań nad życiem i twórczością Heleny Modrzejewskiej (s. 129–153). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Kędziora, Alicja, Orzechowski, Emil (red.). (2015a). Modrzejewska/Listy. Korespondencja Heleny Modrzejewskiej i Karola Chłapowskiego 1859–1914. T. I. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kędziora, Alicja, Orzechowski, Emil (red.). (2015b). Modrzejewska/Listy. Korespondencja Heleny Modrzejewskiej i Karola Chłapowskiego 1859–1914. T. II. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Łapińska, Karolina. (2016). Postrzeganie celebrytów dawniej i dziś. Autokreacja wizerunkowa kontra wizerunek medialny. W: Aleksandra Kalisz, Ewelina Tyc (red.), Dyskurs autopromocyjny dawniej i dziś (s. 31–41). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Łukowski, Piotr. (2017). Kłamstwo. Analiza terminologiczna. Studia z Teorii Wychowania, 8/3(20), s. 9–48.
Łuksza, Agata. (2023). Tort Marcello. Kultury fanowskie w teatrze XIX wieku. Kraków: Universitas.
Modjeska, Helena. (1910). Memories and impressions. An autobiography. New York: McMillan Company.
Modjeska – hrabina, aktorka, kobieta. (1878). Czas, 86, s. 1–8.
Modrzejewska, Helena. (1957). Wspomnienia i wrażenia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Orzechowski, Emil. (2023). Autobiograficzna biografia. W: Alicja Kędziora, Emil Orzechowski (red.), Teatralna rodzina Modrzejewskiej (s. 31–68). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Orzechowski, Emil (red.). (2009). Helena Modrzejewska. Artykuły – referaty – wywiady – varia. Kraków: Attyka.
Pycka, Anna Małgorzata. (2011). Blaski i cienie życia aktorek końca XIX wieku pod piórem Gabrieli Zapolskiej. Napis, XVII, s. 211–225.
Siedlecki, Franciszek. (1917). Helena Modrzejewska. Warszawa: Nakł. Związku Artystów Scen Polskich.
Słownik Języka Polskiego. Pobrano z: https://sjp.pwn.pl/ (dostęp: 30.08.2024).
Szczublewski, Józef. (1959). Helena Modrzejewska. Warszawa: PIW.
Szczublewski, Józef. (1975). Żywot Modrzejewskiej. Warszawa: PIW.
Plunkett, John. (2014). Celebrity Culture. W: Julia John (ed.), The Oxford Handbook of Victorian Literary Culture (s. 539–561). Oxford: Oxford University Press.
The Paderewski Memories by Ignacy Jan Paderewski and Mary Lawton. (1939). New York: Charles Scribner’s Sons.
Wanicka, Agnieszka. (2018). Aktorzy warszawscy. Od Bogusławskiego do końca II wojny światowej. W: Andrzej Kruczyński, Monika Chudzikowska (red.), Warszawskie teatrowisko (s. 110–117). Warszawa: Teatr Wielki. Opera Narodowa.
Witkowski, Tomasz. (2006). Psychologia kłamstwa. Taszów: Biblioteka Moderatora.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2024.42.2.33-46
Data publikacji: 2024-12-30 10:37:54
Data złożenia artykułu: 2024-08-31 13:54:15
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Alicja Kędziora
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.