Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Dyspozycje krytyczne wobec niepewności zdarzeń – aspiracje, dążenia i plany przyszłych nauczycielek
Streszczenie w języku polskim
Funkcjonowanie w sytuacji zmiany i niepewności stało się istotnym wyznacznikiem współczesnej kondycji nauczycieli. W artykule założono istotną rolę dyspozycji krytycznych (zwłaszcza tzw. orientacji krytycznej): odwagi, refleksyjności, racjonalności, realizmu, sceptycyzmu, progresywnego zaangażowania, intelektualnej pokory, pryncypialności, niezależności, elastyczności i tolerancji na wieloznaczność, uważności i otwartości oraz ciekawości jako pośredniczących w nabywaniu racjonalności krytycznej, a także w radzeniu sobie z nieoczywistością zdarzeń. Jakościowa analiza treści esejów 66 przyszłych nauczycielek edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej koncentrowała się na odczytaniu ich planów, aspiracji i dążeń w procesie kreowania zmiany statusowej oraz na ujawnianiu w nich przez narratorki dyspozycji krytycznych. Przyjęcie jakościowej strategii analizy tekstu pozwoliło na uchwycenie pogłębionego, kontekstowego spojrzenia na badany problem. Analizy treści i formy pisemnych wypowiedzi wskazują na znaczne zaniedbanie tego obszaru rozwoju studentów, mogące być pochodną makrospołecznych, edukacyjnych i personalnych barier. W świetle opracowanego materiału badawczego istotna wydaje się popularyzacja wartości dyspozycji krytycznych oraz tworzenie i aplikowanie programów rozwijających je podczas przygotowania przyszłych nauczycieli do profesjonalnej aktywności w sytuacji zmian kulturowych i technologicznych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Babbie, E. (2004). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: PWN.
Bauman, Z. (1995). Wieloznaczność nowoczesna, nowoczesność wieloznaczna. Warszawa: PAN.
Beck, U. (2002). Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bilińska-Suchanek, E. (2000). Opór wobec szkoły. Dorastanie w perspektywie paradygmatu oporu. Słupsk: Wydawnictwo Uczelniane Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku.
Bourdieu, P. (2005). Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bourdieu, P., Passeron, J.-C. (1990). Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Warszawa: PWN.
Brookfield, S.D. (1995). Becoming a Critically Reflective Teacher. San Francisco: John Willey & Sons.
Bullough, R.V. (2009). Początkujący nauczyciel. Studium przypadku. Gdańsk: GWP.
Castells, M. (2013). Sieci oburzenia i nadziei. Ruchy społeczne w erze Internetu. Warszawa: PWN.
Cotrell, S. (2005). Critical Thinking Skills: Developing Effective Analysis and Argument. New York: Palgrave Macmillan.
Czaja-Chudyba, I. (2013). Myślenie krytyczne w kontekstach edukacji wczesnoszkolnej – uwarunkowania nieobecności. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Czaja-Chudyba, I. (2014). Between Originality and Reflection – Creative and Critical Competences of Primary Education Teachers in the Global World. W: O. Clipa, M. Oliynyk, M. Stawiak-Ososińska (Eds.), The Actual Problems of the Theory and Practice of Modern Pre-School Education in Poland, Romania and Ukraine (s. 113–127). London: Lumen Media Publishing.
Czaja-Chudyba, I. (2020). Myślenie krytyczne w edukacji. Metodyka kształcenia w szkole podstawowej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: 10.18778/8142-930-6
Czaja-Chudyba, I., Muchacka, B. (2016). Nauczyciele wczesnej edukacji (koncepcje, kształcenie, wyzwania). Kraków: Wydawnictwo Petrus.
Czerepaniak-Walczak, M. (1995). Między dostosowaniem a zmianą. Elementy emancypacyjnej teorii edukacji. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Czerepaniak-Walczak, M. (1997). Aspekty i źródła profesjonalnej refleksji nauczyciela. Toruń: Wydawnictwo Edytor.
Czerepaniak-Walczak, M. (2006). Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka. Gdańsk: GWP.
Czerepaniak-Walczak, M. (2016). Szanse i zagrożenia emancypacji poprzez edukację w szkole wyższej. Pedagogika Szkoły Wyższej, (2), 11–21. DOI: 10.18276/psw.2016.2-02
Day, C. (2004). Rozwój zawodowy nauczyciela. Uczenie się przez całe życie. Gdańsk: GWP.
Denzin, N.K., Lincoln, Y.S. (2009). Wprowadzenie i praktyka badań jakościowych. W: N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych (s. 19–62). Warszawa: PWN.
Dróżka, W. (2011). Od pewności ku refleksyjności w zawodzie nauczycielskim. Przyczynek do dyskusji. Przegląd Pedagogiczny, (1), 135–150.
Dukaj, J. (2019). Po piśmie. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Ennis, R.H. (2001). Goals for a Critical Thinking Curriculum and Its Assessment. W: A.L. Costa (Ed.), Developing Minds: A Resource Book for Teaching Thinking (s. 44–46). Alexandria: Association for Supervision and Curriculum Development.
Ennis, R.H. (2003). Critical Thinking Assessment. Theory Into Practice, 32(3), 179–186. DOI: 10.1080/00405849309543594
Fleury, S.C. (2004). Critical Consciousness through a Critical Constructivist Pedagogy. W: J.L. Kincheloe, D. Weil (Eds.), Critical Thinking and Learning: An Encyclopedia for Parents and Teachers (s. 185–189). Westport–Connecticut–London: Greenwood Press.
Flick, U. (2010). Projektowanie badania jakościowego. Warszawa: PWN.
Foucault, M. (1993). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Freeman, J. (1995). Where Talent Begins. W: J. Freeman, P. Span, H. Wagner (Eds.), Actualising Talent: A Lifelong Challenge (s. 20–32). London: Cassell.
Freire, P. (1970). Pedagogy of the Oppressed. New York: Continuum Press.
Gibbs, G. (2011). Analizowanie danych jakościowych. Warszawa: PWN.
Giddens, A. (2002). Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: PWN.
Giroux, H.A. (1991). Reprodukcja, opór i akomodacja. W: Z. Kwieciński (red.), Nieobecne dyskursy (cz. 1; s. 13–37). Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Giroux, H.A. (2010). Teoria krytyczna i racjonalność w edukacji obywatelskiej. W: H.A. Giroux, L. Witkowski (red.), Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej (s. 149–184). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Gołębniak, B.D. (red.). (2008). Pytanie o szkołę wyższą. W trosce o człowieczeństwo. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Grochowalska, M. (2014). Dylematy nowicjusza. Konteksty stawania się nauczycielem edukacji przedszkolnej. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 31(1), 27–40.
Halpern, D.F. (2003a). Thinking Critically about Creative Thinking. W: M.A. Runco (Ed.), Critical Creative Processes (s. 189–207). Cresskill: Hampton Press.
Halpern, D.F. (2003b). The “How” and “Why” of Critical Thinking Assessment. W: D. Fasco (Ed.), Critical Thinking and Reasoning: Current Research, Theory, and Practice (s. 331–354). Cresskill: Hampton Press.
Hanus, A. (2018). Krytykowanie i jego operacjonalizacja w kontrastywnej analizie dyskursu. Wrocław–Drezno: Oficyna Wydawnicza Atut.
Hatton, N., Smith, D. (1995). Reflection in Teacher Education: Towards Definition and Implementation. Teaching and Teacher Education, 11(1), 33–49. DOI: 10.1016/0742-051X(94)00012-U
Jagielska, K. (2021). Autorytet zawodu nauczyciela w opinii studentów studiów nauczycielskich. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 34(4), 153–170. DOI: 10.17951/j.2021.34.4.153-170
Kędzierska, H. (2012). Kariery zawodowe nauczycieli. Konteksty, wzory, pola dyskursu. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kincheloe, J. (2000). Making Critical Thinking Critical. W: D. Weil, H.K. Anderson (Eds.), Perspectives in Critical Thinking: Essays by Teachers in Theory and Practice (s. 23–40). New York: Peter Lang.
Klus-Stańska, D. (2005). Mentalne zniewolenie nauczycieli wczesnej edukacji – epizod czy prawidłowość. Problemy Wczesnej Edukacji, (1), 55–66.
Klus-Stańska, D. (2006). Behawiorystyczne źródła myślenia o nauczaniu, czyli siedem grzechów głównych wczesnej edukacji. W: D. Klus-Stańska, E. Szatan, D. Bronk (red.), Wczesna edukacja. Między schematem a poszukiwaniem nowych ujęć teoretyczno-badawczych (s. 15–28). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Klus-Stańska, D., Nowicka, M. (2009). Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej. Warszawa: WSiP.
Kossowska, M. (2005). Umysł niezmienny… Poznawcze mechanizmy sztywności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kozielecki, J. (1985). Zarys koncepcji transgresyjnej człowieka. Studia Socjologiczne, (3–4), 109–128.
Kozielecki, J. (2004a). Społeczeństwo transgresyjne. Szansa i ryzyko. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kozielecki, J. (2004b). Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kruglanski, A.W. (2016). The Psychology of Closed Mindedness. New York: Psychology Press Hove.
Kubinowski, D. (2011). Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia, metodyka, ewaluacja. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kwaśnica, R. (1989). Trzy wykładnie hasła „bądź krytyczny”. Wprowadzenie do rozumienia krytyczności pedagogiki. Kwartalnik Pedagogiczny, (2), 123–138.
Kwaśnica, R. (1990). Ukryte założenia trzech krytyk – przyczynek do samowiedzy pedagogii przejścia i pogranicza. W: Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), Ku pedagogii pogranicza (s. 118–157). Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Kwaśnica, R. (1994). Wprowadzenie do myślenia o wspomaganiu nauczycieli w rozwoju. Wrocław: Wrocławska Oficyna Nauczycielska.
Kwaśnica, R. (2007). Dwie racjonalności. Od filozofii sensu ku pedagogice ogólnej. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
Kwiecińska, R., Szymański, M.J. (2010). Nauczyciel wobec zróżnicowań społecznych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.
Leppert, R. (1997). Pedagogika – poszukiwanie pewności. Studenckie wyobrażenia o pedagogice jako dyscyplinie naukowej i kierunku studiów. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Ligus, R. (2009). Biograficzna tożsamość nauczycieli. Historie z pogranicza. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Lipman, M. (1988). Critical Thinking: What Can It Be? Educational Leadership, 46(1), 38–43.
Lipman, M. (2021). Myślenie w edukacji. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: 10.18778/8220-595-4
Łukasik, J.M. (2017). Zaniedbane obszary w procesie kształcenia do zawodu nauczyciela. Labor et Educatio, (5), 155–156. DOI: 10.4467/25439561LE.17.009.7984
Łukasik, J.M. (2018). Rozwój osobisty nauczyciela – nieobecna kategoria. Ruch Pedagogiczny, (2), 29–37.
Łukasik, J.M. (2020). Rozwój osobisty i zawodowy nauczycielek w okresie wczesnej dorosłości. Edukacja Ustawiczna Dorosłych, (3), 85–97.
Łukasik, J.M. (2021). Motywy wyboru zawodu nauczyciela przez studentów uczelni artystycznych. Edukacja Ustawiczna Dorosłych, (1), 63–75.
Marody, M. (2014). Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Miles, M.B., Huberman, A.M. (2000). Analiza danych jakościowych. Białystok: Trans Humana.
Mizerek, H. (2021). Refleksja krytyczna w edukacji i pedagogice. Misja (nie)wykonalna? Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Mudyń, K. (1995). O granicach poznania. Między wiedzą, niewiedzą i antywiedzą. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Nussbaum, M. (2008). Kształcenie dla zysku, kształcenie dla wolności. W: B.D. Gołębniak (red.), Pytanie o szkołę wyższą. W trosce o człowieczeństwo (s. 65–89). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Paul, R. (1996). Dwie przeciwstawne teorie wiedzy, uczenia się i wykształcenia: dydaktyczna i krytyczna. W: B. Elwich, A. Łagodzka (red.), Filozofia dla dzieci. Wybór artykułów (s. 3–9). Warszawa: Fundacja Edukacja dla Demokracji.
Paul, R. (2001). Dialogical and Dialectical Thinking. W: A.L. Costa (Ed.), Developing Minds: A Resource Book for Teaching Thinking (s. 309–318). Alexandria: Association for Supervision and Curriculum Development.
Paul, R., Elder, L. (2005). The Nature and Functions of Critical and Creative Thinking. Santa Rosa: Foundation for Critical Thinking.
Paul, R., Binker, A.J.A., Weil, D. (1995). Critical Thinking Handbook: K-3rd Grades. Santa Rosa: Foundation for Critical Thinking.
Pauluk, D. (2016). Ukryte programy uniwersyteckiej edukacji i ich rezultaty. Doświadczenia studentów pedagogiki. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Perkowska-Klejman, A. (2018). Refleksyjność w kontekście uczenia się. Poszukiwanie pojęć, modeli i metod. Warszawa: CEO.
Perkowska-Klejman, A. (2019). Poszukiwanie refleksyjności w edukacji. Studium teoretyczno-empiryczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Pollard, A. (1998). Reflective Teaching in the Primary School: A Handbook for the Classroom. London: Cassell.
Poraj, G. (2009). Od pasji do frustracji. Modele psychologicznego funkcjonowania nauczycieli. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Przybylski, B., Dobrzyniak, M. (2022). Świat za 10 lat. Preferencje młodzieży akademickiej. Społeczeństwo, Edukacja, Język, (15), 35–151.
Rorty, R. (1993). Edukacja i wyzwanie ponowoczesności. W: Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach (s. 96–102). Warszawa: IBE, Wydawnictwo Edytor.
Rorty, R. (1999). Obiektywność, relatywizm i prawda. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Rutkowiak, J. (red.). (1995). Odmiany myślenia o edukacji. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Strumska-Cylwik, L. (2005). Pomiędzy otwartością i zamknięciem. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szczepański, J. (1971). Odmiany czasu teraźniejszego. Warszawa: Książka i Wiedza.
Szkudlarek, T. (2000). Wyzwanie „trzeciego paradygmatu”. Dylematy konstrukcji i dekonstrukcji teorii pedagogicznych. W: Z. Kwieciński (red.), Alternatywy myślenia o/dla edukacji (s. 97–111). Warszawa: IBE.
Szkudlarek, T., Śliwerski, B. (red.). (1993). Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szmidt, K.J. (2017). Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: 10.18778/8088-703-9
Śliwerski, B. (2004). Pedagogika negatywna. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 436–451). Warszawa: PWN.
Wasilewska-Kamińska, E. (2016). Myślenie krytyczne jako cel kształcenia. Na przykładzie systemów edukacyjnych USA i Kanady. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: 10.31338/uw.9788323525639
Weil, D. (2004). Dialectical Thinking. W: J.L. Kincheloe, D. Weil (Eds.), Critical Thinking and Learning: An Encyclopedia for Parents and Teachers. Westport–Connecticut–London: Greenwood Press.
Witkowski, L. (1993). W kręgu pedagogiki radykalnej – dekonstrukcja, walka, etyczność. W: Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach (s. 200–239). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Witkowski, L. (red.). (1990). Dyskursy rozumu – między przemocą i emancypacją. Z recepcji Jürgena Habermasa w Polsce. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Włoch, R., Śledziewska, K. (2019). Kompetencje przyszłości. Jak je kształtować w elastycznym ekosystemie edukacyjnym? Raport. Warszawa: Polski Fundusz Rozwoju, DELab UW.
Zamorska, B. (2008). Nauczyciele. (Re)konstrukcje bycia-w-świecie edukacji. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2023.36.4.19-35
Data publikacji: 2024-03-14 10:37:03
Data złożenia artykułu: 2023-05-29 22:28:02
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Iwona Czaja-Chudyba, Monika Kowalska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.