Wyślij tekst przez e-mail Człowiek i choroba: walka utrwalona w słowie
Streszczenie w języku polskim
W artykule omawiam utrwaloną w różnorodnych danych językowych relację, która dotyczy człowieka i choroby. Bazuję na materiale folklorowym, przywołuję przede wszystkim ludowe formuły magiczne, zwane zamówieniami. Magiczny rytuał leczniczy postrzegam jako całość, w której słowo współtowarzyszy określonym czynnościom, odbywającym się w wyznaczonym czasie, w wyznaczonym miejscu, przy zastosowaniu określonych atrybutów. W bardzo specyficznej sytuacji egzystencjalnej, jaką jest choroba, ujawniają się najbardziej elementarne mechanizmy myślenia o rzeczywistości, stąd też rytuał leczniczy ukazuje oparte na własnym doświadczaniu ciała wyobrażenia i sądy dotyczące choroby. Sądy te można obserwować dzięki swoistej materializacji, jaką uzyskują za pośrednictwem języka/tekstu objawiającego się w konkretnej sytuacji wykonawczej. Analiza danych językowych/tekstowych pozwala na odkrycie właściwego sensu czynności wykonywanych w procesie magicznego uzdrawiania; działania te stanowią dopełnienie słowa, są też silnie powiązane z wierzeniami na temat choroby w ogóle i stanowią charakterystyczne świadectwo walki człowieka z chorobą
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006.
Bartmiński J., Nikita Iljicz Tołstoj i program etnolingwistyki historycznej, „Etnolingwistyka” 1992, nr 5.
Bartmiński J., Pojęcie językowego obrazu świata i sposoby jego operacjonalizacji, [in:] Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa?, red. P. Czapliński, A. Legeżyńska, M. Telicki, Poznań 2010.
Burszta J., Lecznictwo ludowe, [in:] Kultura ludowa Wielkopolski, red. J. Burszta, t. 3, Poznań 1967.
Chlebda W., O źródłach, celach i drogach postępowania etnolingwistycznego w badaniach porównawczych, „Studia Slavica. Slovanské Studie” 2010, nr 14.
Czerny A., Istoty mityczne Serbów Łużyckich, „Wisła” 1985, nr 9.
Drabik B., Komplement i komplementowanie jako akt mowy i komunikacyjna strategia, Kraków 2004.
Federowski M., Lud okolic Żarek, Siewierza i Pilicy. Jego zwyczaje, sposób życia, obrzędy, podania, gusła, zabobony, pieśni, zabawy, przysłowia, zagadki i właściwości mowy, t. 2, Warszawa 1889.
Fleischer M., Obraz świata. Ujęcie z punktu widzenia teorii systemów i konstruktywizmu, „Język a Kultura” 2000, nr 13.
Kotula F., Znaki przeszłości, Warszawa 1976.
Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988.
Marczewska M., Ja cię zamawiam, ja cię wypędzam… Choroba. Studium językowo-kulturowe, Kielce 2012.
Niebrzegowska-Bartmińska S., Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie, „Etnolingwistyka” 2017, nr 29.
Niebrzegowska-Bartmińska S., Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Lublin 2007.
Puzynina J., Człowiek – język – wartość, [in:] eadem, Słowo – wartość – kultura, Lublin 1997.
Rybarczyk-Dyjewska J., Język jako narzędzie magii na przykładzie zaklęć rosyjskich, Kraków 2013.
Sontag S., Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, Warszawa 1997.
Spittal S., Lecznictwo ludowe w Załoźcach i okolicy, „Rocznik Podolski” 1938, nr 1.
Stec M., Konceptualizacja pojęcia choroba w polszczyźnie, „Poradnik Językowy” 2007, nr 1.
Tołstoj N.I., Język a kultura (niektóre zagadnienia słowiańskiej etnolingwistyki), „Etnolingwistyka” 1992, nr 5.
Tołstoj S., Zagovory, [in:] Slavjanskije drevnosti. Etnolingvisticzeskij slovar’, red. N.I. Tolstogo, Moskva 1999.
Tuszewicki M., Żaba pod językiem. Medycyna ludowa Żydów aszkenazyjskich przełomu XIX i XX wieku, Kraków–Budapeszt 2015.
Tylkowa D., Medycyna ludowa w kulturze wsi Karpat Polskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1989.
Vitebsky P., Szaman, Warszawa 1996.
Wilczkowski A., Medycyna ludowa. Między tradycją a współczesnością, [in:] Centrum na peryferiach. Monografia społeczności lokalnej Ejszyszek i okolic na Wileńszczyźnie, red. A. Perzanowski, Warszawa 2005.
Zamiara K., Kulturowy wymiar kategorii choroby, [in:] Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki, red. J.M. Brzeziński, L. Cierpiałkowska, Gdańsk 2008.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/en.2018.3.225-240
Data publikacji: 2019-01-13 11:07:23
Data złożenia artykułu: 2018-06-17 23:09:15
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.