Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej i aparatu bezpieczeństwa publicznego w latach 1944–1956 w świetle opracowań własnych – portret zbiorowy w perspektywie porównawczej
Streszczenie w języku polskim
Milicja Obywatelska i aparat bezpieczeństwa funkcjonowały w ramach jednego resortu – Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Miały inny zakres kompetencji, ale wielokrotnie ze sobą współpracowały. Autorka artykułu opowiada o funkcjonariuszach obu instytucji w perspektywie porównawczej. Podstawę źródłową tekstu stanowią zestawienia statystyczne sporządzane przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku. Wewnątrzresortowe opracowania wskazywały na nieznaczne różnice między statystycznym milicjantem a funkcjonariuszem Urzędu Bezpieczeństwa. W latach pięćdziesiątych milicjanci odznaczali się znacznie gorszym wykształceniem i większym odsetkiem osób deklarujących praktyki religijne. W swoich szeregach mieli też znacznie mniej kobiet. Mimo to funkcjonariusze aparatu bezpieczeństwa traktowali milicjantów jako kogoś gorszego, a przejście do służby w Milicji Obywatelskiej uważali za degradację.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, sygn. 1572/2450, 1572/2454, 1572/2455, 1572/2456, 1572/2458, 1572/2459, 1572/2497, 1572/2513, 1572/2518, 1572/2522, 1550/2424, 1550/2895, 1550/2909, 1550/3097, 1550/3191, 1583/141, 1583/493, 255/360, 00294/46, t. 13, 698/1219, 988/850, 1572/21, 01225/105.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, sygn. 029/12, 029/23, 029/24.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie, sygn. 0023/2406.
ŹRÓDŁA DRUKOWANE
Kopka B. (wyb. i oprac.), Księga bezprawia. Akta normatywne kierownictwa resortu bezpieczeństwa publicznego (1944–1956), wstęp A. Paczkowski, Warszawa 2011.
LITERATURA
Bagieński W., Dźwigał M., Wstęp, [w:] Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa (1944–1956), red. W. Bagieński, M. Dźwigał, t. 1, Warszawa 2020.
Borowiec J., Polityka karna wobec przestępstw i wykroczeń funkcjonariuszy Urzędów Bezpieczeństwa w województwie rzeszowskim (1944–1956), Rzeszów 2014.
Byszuk D., Wojewódzka Komenda Milicji Obywatelskiej w Rzeszowie. Struktura organizacyjna i obsada personalna w latach 1944–1954, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2004, nr 1.
Czerwiński D., Pierwsza dekada. Aparat bezpieczeństwa w województwie gdańskim w latach 1945–1956, Gdańsk 2016.
Dudek J., Jan Gorliński – studium biograficzne kariery funkcjonariusza w aparacie bezpieczeństwa, [w:] Aparat Bezpieczeństwa na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956. Organizacja – ludzie – działalność, red. M. Semczyszyn, Z. Stanuch, Szczecin 2021.
Dudek J., Kobiety i ich kariery w aparacie bezpieczeństwa w latach 1944–1956 na przykładzie stanowisk kierowniczych, „Dzieje Najnowsze” 2021, nr 3. DOI: 10.12775/DN.2021.3.05
Dudek J., Obraz codzienności we wspomnieniach funkcjonariuszy Urzędów Bezpieczeństwa, [w:] Życie codzienne w PRL, red. M. Choma-Jusińska, M. Kruszyński, T. Osiński, Warszawa 2019.
Dudek J., Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty polityczne, red. T. Osiński, M. Mazur, Lublin 2016.
Filip K., Milicja Obywatelska w Sopocie w latach 1945–1949, Gdańsk 2011.
Głogowski A., Kobiety w Policji Państwowej okresu międzywojennego, [w:] Kobiety w polskich służbach mundurowych. Role, zadania i wyzwania, red. E. Waśko-Osiejczuk, Warszawa 2018.
Grosicka M., Przynależność polityczna funkcjonariuszy Komendy Miejskiej Milicji Obywatelskiej w Kielcach w latach 1945–1946. Rola ludowców w MO, [w:] 100-lecie Policji miasta Kielce, red. D. Palacz, K. Wątorka, P. Zalewski, Kielce 2019.
Hryszkiewicz D., Kubiak J., Kobiety w Policji. Teoria i praktyka, Szczytno 2016.
Jasiewicz K., Stulecie czekistów. Skład narodowościowy centralnego i terenowych aparatów NKWD ZSRS 1934–1944/1945, „Dzieje Najnowsze” 2020, nr 1.
Joniec G., Ludzie krasnostawskiej bezpieki. Portret zbiorowy, [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krasnymstawie w latach 1944–1956, red. J. Romanek, Lublin 2008.
Joniec G., Ludzie kraśnickiej bezpieki, [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Kraśniku w latach 1944–1956, red. J. Romanek, Lublin 2011.
Joniec G., Ludzie tomaszowskiej bezpieki. Portret zbiorowy, [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1956, red. G. Joniec, Lublin 2009.
Krajewski K., Łabuszewski T., Wacław Alchimowicz. Pytania bez odpowiedzi, [w:] Oblicza zdrady?, red. K. Krajewski, Warszawa 2021.
Lichwa A., Wybrane zagadnienia dotyczące działalności Milicji Obywatelskiej na Dolnym Śląsku w latach 1945–1949, „Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis” 2017, vol. 6.
Litwiński R., Korpus policji w II Rzeczypospolitej. Służba i życie prywatne, Lublin 2007.
Majer P., Geneza Milicji Obywatelskiej i Policji. Analiza porównawcza, [w:] 80 lat w służbie państwa i narodu, red. T. Frączek, Szczytno 2001.
Majer P., Milicja Obywatelska 1944–1957. Geneza, organizacja, działalność, miejsce w aparacie władzy, Olsztyn 2004.
Majer P., „Oczyszczanie” szeregów Milicji Obywatelskiej w latach 1944–1954, [w:] Między I a IV Rzeczpospolitą. Z dziejów lustracji na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Olsztyn 2009.
Marszalec J., Ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 1999.
Musiał F., Stan badań nad dziejami komunistycznego aparatu represji za lata 2000–2013, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2015, nr 13.
Nijakowski L.N., Status grup etnicznych oraz mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce w świetle wyników Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku, [w:] Mniejszości narodowe w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku, red. L. Adamczuk, S. Łodziński, Warszawa 2006.
Paczek T., Kadra kierownicza Centrum Wyszkolenia Milicji Obywatelskiej w Słupsku w latach 1945–1947, [w:] 225 lat policji w Polsce, red. P. Majer, M. Seroka, Olsztyn 2017.
Persak K., Kamiński Ł. (red.), Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989, Warszawa 2010.
Rokicki K., Aparatu obraz własny. Analiza wykresów porównawczych dotyczących kadry aparatu bezpieczeństwa publicznego w latach 1944–1955, [w:] „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa 2005.
Romanek J., Kadra kierownicza Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Białej Podlaskiej w pierwszym roku jej funkcjonowania (sierpień 1944 – sierpień 1945), „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2013, nr 11.
Romanek J., Kadra kierownicza radzyńskiej Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w latach 1944–1956, „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2012, nr 10.
Romanek J., Polityka kadrowa Komendy Powiatowej MO w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1946, [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1956, red. G. Joniec, Lublin 2009.
Romanowska E., Kobiety w organach oskarżycielskich (1944–1956) – stalinowska prokurator Helena Wolińska, [w:] Kobiety wojny. Między zbrodnią a krzykiem godności, red. A. Bartuś, Oświęcim 2014.
Sagan-Bielawa M., Pytanie o język w spisach ludności na ziemiach polskich (lata 1789–2011), [w:] Język, literatura i kultura polska w świecie, red. W. Miodunka, A. Seretny, Kraków 2016.
Stańczak P., Wykształcenie ludności II Rzeczypospolitej w świetle badań GUS, „Społeczeństwo i Ekonomia” 2016, nr 1.
Surdej M., Henryk Wendrowski, [w:] Oblicza zdrady?, red. K. Krajewski, Warszawa 2021.
Sywula M., Milicja Obywatelska w województwie gdańskim 1945–1949, Gdańsk–Warszawa 2020.
Sywula M., Portret zbiorowy komendantów MO (wojewódzkich, miejskich, powiatowych i rejonów morskich oraz ich zastępców ds. polityczno-wychowawczych) pełniących służbę na terenie województwa gdańskiego w latach 1945–1949, [w:] 225 lat policji w Polsce, red. P. Majer, M. Seroka, Olsztyn 2017.
Szumiło M., Kobiety jako „szare eminencje” w komunistycznej elicie władzy w Polsce, „Res Historica” 2018, nr 45. DOI: 10.17951/rh.2018.45.287-309
Szwagrzyk K. (red.), Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza 1944–1956, t. 1, Warszawa 2005.
Trzcińska W., Od stu lat w mundurze – policjantki wczoraj i dziś, [w:] Służba kobiet w formacjach mundurowych w XXI wieku, red. A. Skrabacz, Warszawa 2008.
Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.
Żarnowski J., Społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, Warszawa 1973.
ŹRÓDŁA INTERNETOWE
Instytut Pamięci Narodowej, Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa: Helena Wolińska, https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/40214?katalog=5 (dostęp: 12.01.2022).
Warzocha D., 95 lat kobiet w polskiej Policji, https://www.muzeumtomaszow.pl/wp-content/uploads/2020/05/Kobiety-w-Policji.pdf (dostęp: 14.01.2022).
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2023.78.127-154
Data publikacji: 2023-12-22 10:44:25
Data złożenia artykułu: 2022-12-12 12:05:31
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2023 Justyna Dudek
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.