Чуждото богомилство? Историософските колебания на Петър Мутафчиев

Streszczenie w języku polskim

Obcy bogomilizm? Historiozoficzne wahania Petara Mutafcziewa

Artykuł jest poświęcony historycznemu esejowi Petyra Mutafcziewa pt. Pop Bogomił i święty Iwan Rylski. Duch negacji w naszej historii (Поп Богомил и Свети Иван Рилски. Духът на отрицанието в нашата история). Tekst wybitnego historyka napisany w 1934 roku został omówiony w kontekście całościowego historiograficznego dorobku autora oraz w świetle kulturowych poszukiwań bułgarskich intelektualistów okresu międzywojennego. Opracowanie przynosi nowe ustalenia dotyczące wpływów zewnętrznych na naukowe poglądy Mutafcziewa, przede wszystkim stosunek Benedetta Croce’go do absolutnego historyzmu. W tekście rozpatrzono również trzy główne koncepcje historiozoficzne bułgarskiego mediewisty: 1) skokowy rozwój bułgarskiej historii, 2) destrukcyjny wpływ bizantynizmu na życie polityczne, religijne i kulturowe średniowiecznej Bułgarii, a także 3) powierzchowny charakter ludowej wiary Bułgarów jako skutek przyjęcia obcego chrześcijaństwa z rąk bizantyjskich. Pod tym względem bogomilizm wydaje się być doktryną zewnętrzną, zawierającą starsze idee dualistyczne, które rozpowszechniały się w Bizancjum, a tym samym do pewnego stopnia odzwierciedlały destrukcyjny charakter bizantynizmu. Oryginalna koncepcja Mutafchieva odchodzi od utartych ścieżek przetartych przez wcześniejszych badaczy, a tym samym świadczy o doskonałości zarówno samego eseju, jak i ogólnej wizji historii Bułgarii prezentowanej przez historyka.