W sieci kłamstw Heleny Modrzejewskiej. Autocenzura dokumentów osobistych

Alicja Kędziora

Streszczenie w języku polskim


Helena Modrzejewska, najwybitniejsza polsko-amerykańska aktorka szekspirowska, pochodziła z mieszczańskiej rodziny, wychowywała się bez ojca, w atmosferze skandalu związała się z żonatym mężczyzną i urodziła dwoje nieślubnych dzieci. Pierwsze lata życia prywatnego i scenicznej kariery artystki, starannie przez nią retuszowane, dotąd budzą kontrowersje wśród badaczy. Celem artykułu jest analiza procesów autokreatywnych Modrzejewskiej na wybranych faktach z jej życia, zwłaszcza autocenzury wybranych dokumentów osobistych, w tym kilku wersji pamiętników aktorki, tekstów biograficznych, wywiadów prasowych. Narzędziami służącymi badaniu będą kategorie kłamstwa sklasyfikowane według klucza rodzaju, przyczyny, celu oraz obszaru tematycznego. Efektem badań jest wskazanie, z jakiego powodu Modrzejewska kłamała, w jaki sposób, po co i na jaki temat.


Słowa kluczowe


autocenzura; dokument osobisty; Helena Modrzejewska; autokreacja; kłamstwo

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Altemus, Jameston Torr. (1883). Helena Modjeska with Illustrations. New York: J.S. Ogilvie and Co.

Auerbach, Nina. (1980). The Rise of the Fallen Woman. Nineteenth-Century Fiction, 35.1, s. 29–52.

Baker, Michael. (1978). The Rise of the Victorian Actor. London–New York: Routlegde.

Bratton, Jacky. (2003). New Readings in Theatre History. Cambridge: Cambridge University Press.

Całek, Anita. (2016). Narrator biografii naukowej: między referencyjnością a fikcją. W: Lucyna Dziaczkowska, Danuta Opozda, Ryszard Skrzyniarz (red.), Przedmiot, źródła i metody badań w biografii (s. 39–59). Lublin: Wydawnictwo Episteme.

Chłędowski, Kazimierz. (1957). Pamiętniki. T. I. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Cichocki, Mateusz. (2017). Znaczenie i funkcje kłamstwa w komunikacji interpersonalnej. Kultura i Wartości, 24, s. 23–44.

Coleman, Marion Moore. (1969). Fair Rosalind. The American career of Helena Modjeska. Cheshire–Connecticut: Cherry Hill Books.

Collins, Mabel. (1883). The Story of Helena Modjeska. London: W.H. Allen & Co.

Crouch, Kimberly. (1997). The Public Life of Actresses: Prostitutes or Ladies. W: Hannah Barker, Elaine Chalus (ed.), Gender in Eighteenth Century England: Roles, Representations and Responsibilities (pp. 58–78). London–New York: Routledge.

Got, Jerzy, Szczublewski, Józef. (1958). Helena Modrzejewska. Almanachy poświęcone najwybitniejszym artystom sceny polskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Kędziora, Alicja (red.). (2022). Postanowiłam się nie zestarzeć! Źródła do badań nad życiem i twórczością Heleny Modrzejewskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kędziora, Alicja. (2024). Testimonial Heleny Modrzejewskiej w Nowym Jorku. Dekonstrukcja mitu. W: Alicja Kędziora, Emil Orzechowski (red.), „Nie żałuję wyboru…”. Studia i materiały do badań nad życiem i twórczością Heleny Modrzejewskiej (s. 129–153). Kraków: Księgarnia Akademicka.

Kędziora, Alicja, Orzechowski, Emil (red.). (2015a). Modrzejewska/Listy. Korespondencja Heleny Modrzejewskiej i Karola Chłapowskiego 1859–1914. T. I. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Kędziora, Alicja, Orzechowski, Emil (red.). (2015b). Modrzejewska/Listy. Korespondencja Heleny Modrzejewskiej i Karola Chłapowskiego 1859–1914. T. II. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Łapińska, Karolina. (2016). Postrzeganie celebrytów dawniej i dziś. Autokreacja wizerunkowa kontra wizerunek medialny. W: Aleksandra Kalisz, Ewelina Tyc (red.), Dyskurs autopromocyjny dawniej i dziś (s. 31–41). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Łukowski, Piotr. (2017). Kłamstwo. Analiza terminologiczna. Studia z Teorii Wychowania, 8/3(20), s. 9–48.

Łuksza, Agata. (2023). Tort Marcello. Kultury fanowskie w teatrze XIX wieku. Kraków: Universitas.

Modjeska, Helena. (1910). Memories and impressions. An autobiography. New York: McMillan Company.

Modjeska – hrabina, aktorka, kobieta. (1878). Czas, 86, s. 1–8.

Modrzejewska, Helena. (1957). Wspomnienia i wrażenia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Orzechowski, Emil. (2023). Autobiograficzna biografia. W: Alicja Kędziora, Emil Orzechowski (red.), Teatralna rodzina Modrzejewskiej (s. 31–68). Kraków: Księgarnia Akademicka.

Orzechowski, Emil (red.). (2009). Helena Modrzejewska. Artykuły – referaty – wywiady – varia. Kraków: Attyka.

Pycka, Anna Małgorzata. (2011). Blaski i cienie życia aktorek końca XIX wieku pod piórem Gabrieli Zapolskiej. Napis, XVII, s. 211–225.

Siedlecki, Franciszek. (1917). Helena Modrzejewska. Warszawa: Nakł. Związku Artystów Scen Polskich.

Słownik Języka Polskiego. Pobrano z: https://sjp.pwn.pl/ (dostęp: 30.08.2024).

Szczublewski, Józef. (1959). Helena Modrzejewska. Warszawa: PIW.

Szczublewski, Józef. (1975). Żywot Modrzejewskiej. Warszawa: PIW.

Plunkett, John. (2014). Celebrity Culture. W: Julia John (ed.), The Oxford Handbook of Victorian Literary Culture (s. 539–561). Oxford: Oxford University Press.

The Paderewski Memories by Ignacy Jan Paderewski and Mary Lawton. (1939). New York: Charles Scribner’s Sons.

Wanicka, Agnieszka. (2018). Aktorzy warszawscy. Od Bogusławskiego do końca II wojny światowej. W: Andrzej Kruczyński, Monika Chudzikowska (red.), Warszawskie teatrowisko (s. 110–117). Warszawa: Teatr Wielki. Opera Narodowa.

Witkowski, Tomasz. (2006). Psychologia kłamstwa. Taszów: Biblioteka Moderatora.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2024.42.2.33-46
Data publikacji: 2024-12-30 10:37:54
Data złożenia artykułu: 2024-08-31 13:54:15


Statystyki


Widoczność abstraktów - 16
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 8

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Alicja Kędziora

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.