Envoyer cet article par courriel „Co za małpa, proszę pana!”, czyli o „adopcji” szympansa albo nowych wymiarach starej bio-wspólnoty
Résumé
Autor podejmuje problem relacji człowiek–zwierzę inne niż człowiek, analizując przebieg oraz konsekwencje eksperymentu naukowego zaprezentowanego w pracy Rogera Foutsa Najbliżsi krewni. Ponieważ świadectwo uczonego, będąc przykładem prymatologicznego storytellingu, realizuje wzorce rozmaitych literackich modeli, Waligóra bada je przy użyciu narzędzi literaturoznawczych. Rozważa jednocześnie – w kontekście badań z kręgu animal studies oraz zwierzęco-środowiskowego zwrotu – etyczne uwarunkowania rozmaitych dwudziestowiecznych projektów uczenia naczelnych języka, w tym przedstawiony przez Foutsa opis uczenia szympansicy Washoe języka migowego. Ponadto rozpoznaje i klasyfikuje projekt jako przekonującą egzemplifikację hipotezy gesturalnej, czyli pierwszeństwa gestów w procesie ewolucji ludzkiej zdolności językowej.
Mots-clés
Texte intégral :
PDF (Język Polski)Références
Abramowska, J. (2010). Pisarze w zwierzyńcu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Bakke, M. (2011). Studia nad zwierzętami. Od aktywizmu do akademii i z powrotem? Teksty Drugie, (3), 193–204.
Bakke, M. (2015). Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Barcz, A. (2013). Posthumanizm i jego zwierzęce odgłosy w literaturze. Teksty Drugie, (1–2), 60–79.
Barcz, A. (2016). Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Blum, D. (1997). All in the Family. The New York Times. Pobrane z: https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/books/97/10/12/reviews/971012.12blumst.html
Calarco, M. (2022). Zoografie. Kwestia zwierzęca od Heideggera do Derridy. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury.
Czajkowska-Kisil, M., Kuder, A., Linde-Usiekniewicz, J. (2014). Przestrzeń i ruch jako elementy strategii narracyjnych w opowiadaniu historyjek obrazkowych w polskim języku migowym (PJM). W: P. Rutkowski, S. Łozińska (red.), Lingwistyka przestrzeni i ruchu. Komunikacja migowa a metody korpusowe (s. 179–201). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Pobrane z: https://www.plm.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2012/10/Rutkowski-Lozinska-Lingwistyka-przestrzeni-i-ruchu.pdf
Darwin, K. (1884). O pochodzeniu człowieka. Lwów: Księgarnia Polska A.D. Bartoszewicza i M. Biernackiego.
Dawkins, R. (2009). Bóg urojony. Warszawa: Wydawnictwo CiS.
Dawkins, R. (2010). Najwspanialsze widowisko świata. Świadectwa ewolucji. Warszawa: Wydawnictwo CiS.
Dawkins, R., Dennett, D.C., Harris, S., Hitchens, C. (2019). Czterej Jeźdźcy Apokalipsy. Jak zaczęła się ateistyczna rewolucja. Warszawa: Stare Groszki.
Dąbrowska, D., Krupiński, P. (red.). (2011). (Inne) zwierzęta mają głos. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Dennett, D. (2008). Odczarowanie. Religia jako fenomen naturalny. Warszawa: PIW.
Dennett, D., Plantinga, A. (2014). Nauka i religia. Czy można je pogodzić? Kraków: Copernicus Center Press.
Domańska, E. (2010). Jakiej metodologii potrzebuje współczesna humanistyka? Teksty Drugie, (1–2), 45–55.
Donaldson, S., Kymlicka, W. (2018). Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt. Warszawa: Oficyna 21.
Fouts, R., Mills, S.T. (1999). Najbliżsi krewni. Jak szympansy uświadomiły mi, kim jesteśmy. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
Francione, G.L. (2007). Animal Rights and Domesticated Nonhumans. Pobrane z: https://www.abolitionistapproach.com/animal-rights-and-domesticated-nonhumans
Goodall, J. (1999). Wstęp. W: R. Fouts, S.T. Mills, Najbliżsi krewni. Jak szympansy uświadomiły mi, kim jesteśmy. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
Gray, J. (2003). Słomiane psy. Myśli o ludziach i innych zwierzętach. Warszawa: Książka i Wiedza.
Gzyra, D. (2016). Zwierzęta pozaludzkie jako podmioty polityki. Koncepcja „zoopolis” i jej krytyka. Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies, (2), 253–262.
Gzyra, D. (2020). Zwierzęta pozaludzkie. Magazyn Istota. Pobrane z: https://www.istota.info/?p=2758
Harris, S. (2012). Koniec wiary. Religia, terror i przyszłość rozumu. Nysa: Wydawnictwo Błękitna Kropka.
Hitchens, C. (2021). Bóg nie jest wielki. Katowice: Post Factum.
Hoczyk, J. (2014). Posthumanizm a podmiotowość nie-ludzkich zwierząt. Przegląd wybranych problemów komunikacji międzygatunkowej i „międzypodmiotowej”. W: A. Barcz, M. Dąbrowska (red.), Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna (s. 137–152). Lublin: e-Naukowiec.
Kochanowski, J. (1980). Dzieła polskie. Warszawa: PIW.
Koziołek, R. (2012). Teoria literatury jako akt wiary. W: J. Olejniczak, M. Baron, P. Tomczok (red.), Teoria nad-interpretacją? (s. 12–29). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kwiatek, Ł. (2016). Wychowane na człowieka. Tygodnik Powszechny. Pobrane z: https://www.tygodnikpowszechny.pl/wychowane-na-czlowieka-35934
Lawick-Goodall, J. van (1974). W cieniu człowieka. Warszawa: PWN.
Parkinson, A. (reż.). (2021). Moje życie z Lucy. Wielka Brytania.
Pollock, M. (2015). Storytelling Apes: Primatology Narratives Past and Future. Pennsylvania: The Pennsylvania State University.
Redzisz, M. (2022). „Była jedną z najbliższych mi istot na świecie”. Historia Lucy, szympansicy, która myślała, że jest człowiekiem. Wysokie Obcasy. Pobrane z: https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,181450,28061144,lucy-szympans-ktory-myslal-ze-jest-czlowiekiem.html?_ga=2.180792423.1582798765.1641757754-1815931675.1634056485#S.W-K.C-B.5-L.1.maly
Review. (b.d.). “Next of Kin” by Roger Fouts. Pobrane z: https://2think.org/nok.shtml
Ritvo, H. (2007). On the Animal Turn. Daedalus, 136(4), 118–122. DOI: 10.1162/daed.2007.136.4.118
Sörlin, S. (2014). Environmental Turn in the Human Sciences: Will It Become Decisive Enough? Pobrane z: https://www.ias.edu/ideas/2014/sorlin-environment
Szaj, P. (2016). Zwierzę jako absolutny Inny – otwieranie nie/możliwości. Analiza i Egzystencja, (36), 53–72. DOI: 10.18276/aie.2016.36-03
Szymborska, W. (2000). Małpa. W: Wiersze wybrane. Kraków: Wydawnictwo a5.
Tischner, J. (1998). Filozofia dramatu. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Trojan, M. (2012). Opowieść „wigilijna” o małpach, co miały mówić ludzkim głosem. Pobrane z: https://natemat.pl/blogi/maciejtrojan/44067,opowiesc-wigilijna-o-malpach-co-mialy-mowic-ludzkim-glosem
Trojan, M. (2013). Na tropie zwierzęcego umysłu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Twardowski, M. (2018). Relacja człowiek–zwierzę w paradygmacie biocentrycznym. W: M. Kubisz, J. Tymieniecka-Suchanek (red.), Zwierzę – język – emocje. Dyskursy i narracje (s. 25–32). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Waal, F. de (2016). Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych. Kraków: Copernicus Center Press.
Waldau, P. (2011). Religia i zwierzęta. W: P. Singer (red.), W obronie zwierząt (s. 105–125). Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Weil, K. (2014). Zwrot ku zwierzętom. Sprawozdanie. W: A. Barcz, M. Dąbrowska (red.), Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna (s. 15–36). Lublin: e-Naukowiec.
Westoll, A. (2013). Szympansy z azylu Fauna. O przetrwaniu i woli życia. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Wężkiewicz-Ziółkowska, D., Wieczorkowska, E. (red.). (2016). Biological turn. Idee biologii w humanistyce współczesnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Żychliński, A. (2009). Homo loquens. O różnicy antropologicznej. Teksty Drugie, (5), 56–84.
Żywiczyński, P., Wacewicz, S. (2015). Ewolucja języka. W stronę hipotez gesturalnych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/en.2023.8.405-423
Date of publication: 2023-11-01 15:57:08
Date of submission: 2023-01-15 21:04:56
Statistiques
Indicateurs
Renvois
- Il n'y a présentement aucun renvoi.
Droit d'auteur (c) 2023, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
Ce(tte) œuvre est mise à disposition selon les termes de la Licence Creative Commons Attribution 4.0 International.