Disease and its metaphors in contemporary Polish female poetry

Beata Morzyńska-Wrzosek

Abstract


The article deals with metaphors of disease in selected contemporary Polish female poets. In focus are the portrayals of disease, its symptoms and consequences for the imperfect human body. The anthropological perspective assumed in this study, which reveals the coding of human experience in a literary work, emphasises the connections between the poetics of the work and the problem of defining individual identity. The analysis leads to the following conclusions: the poets (both in lyrical poetry and other intimist writing) usually relate to conceptual metaphors motivated by the notions of object and containment (e.g. life is a container, body is an object, body is a container); other recognizable metaphors are orientational (wpaść w wilczy dół ‘fall into the pitfall’) or grounded in the notion of fire (czuję się spalona ‘I feel consumed by flames’). By modifying classic metaphors, the poets construct new cognitive perspectives. They express the feeling of isolation from the world of the healthy and the fragility of the human body as a material “prison house”. They also make attempts to regain control over it by extending the boundaries of intimacy. By studying the esthetic and epistemological aspects of metaphors in connection with an understanding of self in a situation of irreversible loss of full physical control, of fear and of bold expansion of one’s corporality, it is possible to identify individual and cultural grounding of corporality.


Keywords


anthropological perspective; conceptual metaphors; disease; contemporary female writing; poetry; letters

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Bolecki Włodzimierz, 1999, Polowanie na postmodernistów (w Polsce), Kraków.

Brach-Czaina Jolanta, 1999, Szczeliny istnienia, Kraków.

Chirpaz François, 1998, Ciało, tłum. Jacek Migasiński, Warszawa.

Cooper Jean C., 1998, Zwierzęta symboliczne i mityczne, tłum. Anna Kozłowska-Ryś, Leszek Ryś, Poznań.

Czapik-Lityńska Barbara, 2007, Coś więcej w literaturze niż literatura, [w:] Antropologia kultury – antropologia literatury. Na tropach koligacji, red. Ewa Kosowska, Anna Gomóła, Eugeniusz Jaworski, Katowice, s. 27–37.

Galant Arleta, Zawiszewska Agata (red.), 2016, Kobieta, literatura, medycyna, Szczecin.

Grądziel-Wójcik Joanna, 2016, „Na stole operacyjnym”. Doświadczenie szpitalne we współczesnej polskiej poezji kobiet, „Anafora” 1, s. 39–60.

Kandyński Wasyl, 1996, O duchowości w sztuce, wstęp Max Bill, tłum. Stanisław Fijałkowski, Łódź.

Kopaliński Władysław, 1990, Słownik symboli, Warszawa.

Krzeszowski Tomasz P., 1998, Aksjologiczne aspekty metafor, [w:] Językoznawstwo kognitywne. Wybór tekstów, red. Wojciech Kubiński, Roman Kalisz, Ewa Modrzejewska, Gdańsk.

Krzeszowski Tomasz P., 2010, Wstęp do wydania polskiego, [w:] Lakoff George, Johnson Mark, Metafory w naszym życiu, tłum. i wstęp Tomasz P. Krzeszowski, wyd. 2., Warszawa, s. 5–22.

Lakoff George, Johnson Mark, 2010, Metafory w naszym życiu, tłum. i wstęp Tomasz P. Krzeszowski, Warszawa.

Legeżyńska Anna, 2009, Od kochanki do psalmistki… Sylwetki, tematy i konwencje liryki kobiecej, Poznań.

Ładoń Monika, 2011, „Moje życie utajone to – rak”. Doświadczenie choroby w „Dzienniku” Anny Kowalskiej, [w:] Pisarstwo kobiet między dwoma dwudziestoleciami, red. Inga Iwasiów, Arleta Galant, Kraków, s. 99–110.

Ładoń Monika, 2015, Kobiecość w lustrze nowotworu. O zapiskach chorobowych Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, [w:] Literatura piękna i medycyna, red. Maciej Ganczar, Piotr Wilczek, Kraków, s. 221–238.

Markowski Michał Paweł, 2013, Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki, Kraków.

Michalski Maciej, 2010, Filozof jako pisarz. Kołakowski – Skarga – Tischner, Gdańsk.

Morzyńska-Wrzosek Beata, 2004, „zawsze byłam tu…”. Kreacja czasu i przestrzeni w liryce Haliny Poświatowskiej, Kraków.

Morzyńska-Wrzosek Beata, 2013, „… i na piękność, i na wyczyn burzy”. Proces kształtowania tożsamości w poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Bydgoszcz.

Morzyńska-Wrzosek Beata, 2019a, Odmrażanie nie-swojej obecności. Redefiniowanie tożsamości w narracjach o demencji, [w:] Fragmenty dyskursu maladycznego, red. Maciej Ganczar, Ireneusz Gielata, Monika Ładoń, Gdańsk, s. 127–143.

Morzyńska-Wrzosek Beata, 2019b, Tożsamość liminalna w polskiej twórczości kobiet XX wieku. Ustalenia wstępne, [w:] Kobiety i choroby. Literackie i pozaliterackie obrazy doświadczeń życiowych, red. Beata Walęciuk-Dejneka, Siedlce, s. 155–172.

Nancy Jean-Luc, 2002, Corpus, tłum. Małgorzata Kwietniewska, Gdańsk.

Nycz Ryszard, 1997, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław.

Nycz Ryszard (red.), 1998, Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, Kraków.

Nycz Ryszard, 2001, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków.

Nycz Ryszard, 2012, Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura, Warszawa.

Pajdzińska Anna, 1995, Dzieci Heraklita (Poeci o czasie), [w:] Kreowanie świata w tekstach, red. Andrzej Maria Lewicki, Ryszard Tokarski, Lublin, s. 89–103.

Pieszczachowicz Jan, 1988, Walka z niebytem. (O poezji Haliny Poświatowskiej), „Literatura”, nr 3, s. 30–34.

Pietruszewska-Kobiela Grażyna, 2009, Przestrzeń ciała i natury w debiutanckim tomie Haliny Poświatowskiej (wybrane zagadnienia), „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Seria: Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury”, z. XI, s. 173–201.

Pietruszewska-Kobiela Grażyna, 2010, Krąg czarownic. Transgresyjna wyobraźnia Haliny Poświatowskiej, [w:] Halina Poświatowska. Czytanie wielokrotne, red. Agnieszka Czajkowska, Elżbieta Hurnikowa, Anna Wypych-Gawrońska, Częstochowa, s. 48–83.

Pietrych Krystyna, 2003, Choroba – źródła tematu oraz jego krystalizowanie się w kulturze europejskiej, [w:] Wariacje na temat. Studia literackie, red. Janina Abramowska, Agnieszka Czyżak, Zbigniew Kopeć, Poznań, s. 79–94.

Pilch Anna, 2003, Kierunki interpretacji tekstu poetyckiego. Literaturoznawstwo i dydaktyka, Kraków.

Popczyk Maria, 2002, Ogień, [w:] Estetyka czterech żywiołów, red. Krystyna Wilkoszewska, Kraków, s. 135–195.

Rembowska-Płuciennik Magdalena, 2007, Poetyka i antropologia, [w:] Antropologia kultury – antropologia literatury. Na tropach koligacji, red. Ewa Kosowska, Anna Gomóła, Eugeniusz Jaworski, Katowice, s. 90–98.

Serkowska Hanna, 2015, Jakiej wiedzy o chorobie Alzheimera dostarcza literatura piękna?, [w:] Literatura piękna i medycyna, red. Maciej Ganczar, Piotr Wilczek, Kraków, s. 293–315.

Serkowska Hanna, 2017, Choroba otępienna w światowym kinie fabularnym, [w:] Medycyna w filmie, red. Maciej Ganczar, Michał Oleszczyk, Kraków, s. 123–149.

Skrendo Andrzej, 2005, Poezja modernizmu. Interpretacje, Kraków.

Sujecka Jolanta, 2008, Metafory w dyskursie humanistycznym – w mówieniu publicznym i w mowie potocznej, „Studia Litteraria Polono-Slavica” 8, Warszawa.

Stapkiewicz Agnieszka, 2014, Ciało, kobiecość i śmiech w poezji Anny Świrszczyńskiej, Kraków.

Szenajch Piotr, 2015, Trudne umieranie. Narracyjne przedstawienia choroby i śmierci a doświadczenie osób terminalnie chorych, Warszawa.

Szopa Katarzyna, 2017, „Thinspirations”. Choroba, literatura i kobiecość, [w:] Choroba – ciało – dusza w literaturze i kulturze, red. Justyna Tymieniecka-Suchanek, Katowice, s. 162–173.

Szubert Mateusz, 2011, Żyjąc w cieniu śmierci… Kulturowy obraz gruźlicy, Wrocław.

Tabakowska Elżbieta, 1998, Bliżej wiersza: gramatyka kognitywna jako narzędzie interpretacji tekstu poetyckiego (na przykładzie „Miniatury średniowiecznej Wisławy Szymborskiej), [w:] Tekst, analizy i interpretacje, red. Jerzy Bartmiński, Barbara Boniecka, Lublin, s. 9–20.

Tabakowska Elżbieta, 2008, Metafora jako mechanizm działania ludzkiego umysłu, „Alma Mater”, nr 6, s. 51–53.

Zielińska Barbara, 1996, Pawlikowska-Jasnorzewska: zapis choroby. Agonia jako upokorzenie, [w:] Stulecie skamandrytów. Materiały z sesji naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim 8–9 grudnia 1994, red. Krzysztof Biedrzycki, Kraków, s. 149–157.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2020.32.173
Date of publication: 2020-12-08 11:10:12
Date of submission: 2019-03-04 19:33:52


Statistics


Total abstract view - 903
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 907

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2020 Beata Morzyńska-Wrzosek

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.