Wielkość gospodarstw kmiecych w kluczu muszyńskim biskupów krakowskich w XVII –XVIII w.

Streszczenie w języku polskim

Celem niniejszego artykułu jest wskazanie wielkości gospodarstw kmiecych w kluczu muszyńskim biskupów krakowskich w XVII i XVIII w., a ściślej zmiany, jaka na tym polu się dokonała. O ile zazwyczaj punktem odniesienia w tej kwestii są statystyki ukazujące bezpośrednio wielkość nadziałów w poszczególnych latach, oparte na informacjach inwentarzowych, o tyle w tym opracowaniu spróbujemy ukazać ową zmianę jako wynik zmian demograficznych. Jest to tym bardziej wskazane, że nie dysponujemy dla omawianego terenu (poza inwentarzem z 1668 r.) konkretnymi danymi o wielkości poszczególnych gospodarstw kmiecych. Natomiast dla XVIII w. zachowało się kilka wizytacji greckokatolickiego dekanatu muszyńskiego, obejmującego swym zasięgiem obszar klucza muszyńskiego, z których możemy czerpać informacje na temat liczby kmieci osiadłych w danej miejscowości oraz liczby ludności przystępującej do sakramentów świętych (spowiedzi i Komunii wielkanocnej). Szczególnie przydatne, zawierające najwięcej takich danych, są wizytacje z lat 1743, 1761, 1765 oraz 1771. Biorąc pod uwagę liczbę gospodarstw kmiecych i łanów, można powiedzieć, że średnie gospodarstwo chłopskie w XVIII w. obejmowało obszar połowy łana. Skoro w stosunku do XVII w. nastąpił niemal dwukrotny wzrost liczy kmieci, a więc i – w mniejszym lub większym zaokrągleniu – liczby ludności, zatem przy niezmieniającym się obszarze wiosek musiało siłą rzeczy nastąpić mniej więcej takie samo, a więc niemal dwukrotne, zmniejszenie się poszczególnych gospodarstw kmiecych. Gdy statystyczne gospodarstwo w 1668 r. było wielkości połowy łana (dwukrotnie więcej kmieci niż łanów), to w drugiej połowie XVIII w. wielce prawdopodobne jest, że typowe gospodarstwo mieściło się na obszarze ćwierci łana.