Serbskie rzeczowniki motywowane leksemem ‘дете’ (‘деца’)

Streszczenie w języku polskim

W artykule omówiono należące do języka standardowego serbskie rzeczowniki motywowane formą ‘дете (деца)’ ‘dziecko (dzieci)’. Punktem wyjścia dociekań jest słownikowa definicja serbskiego leksemu ‘дете (деца)’. W opracowaniu poddano również analizie dotychczasowy stan badań etymologicznych odnoszących się do ogólnego pierwotnego znaczenia wyrazu ‘dziecko’ w językach słowiańskich i innych językach europejskich. Następnie, po tak rozszerzonej części wprowadzającej, na podstawie wyekscerpowanego materiału językowego, wyrazy motywowane podzielono ostatecznie na derywaty deminutywne i augmentatywne oraz złożenia, podano ich słownikową definicję, a także zbadano je pod kątem słowotwórczym. W zakres analizy włączono również serbską formę ‘дечак (дечкo)’. Wyekscerpowany materiał językowy pochodzi z publikacji Речник српскога језика wydanej przez Maticę Serbską – najobszerniejszej jak dotychczas pracy leksykograficznej dotyczącej współczesnego standardowego języka serbskiego. W związku z tym w tekście zawarto również rys analityczny dotyczący i tej publikacji. Analiza zgromadzonego materiału językowego wykazała, iż w serbskim języku standardowym derywaty i złożenia rzeczownikowe motywowane leksemem ‘дете (деца)’ stanowią dość liczną grupę. Badania dowiodły również, że w procesie tworzenia form deminutywnych, augmentatywnych, złożeń oraz formy ‘дечак (дечкo)’ mógł uczestniczyć zarówno podstawowy wyraz motywujący дете, jak i jego wariant – posiadający znaczenie liczby mnogiej – rzeczownik zbiorowy ‘деца’. Jednocześnie rozważania etymologiczne dotyczące wyrazu motywującego ‘дете (деца)’ na tle słowiańskim i europejskim pokazały, iż pierwotnie desygnat tego wyrazu posiadał dużo niższą pozycję społeczną, niż obecnie. Mogą na to wskazywać zanalizowane derywaty augmentatywne (i pejoratywne zarazem). Z kolei deminutywa i spieszczenia są raczej pierwotnym „produktem powstałym” w ramach bliskiej rodziny, które później stały się leksemami języka standardowego (choć nie należy zapominać, że również i one mogą w konkretnej sytuacji komunikatywnej przybierać znaczenie deprecjonujące, czy ironiczne). Zanalizowane złożenia mogły natomiast pierwotnie należeć do terminologii prawnej, a następnie, w miarę jak zaczęto je używać coraz powszechniej, znalazły się w obrębie serbskiej leksyki standardowej. W przypadku złożeń ciekawym zjawiskiem jest ich „podwójna” motywacja, mogą one mianowicie pochodzić od formy ‘дете’, ale również od ‘деца’, posiadając zarazem to samo znaczenie.