Analiza porównawcza przepisów prawnych dotyczących ochrony osób starszych przed oszustwami internetowymi

Maciej Siwicki

Streszczenie w języku polskim


W ostatnich latach odnotowano dramatyczny wzrost cyberprzestępstw wymierzonych w seniorów. W krajach takich jak Polska rozpowszechniły się specyficzne metody oszustw, takie jak „na wnuczka” czy „na policjanta”, a także ataki phishingowe, które często prowadzą do utraty oszczędności całego życia. Pomimo rosnącej skali problemu kryminologia napotyka trudności w dokładnym pomiarze zakresu oszustw internetowych. Zasięg i anonimowość Internetu ułatwiają popełnianie tych przestępstw, co sprawia, że ich wykrywanie i zapobieganie są trudniejsze niż w przypadku tradycyjnych metod. To rodzi istotne pytania dotyczące adekwatności obecnych rozwiązań prawnych chroniących osoby starsze oraz tego, czy prawo karne powinno uwzględniać wykorzystywanie ich łatwowierności lub niewiedzy. Analizując definicje prawne, modus operandi sprawców oraz porównawcze rozwiązania międzynarodowe, autor opracowania ma na celu ocenę, czy istniejące ramy prawne wystarczająco chronią seniorów oraz zbadanie potencjału harmonizacji ponadnarodowych środków prawnych, które mogłyby skuteczniej zabezpieczyć tę coraz częściej atakowaną grupę społeczną.


Słowa kluczowe


osoby starsze; oszustwa internetowe; prawo porównawcze; cyberprzestępczość

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


LITERATURE

Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, vol. 2, Warszawa 2000.

Chin C., Cybercrime and Cyberfraud, [in:] The Internet Encyclopedia, ed. H. Bidgoli, vol. 1, Hoboken 2004, DOI: https://doi.org/10.1002/047148296X.tie030.

Clough J., Principles of Cybercrime, New York 2010, DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511845123.

Fischer P., Lea S.E., Evans K.M., Why Do Individuals Respond to Fraudulent Scam Communications and Lose Money? The Psychological Determinants of Scam Compliance, “Journal of Applied Social Psychology” 2013, vol. 43(10), DOI: https://doi.org/10.1111/jasp.12158.

Heaton R., Criminal Law: Textbook, Oxford 2006.

Hlavica C., Klapproth U. (eds.), Tax Fraud & Forensic Accounting. Umgang mit Wirtschaftskriminalität, Wiesbaden 2011, DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-8349-6444-1.

Shang Y., Wu Z., Du X., Jiang Y., Ma B., Chi M., The Psychology of the Internet Fraud Victimization of Older Adults: A Systematic Review, “Frontiers in Psychology” 2022, vol. 13, DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.912242.

Shao J., Du W., Lin T., Li X., Li J., Lei H., Credulity Rather Than General Trust May Increase Vulnerability to Fraud in Older Adults: A Moderated Mediation Model, “Journal of Elder Abuse & Neglect” 2019, vol. 31(2), DOI: https://doi.org/10.1080/08946566.2018.1564105.

Siwicki M., Charakterystyka sprawcy i ofiary „cyberoszustwa”, [in:] Problemy bezpieczeństwa Europy i Azji, eds. T. Ambroziak, A. Czwołek, S. Gajewski, M. Nowak-Paralusz, Toruń 2016.

Siwicki M., Prawo karne wobec oszustw i innych związanych z nimi przestępstw w handlu internetowym oraz bankowości elektronicznej, Toruń 2018.

Sobol E., Słownik języka polskiego, Warszawa 2005.

Šepec M., Slovenian Criminal Code and Modern Criminal Law Approach to Computer-Related Fraud: A Comparative Legal Analysis, “International Journal of Cyber Criminology” 2012, vol. 6(2).

Oczkowski T., [in:] System Prawa Karnego, vol. 9: Przestępstwa przeciwko mieniu i gospodarcze, ed. R. Zawłocki, Warszawa 2015.

Vishwanath A., Herath T., Chen R., Wang J., Rao H.R., Why Do People Get Phished? Testing Individual Differences in Phishing Vulnerability within an Integrated, Information Processing Model, “Decision Support Systems” 2011, vol. 51(3), DOI: https://doi.org/10.1016/j.dss.2011.03.002.

Wells J.T., Bradford N.S., Geis G., Gill J.D., Kramer W.M., Ratley J.D., Robertson J., Fraud Examiners Manual, Austin 2011.

ONLINE SOURCES

“Aktywny Senior” 2023–2024, no. 7, https://www.wib.org.pl/wp-content/uploads/2023/12/231215-aktywny-senior-07-2023-2024.pdf (access: 20.8.2025).

Association of Certified Fraud Examiners, Fraud Examiners Manual, 2009, http://thelawdictionary.org/fraud (access: 20.8.2025).

Bischoff P., What Is the Nigerian Scam (419 Scam) with Examples, 22.9.2023, https://www.comparitech.com/identity-theft-protection/nigerian-scam (access: 20.8.2025).

Eurostat, Digitalisation in Europe – 2025 Edition, https://ec.europa.eu/eurostat/web/interactive-publications/digitalisation-2025 (access: 20.8.2025).

Eurostat, People Online in 2024, https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/w/ddn-20241217-1 (access: 20.8.2025).

FBI, Elder Fraud, https://www.fbi.gov/how-we-can-help-you/safety-resources/scams-and-safety/common-scams-and-crimes/elder-fraud (access: 20.8.2025).

Gill M., Walsh R., Senior Scam Statistics, 16.1.2024, https://www.comparitech.com/identity-theft-protection/senior-scam-statistics (access: 20.8.2025).

Investopedia, How Does a Pump-and-Dump Scam Work?, 13.1.2022, https://www.investopedia.com/ask/answers/05/061205.asp (access: 20.8.2025).

Jaroszewski D., Polscy seniorzy masowo się na to nabierają. Straty sięgają 141 mln zł, 28.12.2023, https://www.telepolis.pl/tech/bezpieczenstwo/oszustwo-wnuczek-nask-statystyki (access: 20.8.2025).

La Morgia M., Mei A., Sassi F., Stefa J., Pump and Dumps in the Bitcoin Era: Real Time Detection of Cryptocurrency Market Manipulations, 2020, https://ieeexplore.ieee.org/document/9209660 (access: 20.8.2025).

Monitor, FBI alarmuje: Amerykanie stracili rekordowe 16,6 mld dolarów w 2024 roku w wyniku przestępstw internetowych, 23.4.2025, https://www.monitorlocalnews.com/fbi-alarmuje-amerykanie-stracili-rekordowe-16-6-mld-dolarow-w-2024-roku-w-wyniku-przestepstw-internetowych (access: 20.8.2025).

Palmer D., Cybersecurity: Why More Needs to Be Done to Help Older People Stay Safe Online, 12.11.2019, https://www.zdnet.com/article/cybersecurity-why-more-needs-to-be-done-to-help-older-people-stay-safe-online (access: 20.8.2025).

Pascual M., Las estafas por internet representan más del 80% de los ciberdelitos, 6.8.2021, https://www.newtral.es/estafas-internet-ciberdelitos/20210806 (access: 20.8.2025).

Portal Radia Deon, W 2023 roku seniorzy w USA stracili ponad 3 mld USD na skutek oszustw, 2.5.2024, https://deon24.com/2024/05/02/w-2023-roku-seniorzy-w-usa-stracili-ponad-3-mld-usd-na-skutek-oszustw (access: 20.8.2025).

Rymsza A., Seniorzy są łatwym celem oszustw w Internecie. Trzeba zadbać o ich edukację!, 13.11.2019, https://www.dobreprogramy.pl/seniorzy-sa-latwym-celem-oszustw-w-internecie-trzeba-zadbac-o-ich-edukacje,6628728443115137a (access: 20.8.2025).

United Kingdom, Cabinet Office, Identity Fraud: A Study, July 2022, https://www.ojp.gov/ncjrs/virtual-library/abstracts/identity-fraud-study (access: 20.8.2025).

Walsh R., Bischoff P., US Cyber Security and Cybercrime Statistics, 10.1.2024, https://www.comparitech.com/blog/information-security/us-cyber-crime-statistics (access: 20.8.2025).

LEGAL ACTS

Criminal Code of Bulgaria (2017). SG No. 85/24.10.2017.

Criminal Code of Estonia (2001). RT I 2001, 61, 364.

Criminal Code of Finland (2022).

Criminal Code of France (2024).

Criminal Code of Germany (2018). BGBl. 2024 I Nr. 109.

Criminal Code of Italy (2018).

Criminal Code of Latvia (2023).

Criminal Code of the Netherlands (2012).

Criminal Code of Poland (1997). Consolidated text, Journal of Laws 2024, item 17.

Criminal Code of the Republic of Ukraine (2001).

Criminal Code of Slovakia (2019). 474/2019 Coll.

Criminal Code of Spain (2024). Organic Law 10/1995, of 23 November, 33987-34058.

Criminal Code of Sweden (2020). SFS 1962:700 Brottsbalken.

Criminal Code of Switzerland (2020). StGB, SR 311.0.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2025.34.2.321-341
Data publikacji: 2025-09-25 23:21:42
Data złożenia artykułu: 2024-09-05 12:19:01


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Maciej Siwicki

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.