Hide
Show all
Email this article Types of Data and Semantic Coherence of the Cognitive Definition. The Case of the Polish homeland
Abstract
The central concept of cultural linguistics (ethnolinguistics) – regardless of its dialectological, etymological, onomastic or cognitive orientation – is the linguistic worldview (LWV). In synthesizing ethnolinguistic publications (dictionaries or lexicons), while reconstructing “portions” of LWV (stereotypes, terms, concepts, culturemes, keywords), linguistic data (systemic, text-based, surveys) and co-linguistic data are taken into account. The former are especially used in analyses based on “national” and “comparative” ethnolinguistics (cf. e.g. Axiological Lexicon of Slavs and their Neighbors, LASiS 2015–2019); both the former and the latter are used within the framework of “folk” ethnolinguistics (cf. Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols, SSiSL 1996–2022). The type of ethnolinguistically relevant data usually goes hand in hand with the types of descriptions: separative (LASiS) or holistic (SSiSL).
This article presents the concept of the Polish homeland, reconstructed on the basis of both linguistic and co-linguistic data (as in SSiSL). Questions are asked concerning the semantic coherence of the cognitive definition of homeland, i.e., which characteristics of homeland are present in which types of data and how coherent are the judgments about homeland contained in those different types.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Anusiewicz Janusz, 1995, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Bartmiński Jerzy, 1987, Ojczyzna. Projekt fragmentu hasła do słownika aksjologicznego, [w:] Co badania filologiczne mówią o wartości. Materiały z sesji naukowej 17–21 listopada 1986 r., red. Andrzej Bogusławski, Krzysztof Byrski, Zbigniew Lewicki przy współpracy z Januszem Krzywickim, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii, s. 133–168.
Bartmiński Jerzy, 1989, Jak biegną drogi ojczyzny, „Ethos”, r. 2, nr 5, s. 165–171.
Bartmiński Jerzy, 1990a, Punkt widzenia, perspektywa interpretacyjna, językowy obraz świata, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 109–127.
Bartmiński Jerzy, 1990b, Ojczyzna w pieśniach i wierszach chłopskich, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 3, s. 9–13.
Bartmiński Jerzy, 1993a, Polskie rozumienie ojczyzny i jego warianty, [w:] Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, s. 23–48.
Bartmiński Jerzy, 1993b, Ojczyzny europejskie – duże i małe, [w:] Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, s. 5–11.
Bartmiński Jerzy, 1996, O „Słowniku stereotypów i symboli ludowych”, [w:] Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1. Kosmos, cz. 1. Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, red. Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora: Stanisława Niebrzegowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 9–34.
Bartmiński Jerzy, 1998, Dynamika polskiego pojęcia ojczyzny, „Prace Filologiczne”, t. XLIII, s. 53–60.
Bartmiński Jerzy, 2002, Jak biegną drogi ojczyzny?, [w:] Z Wojtyłą myśląc Ojczyna, red. Wojciech Chudy, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 41–49.
Bartmiński Jerzy, 2006, Ojczyzna, [w:] Język. Wartości. Polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 340–347.
Bartmiński Jerzy, 2010, Pojęcie „językowy obraz świata” i sposoby jego operacjonalizacji, [w:] Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa?, red. Przemysław Czapliński, Anna Legeżyńska, Marcin Telicki, Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, s. 155–178.
Bartmiński Jerzy, 2013, Rola etymologii w rekonstrukcji językowego obrazu świata, „LingVaria” 16, s. 233–245.
Bartmiński Jerzy, 2014, Ankieta jako pomocnicze narzędzie rekonstrukcji językowego obrazu świata, [w:] Wartości w językowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, t. 3. Problemy eksplikowania i profilowania pojęć, red. Iwona Bielińska-Gardziel, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Joanna Szadura, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 279–308.
Bartmiński Jerzy, 2015, Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów – co zawiera, na jakich zasadach się opiera, dla kogo jest przeznaczony?, [w:] Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. nacz. Jerzy Bartmiński, t. 1. Dom, red. Jerzy Bartmiński, Iwona Bielińska-Gardziel, Beata Żywicka, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 7–13.
Bartmiński Jerzy, 2021, Oblicza ojczyzny i patriotyzmu, [w:] Medialne i transmedialne procesy narracyjne w identyfikacji postaw patriotycznych Polaków, red. Maciej Kawka, Wojciech Prażuch, Paweł Płaneta, Kraków: Wydawnictwo Libron, s. 17–36.
Bartmiński Jerzy, Tokarski Ryszard, 1986, Językowy obraz świata a spójność tekstu, [w:] Teoria tekstu. Zbiór studiów, red. Teresa Dobrzyńska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 65–81.
Bartmiński Jerzy, Żuk Grzegorz, 2009, Pojęcie równości i jego profilowanie we współczesnym języku polskim, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 21, s. 47–67.
Buczyńska-Garewicz Hanna, 1975, Znak, znaczenie, wartość. Szkice o filozofii amerykańskiej, Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Grzegorczykowa Renata, 1990, Pojęcie językowego obrazu świata, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 41–49.
Habrajska Grażyna, 2000, Metody ankietowe i analiza tekstów w badaniach językowego obrazu świata, [w:] Język a Kultura, t. 13: Językowy obraz świata i kultura, red. Anna Dabrowska, Janusz Anusiewicz, Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”, s. 73–84.
LASiS – Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. Jerzy Bartmiński, t. 1. Dom, red. Jerzy Bartmiński, Iwona Bielińska-Gardziel, Beata Żywicka, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2015; t. 2. Europa, red. Wojciech Chlebda, Lublin–Opole: Wydawnictwo UMCS 2018; t. 3. Praca, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata Brzozowska, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2016; t. 4. Wolność, red. Maciej Abramowicz, Jerzy Bartmiński, Lublin–Warszawa: Wydawnictwo UMCS 2019; t. 5. Honor, red. Petar Sotirov, Dejan Ajdačić, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2017.
Lipski Jan Józef, 1981, Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy. Uwagi o megalomanii narodowej i ksenofobii Polaków, Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza.
Maćkiewicz Jolanta, 1990, Wyspa – językowy obraz wycinka rzeczywistości, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 207–221.
Malinowski Bronisław, 1935/1987, Dzieła, t. 5. Ogrody koralowe i ich magia. Studium metod uprawy ziemi oraz obrzędów towarzyszących rolnictwu na Wyspach Trobrianda. Język magii i ogrodnictwa, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
MSJP Wys – Mały słownik zaginionej polszczyzny, red. Felicja Wysocka. Opracowanie: Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa i Felicja Wysocka, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN 2003.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2017, Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie?, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 29, s. 11–29 [wersja angielska: What data are relevant to ethnolinguistic analyses?, „Ethnolinguistics” 29, 2018, s. 11–29].
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2021, Elementy „językowe” i „przyjęzykowe” w definicji leksykograficznej, [w:] Leksikografija i leksikologija u svetlu aktuelnih problema. Zbornik naučnih radova, red. Stana Ristić, Ivana Lazić-Konjik, Nenad Ivanović, Beograd: Institut za srpski jezik SANU, s. 745–760.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2024, Ile ojca, ile matki jest w polskiej ojczyźnie? Jeszcze raz o roli danych etymologicznych w rekonstrukcji językowego obrazu świata, „LingVaria” 2024, s. 215–232.
Niewiara Aleksandra, 2019, Imagologia. Pamięć zbiorowa, umysł i kultura, Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Pisarek Walery, 1978, Językowy obraz świata, [hasło w:] Encyklopedia wiedzy o języku polskim, red. Stanisław Urbańczyk, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 168–169.
POwWJE – Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej 1993.
SJP Dor – Słownik języka polskiego, t. 1–11, red. Witold Doroszewski, Warszawa 1958–1969.
Skor SF – Stanisław Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1–2, Warszawa 1967–1968.
SLSJ – Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław: Wydawnictwo UWr 1980.
SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1. Kosmos. Koncepcja całości i redakcja Jerzy Bartmiński, z-ca red. Stanisława Niebrzegowska [od cz. 3. Niebrzegowska-Bartmińska], Lublin: Wydawnictwo UMCS, cz. 1. Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, 1996; cz. 2. Ziemia, woda, podziemie, 1999; cz. 3. Meteorologia, 2012; cz. 4. Świat, światło, metale, 2012; t. 2. Rośliny, cz. 1. Zboża, 2017; cz. 2. Warzywa, przyprawy, rośliny przemysłowe, 2018; cz. 3. Kwiaty, 2019; cz. 4. Zioła, 2019; cz. 5. Drzewa owocowe i iglaste, 2020; cz. 6. Drzewa liściaste, 2021, cz. 7. Krzewy i krzewinki, 2022.
Tokarski Ryszard, 1993, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2. Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław: Wydawnictwo „Wiedzy o Kulturze”, s. s. 335–362.
WSJP PAN – Wielki słownik języka polskiego, red. Piotr Żmigrodzki, online: http://www.wsjp.pl/ (wyszukiwania: 2023 r.).
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2024.36.295
Date of publication: 2024-08-09 22:16:36
Date of submission: 2024-01-11 17:13:34
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2024 Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.