Toponimy ziemi halickiej w nowej interpretacji

Anna Czapla

Streszczenie w języku polskim


Przedmiotem artykułu jest analiza semantyczna i strukturalna 10 wybranych toponimów ziemi halickiej (spośród 1224), których pochodzenie jest w mniejszym lub większym stopniu zagadkowe. Nazwy miejscowości historycznej ziemi halickiej (obecnie na terenie Ukrainy w obrębie województw iwanofrankowskiego oraz tarnopolskiego) nie miały wcześniej monograficznego opracowania. Niektóre z nich znalazły się w opracowaniach Stefana Hrabca, Mychajła Hudaša, Jana Zaleskiego oraz Edwarda Klisiewicza, Мyroslawa Haboraka, Wasyla Âacìja, Wiry Kotowycz i Dmytra Bučko. Całościowe ujęcie jednostek miejscowych ziem ruskich Rzeczypospolitej (w tym też ziemi halickiej) stało się przedmiotem badań Teresy Pluskoty. Analizowane w artykule  jednostki przez wymienionych autorów chętnie klasyfikowano jako nazwy niejasne – Rydoduby, niejasne lub odosobowe od antroponimów bez słownikowych potwierdzeń – Hołhocze, Kluwińce, Tłumacz, bądź jedynie jako nazwy odosobowe od antroponimów bez słownikowych potwierdzeń – Jarhorów, Niewoczyn, Rukomysz, Utoropy, lub jako nazwy osobowe z odnotowanymi użyciami – Kłubowce, Łokutki. Artykuł przynosi próbę objaśnienia wymienionych nazw niejasnych oraz odantroponimizowania pozostałych, dla których można zaproponować wiarygodną etymologię fizjograficzną lub kulturową.


Słowa kluczowe


ziemia halicka; nazwy miejscowości; toponim

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Âacìj, Vasilʹ Oleksandrovič. (2015). Ojkonìmìâ Ìvano-Frankìvsʹkoï oblastì: ìstorično-etimologìčnij slovnik. Kiïv: Nauk. Dumka, NAN Ukraïni, Ìn-t ukr. movi. [Яацій, Василь Олександрович. (2015). Ойконімія Івано-Франківської області: історично-етимологічний словник. Київ: Наук. Думка, НАН України, Ін-тукр. мови.].

Ânko, Mikola Timofìjovič. (1973). Toponìmìčnij slovnik-dovìdnik Ukraïnsʹkoï RSR. Kiïv: Radânsʹka škola. [Янко, МиколаТимофійович. (1973). Топонімічний словник-довідник Української РСР. Київ: Радянська школа.].

Arłamowski, Kazimierz, Arłamowska, Emilia, Kaput, Wanda. (1974). Lustracja województwa ruskiego 1661–1665. Vol. 3. Wrocław: PAN.

Bielec, Jan, Szwałek, Stanisława (eds.). (1981–1982). Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce. Vol. 1–3. Warszawa: [b. w.]

Bilodìd, Ìvan Kostântinovič (ed.). (1970–1980). Slovnik ukraïnsʹkoï movi. Vol. 1–11. Kiïv: Naukova dumka. [Бiлoдід, Іван Костянтинович (ред.). (1970–1980). Словник української мови. T. 1–11. Київ: Наукова думка.]

Boryś, Wiesław. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Bučko, Dmitro Grigorovič. (1990). Pohodžennâ nazv naselenih punktìv Pokuttâ. Lʹvìv: Svìt. [Бучко, Дмитро Григорович. (1990). Пооходження назв населених пунктів Пoкуття. Львів: Світ.]

Bučko, Dmitro Grigorovič, Kotovič, Vìra Vasilìvna. (2017). Pohodžennâ nazv naselenih punktìv Ternopìlʹŝini. Drogobič: Posvìt. [Бучко, Дмитро Григорович, Котович, Віра Василівна. (2017). Походження назв населених пунктів Тернопільщини. Дрогобич: Посвіт.]

Czapla, Anna. (2011). Nazwy miejscowości historycznej ziemi lwowskiej. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Czapla, Anna. (2018). Nazwy miejscowości historycznej ziemi halickiej. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Čučka, Pavlo Pavlovič. (2005). Prìzviŝa zakarpatsʹkih ukraïncìv. Ìstoriko-etimologìčnij slovnik. Lʹvìv: Svìt. [Чучка, Павло Павлович. (2005). Прізвища закарпатських українців. Історико-етимологічний словник. Львів: Світ.]

Haborak, Miroslav Mihajlovič. (2014). Nazvi naselenih punktìv Ìvano-Frankìvŝini. Etimologìčiij slovnik dovìdnik. Ìvano-Frankìvsʹk: Mìsto NV. [Габорак, Мирослав Михайлович. (2014). Назви населених пунктів Івано-Франківщини. Етимологічиий словник довідник. Івано-Франківськ: Місто НВ.]

Hrabec, Stefan. (1950). Nazwy geograficzne Huculszczyzny. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Hudaš, Mihajlo Lukič. (1995). Ukraïnsʹkì karpatsʹkì i prikarpatsʹkì nazvi naselenih punktìv (vìdatroponìmnì utvorennâ). Kiïv: Naukova dumka. [Худаш, Михайло Лукич. (1995). Українські карпатські i прикарпатські назви населених пунктів (відатропонімні утворення). Київ: Наукова думка.]

Hudaš, Mihajlo Lukič. (2004). Ukraïnsʹkì karpatsʹkì i prikarpatsʹkì nazvi naselenih punktìv (utvorennâ vìd vìdapelâtivnih antroponìmv). Lʹvìv: [b.v.]. [Худаш, Михайло Лукич. (2004). Українські карпатські i прикарпатські назви населених пунктів (утворення від відапелятивних антропонімв). Львів: [б.в.].]

Hudaš, Mihajlo Lukič, Demčuk, Marìâ Oleksìïvna. (1991). Pohodžennâ ukraïnsʹkih prikarpatsʹkìh nazv nase-lenih punktìv (vìdatroponìmnì utvorennâ). Kiïv: Nauk. dumka. [Худаш, Михайло Лукич, Демчук, Марія Олексіївна. (1991). Походження українських прикарпатськіх назв населених пунктів (відатропонімні утворення). Київ: Наук. думка.]

Jabłonowski, Aleksander (ed.). (1899–1904). Atlas historyczny Rzeczpospolitej Polskiej. Epoka przełomu z w. XVI na w. XVII. Dział II: Ziemie Ruskie Rzeczypospolitej. Warszawa–Wiedeń: C. i K. Wojskowo-Geograficzny Zakład w Wiedniu.

Jabłonowski, Aleksander (ed.). (1902). Regestra poborowe. Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Vol. 7, part 1: Ruś Czerwona and Źródła dziejowe. Vol. 18, part 1. Warszawa: Główny skład Gebethnera i Wolffa.

Kozica, Szymon. (2016). Bo duszą, sercem to ja jestem tam w Rydodubach. Gazeta Lubuska, 01.11.2016. Downloaded from: https://plus.gazetalubuska.pl/bo-dusza-sercem-to-ja-jestem-tam-w-rydodubach/ar/11764532 (access: 20.08.2018).

Krip`âkevič, Ìvan Petrovič (ed.). (1939). Spis galicʹkih parohìj XII–XVI st. Studìï seminarìâ dlâ ìstorìï Shodu u fìlosofìčnomu viddìlì grekokatolicʹkoï bogoslovsʹkoï akademìï u fìlosofìčnomu viddìlìgrekokatolicʹkoï bo-goslovsʹkoï akademìï u Lʹvovì. Lʹvìv: Gr-kat Bogoslovsʹka akademìâ u Lʹvovì. [Крип’якевич, Іван Петрович (ред.). (1939). Спис галицьких парохій ХII–ХVI ст.Студії семинарія для історії Сходу у філософічному видділі грекокатолицької богословської академії у Львові. Львів: Гр-кaтБогословськa академія у Львові.]

Kummerer, Carl Ritter von Kummersber. (1855). Administrativ-Karte von den Königreichen Galizien und Lodomerien mit dem Grossherzogthume Krakau und dem Herzogthümern Auschwitz, Zator und Bukowina in 60 Blättern. Nachdruck der Ausgabe. Wien: Artaria.

Kuraś, Stanisław, Sułkowska-Kuraś, Irena (eds.). (1974–1977). Zbiór dokumentów małopolskich. Vol. 1–8. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.

Makarski, Władysław. (1999). Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Makarski, Władysław. (2017). Odantroponimizować toponimię. Na przykładzie odrzecznych i odbagiennych nazw miejscowych Zamojszczyzny. In: Marcin Kojder, Marek Olejnik (eds.), Onomastyka na pograniczach językowo-kulturowych (pp. 39–81). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Malec, Maria. (1994). Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Melʹničuk, Oleksandr Savič (ed.). (1982–1985). Etimologìčnij slovnik ukraïnsʹkoï movi. Vol. 1–2. Kiïv: Naukova dumka. [Мельничук, Олександр Савич (ред.). (1982–1985). Етимологічний словник української мови. T. 1–2. Київ: Наукова думка.]

Popìvsʹkij, M.F. (ред). (1947). Ukraïnsʹka RSR. Admìnìstrativno-teritorìalʹnij podìl: na 1 veresnâ 1946 roku. Kiïv: Ukraïnsʹke vid-vo polìtičnoï lìteraturi. [Попівський, М.Ф. (ed.). (1947). Українська РСР. Адміністративно-територіальний поділ: на 1 вересня 1946 року. Київ: Українське вид-во політичної літератури.]

Pluskota, Teresa. (1998). Nazwy miejscowe ziem ruskich Rzeczpospolitej XVI–XVIII w. Toponimia Ukrainy i pogranicza polsko-ukraińskiego. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP w Bydgoszczy.

Rospond, Stanisław. (1969). O leksykologii nazewniczej. Język Polski, 49, pp. 50–57.

Rospond, Stanisław. (1972). Struktura u stratigrafiâ dreverusskih toponimov. In: Vostočnoslavânskaâ onomastika (pp. 9–89). Moskva: Nauka. [Rospond, Stanisław. (1972). Структура u стратиграфия древерусских топонимов. B: Восточнославянская ономастика (c. 9–89). Москва: Наука.]

Rospond, Stanisław. (1984). Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Rozov, Volodimir Oleksìjovič. (1928). Ukraïnsʹkì gramoti. T. 1: XIV v. ì perša polovina XV v. Kiïvì: Ukraïnsʹka Akademìa Nauk. [Розов, Володимир Олексійович. (1928). Українські грамоти. Т. 1: XIV в. і перша половина XV в. Київі: Українськa Академіa Наук.]

Šahmatov, Aleksej Aleksandrovič (ed.). (1962). Polnoe sobranie russkihletopisej. Ipatʹevskaâ letopisʹ. Moskva: Akademii nauk SSSR. [Шахматов, Алексей Александрович (ред.). (1962). Полное собрание русских летописей. Ипатьевская летопись. Mосква: Академии наук СССР.]

Zaharčišina, P.Ì. (ed.). (1965). Josifìnsʹka (1785–1788) i Frantisʹkansʹka metriki. Peršì pozemelʹnì kadastri Galičini. Pokažnik naselenih punktìv. Kiïv: Lʹvìvsʹka Oblasna Knižkova Drukarnâ. [Захарчишина, П.І. (ред.). (1965). Йосифінська (1785–1788) i Франтиськанська метрики. Перші поземельні кадастри Галичини. Покажник населених пунктів. Київ: Львівська Обласна Книжкова Друкарня.]

Zaleski, Jan. (1987). Nazwy miejscowe Tarnopolszczyzny. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2019.37.2.83-96
Data publikacji: 2019-12-31 19:00:33
Data złożenia artykułu: 2019-04-04 08:04:01


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1102
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 430

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2019 Anna Czapla

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.