Niekonwencjonalny, czyli lepszy – komponent wartościujący a znaczenie słów konwencjonalny i niekonwencjonalny w języku polskim

Аннотация

Celem niniejszego artykułu jest próba opisu sposobu przenikania się komponentu opisowego i oceniającego w języku na przykładzie antonimicznej pary przymiotników konwencjonalny/niekonwencjonalny, a także analiza ich wartościowania kontekstowego. Materiał badawczy stanowią dane słownikowe oraz konkordancje analizowanych przymiotników zaczerpnięte z Narodowego Korpusu Języka Polskiego. Przeprowadzona analiza pozwala zaliczyć omawiane przymiotniki do słów opisowo-wartościujących i zauważyć przypisywanie w języku polskim negatywnej ewaluacji temu, co jest oceniane jako konwencjonalne, a pozytywnej temu, co niekonwencjonalne. Komponent opisowy, definicyjny, nie jest więc w przypadku tych słów tożsamy z komponentem wartościującym. Coś, co jest konwencjonalne według definicji słownikowych jest zgodne z normą, jest oczekiwane przez społeczność, jednocześnie jest oceniane jako bezpieczne, ale nudne, nieciekawe, nieoryginalne. Zaś to, co jest niekonwencjonalne, choć zakłada nieprzestrzeganie ogólnie przyjętych i akceptowanych norm, jest postrzegane jako coś ciekawego, zaskakującego, odważnego, choć niebezpiecznego, nierozpoznanego. Można uznać, że ów rozdźwięk między komponentem opisowym i wartościującym w przypadku przeanalizowanych słów jest znakiem podążania języka za zmieniającą się rzeczywistością, w której współcześnie wyżej ceni się człowieka potrafiącego nie tyle przestrzegać konwencji, co z nią grać.