Between Ethnolinguistics and Phenomenology, or the Mutual Translatability of Linguistically Constructed Experienced Worlds

Jan Kajfosz

Abstract


The goal of the article is to identify the conditions of cultural translation, without which neither ethnolinguistics nor ethnography could exist. Attention is focused on the phenomenological inspirations of qualitative research. The first of these is the need to analyse the specific situational context relative to the question of the extent to which language governs human experience. On the basis of Edmund Husserl’s proposals, it can be assumed that the power of language over the human being differs in scope depending on whether a spontaneous (pre-theoretical) attitude toward phenomena prevails over a reflective (theoretical) attitude, or vice versa. Both ethnolinguistics and ethnography start from the assumption that various social creations of reality can differ fundamentally due to different linguistic and cultural systems. Nonetheless, it can be assumed that human corporeality, subjected to conscious reflection, is the common denominator of such systems, so that ethnolinguists and ethnographers can understand any text relatively well “from the inside” (i.e., from the emic perspective of native speakers).


Keywords


ethnolinguistics; ethnography; cultural relativism; phenomenology; social constructivism

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Apel Karl-Otto, 1959, Der philosophische Wahrheitsbegriff als Voraussetzung einer inhaltlich orientierten Sprachwissenschaft, [w:] Sprache – Schlüssel zur Welt. Festschrift für Leo Weisgerber, red. H. Gipper, Düsseldorf: Schwann, s. 11–38.

Apel Karl-Otto, 1991, Transformation der Philosophie, Bd 1: Sprachanalytik, Semiotik, Hermeneutik, Frankfurt am Main: Suhrkamp.

Arendt Hannah, 2002, Myślenie, przeł. Hanna Buczyńska-Garewicz, Warszawa: Czytelnik.

Barthes Roland, 2000, Mitologie, przeł. Adam Dziadek, Warszawa: KR.

Bartmiński Jerzy, 2007a, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Bartmiński Jerzy, 2007b, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Bartmiński Jerzy, 2008, Etnolingwistyka, lingwistyka kulturowa, lingwistyka antropologiczna?, [w:] Język a kultura, t. 20. Jubileuszowy, red. Anna Dąbrowska, Wrocław: Wydawnictwo UWr, s. 15–33.

Berger Peter Ludwig, Luckmann Thomas, 1983, Społeczne tworzenie rzeczywistości, tłum. Józef Niżnik, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Bocheński Józef Maria, 1956, Formale Logik, Freiburg im Breisgau: Alber.

Bourdieu Pierre, 2008, Zmysł praktyczny, przeł. Maciej Falski, Kraków: Wydawnictwo UJ.

Burszta Wojciech, 1998, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Poznań: Zysk i S-ka.

Cassirer Ernst, 1998, Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, przeł. Anna Staniewska, Warszawa: Czytelnik.

Culler Jonathan, 1993, Saussure, przeł. Jana Lazarová, Bratislava: Archa.

Czachur Waldemar, 2020, Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.

Desjarlais Robert, Throop Jason C., 2011, Phenomenological Approaches in Anthropology, „Annual Review of Anthropology” 40, s. 87–102.

Gennep Arnold van, 2006, Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii, przeł. Beata Biały, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Headland Thomas N., Pike Kenneth Lee, Harris Marvin, 1990, Emics and etics. The insider/outsider debate, Newbury Park: SAGE.

Heidegger Martin, 1994, Bauen, Wohnen, Denken, [w:] tegoż, Vorträge und Aufsätze, Stuttgart: Neske.

Husserl Edmund, 1952, Ideen zu einer reinen Phänomenologie und phänomenologischen Philosophie, 2. Buch: Phänomenologische Untersuchungen zur Konstitution, red. Marly Biemel, Rudolf Bernet, Den Haag: Nijhoff.

Husserl Edmund, 1954, Die Krisis der europäischen Wissenschaften und die transzendentale Phänomenologie, Bd 6, red. Walter Biemel, Rudolf Bernet, Den Haag: Nijhoff.

Jakobson Roman, 1989, Poetyka w świetle językoznawstwa, [w:] W poszukiwaniu istoty języka, t. 2: Wybór pism, red. Maria Renata Mayenowa, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Kajfosz Jan, 2005, Relativita žitého světa jako průnik zájmů fenomenologie a sémiotiky, [w:] Schizma filosofie 20. století, red. Martin Nitsche, Pavel Sousedík, Martin Šimsa, Ústí and Labem: Univerzita Jana Evangelisty Purkyně, s. 271–285.

Kajfosz Jan, 2018a, Fenomenologia Jana Patočki a kwestia językowego konstruowania świata, [w:] Spotkania filozoficzno-socjologiczne na pograniczu w ramach Polsko-Czeskiej Wolnej Szkoły Nauk Filozoficznych i Społecznych im. Profesora Jana Szczepańskiego, red. Andrzej Kasperek, Hynek Böhm, Katowice: Polska Akademia Nauk Oddział w Katowicach, s. 30–44.

Kajfosz Jan, 2018b, Presupozycje w analizie potocznych dyskursów pamięciowych, [w:] Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, red. Waldemar Czachur, Warszawa: Wydawnictwa UW, s. 118–137.

Kołakowski Leszek, 1991, O wypowiadaniu niewypowiadalnego. Język i sacrum, [w:] Język a kultura, t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, red. Jerzy Bartmiński, Renata Grzegorczykowa, Wrocław: Wydawnictwo UWr, s. 53–64.

Kwaśnica Robert, 1991, Rzeczywistość jako byt sensu. Teza o językowym tworzeniu rzeczywistości, [w:] Język a kultura, t. 1: Podstawowe pojęcia i problem, red. Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński, Wrocław: Wiedza o Kulturze, s.'31–60.

Mabry Linda, 2008, Case Study in Social Research, [w:] The SAGE Handbook of Social Reseach Methods, red. Pertti Alasuutari, Leonard Bickman, Julia Brannen, London: SAGE.

Malinowski Bronisław, 2004, Słowo w kontekście działania, [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, red. Grzegorz Godlewski, Andrzej Mencwel, Roch Sulima, Warszawa: Wydawnictwa UW.

Marody Mirosława, 1987, Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Otto Rudolf, 1999, Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, przeł. Bogdan Kupis, Warszawa: Wydawnictwo KR.

Patočka Jan, 1992, Přirozený svět jako filosofický problém, Praha: Československý spisovatel.

Patočka Jan, 1995, Tělo, společenství, jazyk, svět, Praha: OIKOYMENH.

Sapir Edward, 1978, Kultura, język, osobowość. Wybrane eseje, przeł. Barbara Stanosz, Roman Zimand, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Schaff Adam, 1964, Język a poznanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Schütz Alfred, 2008, Obcy. Esej z zakresu psychologii społecznej, [w:] O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej, przeł. Barbara Jabłońska, Kraków: Nomos, s. 213–224.

Tokarski Ryszard, 2016, Od językowego obrazu świata do obrazów świata w języku. „Język Polski” 2, 28–37. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.96.2.4.

Vaňková Irena, Nebeská Iva, Saicová Římanová Lucie, Šlédrová Jasňa, 2005, Co na srdci, to na jazyku, Praha: Karolinum.

Vaňková Irena, 2007, Nádoba plná řeči. (Člověk, řeč a přirozený svět), Praha: Karolinum.

Wheen Francis, 2006, Jak brednie podbiły świat. Krótka historia współczesnych urojeń, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.

Whorf Benjamin Lee, 1982, Język, myślenie i rzeczywistość, przeł. Teresa Hołówka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Wittgenstein Ludwig, 2000, Dociekania filozoficzne, przeł. Bogusław Wolniewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2025.37.45
Date of publication: 2025-08-05 23:15:02
Date of submission: 2024-10-13 23:23:02


Statistics


Total abstract view - 9
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 5

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2025 Jan Kajfosz

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.