The Polish Cultural Concept of Polskość (Polishness) in Ethnolinguistic Perspective

Ewa Białek

Abstract


The article deals with the cultural concept of polskość (Polishness) with the aid of methods developed in ethnolinguistics and corpus linguistics. The study explains how that concept is/was defined in contemporary and older lexicography, how it is understood today by the younger generation, what Polishness means from the point of view of the state. The concept of Polishness was defined in Polish lexicography already in the 19th century. In the light of contemporary lexicography, the lexeme polskość has three meanings, referring to the territory (Poland), the people (Poles), and origin. The definitions formulated in student surveys emphasise the bonds that hold the society together, the preservation of traditions, historical memory, the Polish meantality, as well as the knowledge of the Polish language. An association test revealed over 500 words that reflect typical associations with Polishness. In institutional discourse, Polishness appears as a set of values, attitudes and actions that deserve gratitude and that are important for the shaping of subsequent generations, especially abroad. Data from the Sketch Engine show that Polishness can be both a characteristic of a person and of something (e.g. music); it can be a reason for both pride and shame. Polishness invariably requires protection.


Keywords


Polishness; ethnolinguistics; culture; national identity; language

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


LITERATURA:

Bartmiński Jerzy, 2016, O aktualnych zadaniach etnolingwistyki, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 28, s. 7–29.

Bartmiński Jerzy, 2009, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2013, Problem konceptu bazowego i jego profilowania – na przykładzie polskiego stereotypu Europy, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 13, s. 69–95.

Chlebda Wojciech, 2017, Czy polskość jest (słownikowo) definiowalna?, „Sprawy Narodowościowe” 49, Seria nowa / Nationalities Affairs New series, s. 1–12.

Chlebda Wojciech, 2007, Kiedy swój staje się obcym, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 19, s. 89–98.

Gońda Marcin, 2021, „Albo będziemy bronić swojej polskości, albo nie będzie Polonii”. Praktyki negocjowania tożsamości narodowej wśród polskiej diaspory w Cleveland, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 76, s. 59–78.

Kurcz Ida, 1976, Psycholingwistyka. Przegląd problemów badawczych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Marchlewska Marta, Rogoza Radosław, Rogoza Marta, Witke Dominika, Furman Aleksandra, Szczepańska Dagmara, Maciantowicz Oliwia, Molenda Zuzanna, Maison Dominika, 2023, Czy i jak identyfikujemy się dziś z Polską? Raport segmentacyjny, Laboratorium Poznania Politycznego. Instytut Psychologii PAN.

Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2024, Typy danych a koherencja semantyczna definicji kognitywnej (przykład polskiej Ojczyzny), „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 36, s. 295–315.

Niewiara Aleksandra, 2010, Relatywizm a polskie dyskursy o polskości, [w:] Relatywizm w języku i kulturze, red. Anna Pajdzińska, Ryszard Tokarski, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 323–344.

Niewiara Aleksandra, 2009, Kształty polskiej tożsamości. Potoczny dyskurs narodowy w perspektywie etnolingwistycznej (XVI–XX w.), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Witosz Bożena, 2009, Dyskurs i stylistyka, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Ziemkiewicz Rafał A., Polactwo, 2004, Fabryka Słów.

Żeromski Stefan, Przedwiośnie, http://www.lektury.waw.pl/35/36/przedwiosnie

SŁOWNIKI:

ISJCN: Internetowy słownik języka Cypriana Norwida, https://www.slownikjezykanorwida.uw.edu.pl/?podglad=&idh=126806

Miejski.pl – Miejski słownik slangu i mowy potocznej, https://www.miejski.pl/

MSJP: Mały słownik języka polskiego, red. Stanisław Skorupka, Halina Auderska, Zofia Łempicka, Warszawa: PWN 1969.

OJUW: Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego, Najnowsze Słownictwo Polskie, https://nowewyrazy.uw.edu.pl/haslo/fajnopolak.html

SFJP: Podlawska Daniela, Świątek-Brzezińska Magdalena, 2011, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa–Bielsko-Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN.

SIJPArcta: Michała Arcta słownik ilustrowany języka polskiego 70 000 wyrazów, 4300 rysunków, t. II, Warszawa: Drukarnia M. Arcta 1916.

SJPDor: Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, Warszawa 1958-1969, http://doroszewski.pwn.pl

SJPLinde: Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego, T. IV, P, Lwów: Drukarnia Zakładów Ossolińskich 1858, https://bc.radom.pl/dlibra/publication/45397/edition/44028?language=en

SJP PWN: Drabik Lidia, Łodzińska Agnieszka, Sarna Katarzyna, Sarna Rafał, Stankiewicz Anna, Słownik języka polskiego PWN, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA 2021.

SW: Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. T. 4: P-Prożyszcze, Warszawa: Drukarnia „Gazety Handlowej” 1904.

SWil: Zdanowicz Aleksander i in., Słownik języka polskiego, t. 1-2 (Słownik wileński), Wilno 1861, Edycja elektroniczna, 2014, https://eswil.ijp.pan.pl/

USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, red. Stanisław Dubisz, t. 4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2003.

WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. Piotr Żmigrodzki, https://wsjp.pl/

FILMY, PODCASTY:

Fenomen polskości – film dokumentalny Aliny Czerniakowskiej o Bolesławie Orłowskim, IPN, https://www.youtube.com/watch?v=Mtcs1XbNA7s

Fenomen Polskości 1 – Karol Szymanowski, Filharmonia Łódzka (i inne),

https://www.youtube.com/watch?v=f2YZSr7qUtE

Polskość, Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN, https://www.youtube.com/watch?v=VBlpQUY8fck

KORPUSY JĘZYKOWE, AL:

ChatGPT, https://chat.clarin-pl.eu/chat

Korpusomat, https://korpusomat.pl/

Sketch Engine, https://www.sketchengine.eu/

STRONY INTERNETOWE:

Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.prezydent.pl/

PUW: Polskie pochodzenie, Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku, https://www.gov.pl/web/uw-podlaski/polskie-pochodzenie

Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.gov.pl/

USTAWY:

Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o ustanowieniu 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą, Dz.U. 2002 nr 37 poz. 331, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20020370331

Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, Dz.U. 2007 nr 180 poz. 1280, Dz.U. z 2023 r. poz. 192, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20071801280/U/D20071280Lj.pdf

Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, Dz.U. 2000 nr 106 poz. 1118,

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20001061118




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2025.37.111
Date of publication: 2025-08-05 23:15:11
Date of submission: 2024-10-17 20:24:04


Statistics


Total abstract view - 0
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 0

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2025 Ewa Jadwiga Białek

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.