Students in the Time of “Solidarity” (1980–1981): Vision of University Reform in Poland in the Light of the Materials of the Lodz Students Strike

Krzysztof Lesiakowski

Abstract


The discussed topic refers in a chronological and problematic way the history of the Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity”. In in the years 1980–1981, the social movement “Solidarity” caused fundamental changes in Poland. These highly dynamic transformations involved the Polish student community too. Students began to express their reflections on the condition of Poland and directions for repair. Especially wide conception for the reform was created during student strike in Lodz. The protest began on 21 January and lasted until 18 February 1981. This long-lasting sit-in protest was a period of especially high activity of academic youth in the program sphere (postulates, slogans on posters, opinions shared in discussions). Over time, selected postulates became the subject of negotiations with the commission representing the government of Polish People’s Republic. From the presented demands and the discussions about them emerges the students’ vision of the university (higher education) as an autonomous institution, whose directions of functioning were to be decided collectively by individual elements of the academic community (professors, younger researchers, students). Universities attained organizational, didactical and financial autonomy, whereas the students were given a lot of freedom in shaping their own educational path (plenty of flexibility in choosing courses, adjusting the seminars and specialized classes to their interests, removal of so-called ideological classes). Moreover, it was clear that academic youth wanted to use the freedom to involve themselves with an independent organization. It was also assumed that the restructured university would function in a free and unhampered manner – without pressure from police and secret services officers, without limits imposed by censorship. On this basis, it can be said that the Polish students in 1980–1981 created a serious program for the reform of universities and the restoration of Poland.


Keywords


Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity”; Polish People’s Republic; higher education; Lodz students strike; university reform

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Źródła archiwalne

Archiwum Akt Nowych:

– Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej: LVIII-15, LVIII-574, LVIII-584, LVIII-585, LVIII/660,

– Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki: 155, 163, 182.

Archiwum Państwowe w Łodzi:

– Komitet Łódzki PZPR: 3510,

– Komitet Uczelniany PZPR przy UŁ: 67.

Archiwum Uniwersytetu Łódzkiego:

– Jednostki Ogólnouczelniane: 765, 761, 1938.

Archiwum Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Dział Organizacji, 73/1.

Źródła drukowane

Banaś K., Gawryszczak M., Lesiakowski K., Strajk studencki w Łodzi styczeń–luty 1981 r. Okruchy pamięci, zapisy źródłowe, ikonografia, Łódź–Warszawa 2016.

By przestała być sloganem demokracja. Strajki łódzkich studentów 1981, Łódź 2021 (folder wystawy plenerowej).

Niezależne Zrzeszenie Studentów w Krakowie w latach 1980–1990. Wybór dokumentów, t. 1: 1980–1981, Kraków 2014.

Protokół porozumienia zawartego przez Komisję Rządową i międzyzakładowy Komitet Strajkowy 31 sierpnia 1980 r. (fragmenty), [w:] Sprawy gospodarcze w dokumentach pierwszej Solidarności, t. 1: 16 sierpnia 1980 – 30 czerwca 1981, oprac. J. Luszniewicz, A. Zawistowski, Warszawa 2008.

Samorząd Studencki Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1980–1989 (dokumenty, relacje, inne materiały), oprac. M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa 2010.

Stenogramy ’81. Zapis negocjacji studentów z przedstawicielami rządu PRL w czasie strajku łódzkich uczelni w 1981 r., oprac. J. Talczewski, W. Domagalski, R. Peterman, Warszawa 2018.

Zbiory autora

Komunikat nr 5 Biura Prasowego K[omitetu] S[olidarnego] C[zekania] UŁ, [7].01.1981.

Komunikat nr 51. Struktura organów strajkowych wyższych uczelni w Łodzi (bez daty), bez paginacji.

Program działalności dydaktyczno-wychowawczej Uniwersytetu Łódzkiego, 7.05.1973.

Akty prawne

Uchwała Rady Ministrów nr 24 z 16 lutego 1970 roku (M.P. 1970, nr 7, poz. 64).

Pamiętniki

Kowalczyk J., Egzamin studenta i obywatela. Rzecz o strajku łódzkich studentów w 1981 r., red. S. Pilarski, Łódź 2020.

Kropiwnicki J., Walczyłem o ważne sprawy, [w:] Pospolite ruszenie. Relacje działaczy i współpracowników „Solidarności” w Łodzi 1980–1981, oprac. L. Próchniak, M. Przybysz, S. M. Nowinowski, M. Zapolska-Downar, A. Czyżewski, Łódź 2011.

Michalewicz J., Pałacyk pełen kultury. Klub, jaki pamiętam, Wrocław 2012.

Literatura

Bartkowiak J., Element antysocjalistyczny. Samorząd Studentów na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w latach 1980–1981, Poznań 2017.

Cirtautas A.M., The Polish Solidarity Movement: Revolution, Democracy and Natural Rights, London 1997.

Ciżewska E., Filozofia publiczna Solidarności. Solidarność 1980–1981 z perspektywy republikańskiej tradycji politycznej, Warszawa 2000.

Czyżewski M, Piotrowski A., Rostocki W.A., Negocjacje łódzkie. Analiza w kategoriach interakcji strategicznej, [w:] Strajk studentów łódzkich ’81 w świetle analiz socjologicznych, red. J. Lutyński, Warszawa 1988.

Dworaczek K., Burzliwa dekada. NZS we Wrocławiu 1980–1989, Warszawa 2012.

Dworaczek K., Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980–1981, Wrocław 2016.

Eisler J., „Polskie miesiące”, czyli kryzys(y) w PRL, Warszawa 2008.

Friszke A., Rewolucja Solidarności 1980–1981, Kraków 2014.

Hohendorff A., Przed karnawałem solidarnościowym, [w:] W trybach systemu. Z dziejów łódzkiej opozycji studenckiej w latach 1968–1989, red. W. Maciejewski, A. Hohendorff, J. Mikosik, Warszawa 2016.

Jarska N., Niezależny ruch oświatowy i niezależna nauka 1980–1981, [w:] NSZZ „Solidarność 1980–1981, t. 2: Ruch społeczny, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.

Junes J., Student Politics in Communist Poland: Generations of Consent and Dissent, Lanham 2015.

Kozioł R., Samorządna Rzeczypospolita – samorządna wyspa na niedemokratycznym oceanie. Koncepcja samoorganizacji społecznej w czasach pierwszej „Solidarności”, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis” 2017, t. 18, nr 247, DOI: https://doi.org/10.24917/20813333.18.6.

Kowalczyk R., Studenci ’81, Warszawa 2000.

Kultura studencka. Zjawisko – twórcy – instytucje, red. E. Chudziński, Kraków 2011.

Łabędź K., Koncepcje polityczne w prasie NSZZ „Solidarność” w latach 1980–1981, Toruń 2004.

Łódzki strajk studencki styczeń–luty 1981. Spojrzenie po latach, red. K. Lesiakowski, Łódź–Warszawa 2014.

Nolbrzak R., Buntownik i artysta, [w:] Przeciw, obok. pomimo. Kultura niezależna w Łodzi w latach 70. i 80. XX wieku, red. K.W. Tatarowski, A. Barczyk, R. Nolbrzak, Łódź 2013.

Piątkowski K., Myśl polityczna opozycji w Polsce (1976–1989), Lublin 2016.

Polak W., Najtrudniejsze egzaminy. Niezależne Zrzeszenie Studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na tle wydarzeń w kraju i regionie (1980–1982), Toruń 2001.

Popińscy J. i K., Od SKS do NZS. Niezależne Zrzeszenie Studentów we Wrocławiu 1980–2010, Wrocław 2010.

Puś W., Zarys historii Uniwersytetu Łódzkiego 1945–2015, Łódź 2015.

Serwatowski W., Sztuka, działania artystyczne i konsekwencje cywilizacyjne „czasu przełomu”. Solidarność 1980–1981, [w:] Czas przełomu. Solidarność 1980–1981, red. W. Polak, P. Ruchlewski, V. Kmiecik, J. Kufel, Gdańsk 2010.

Siedziako M., Główne formy studenckiej działalności opozycyjnej w PRL w latach 1976–1989. Analiza historyczno-politologiczna, [w:] Środowisko studenckie w krajach bloku sowieckiego 1945–1990, red. K. Dworaczek, K. Łagojda, Wrocław–Warszawa 2020.

Stemplowski R., Zrzeszenie Studentów Polskich w socjalizmie państwowym 1950–1973, Warszawa 2018.

Strajk studentów łódzkich ʼ81 w świetle analiz socjologicznych, red. J. Lutyński, Łódź 2010.

Studenci ʼ81. NZS w oczach partii i SB. Wybór tekstów źródłowych, Łódź 2006.

Tilly C., Rewolucje europejskie 1492–1992, Warszawa 1997.

Waingertner P., Postulaty studenckie i próba ich charakterystyki na tle żądań innych grup społecznych i zawodowych, [w:] Łódzki strajk studencki styczeń–luty 1981. Spojrzenie po latach, red. K. Lesiakowski, Łódź–Warszawa 2014.

Więckowski A., Powstawanie postulatów strajkowych łódzkich studentów, [w:] Strajk studentów łódzkich ʼ81 w świetle analiz socjologicznych, red. J. Lutyński, Łódź 2010.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2021.76.367-386
Date of publication: 2021-12-31 14:52:55
Date of submission: 2021-04-22 21:55:00


Statistics


Total abstract view - 925
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 437

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2021 Krzysztof Lesiakowski

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.