Wyślij tekst przez e-mail 
„Ukryta opcja niemiecka” – mniejszość niemiecka i śląska grupa etniczna w przestrzeni publicznej. Studium przypadku
Streszczenie w języku polskim
Celem niniejszego artykułu jest zbadanie narzędzi ochrony grup mniejszościowych przed dyskryminacją w przestrzeni publicznej ze względu na pochodzenie etniczne lub narodowe. Jako przykład posłuży studium przypadku określenia „ukryta opcja niemiecka” i jego konsekwencje dla mniejszości niemieckiej i śląskiej grupy etnicznej. Pytanie badawcze zostało ujęte w następujący sposób: jak kształtują się instrumenty ochrony prawnej przed dyskryminującym językiem w przestrzeni publicznej w odniesieniu do grup niedominujących o różnym statusie prawnym? Struktura artykułu obejmuje wprowadzenie do problematyki mniejszości niemieckiej w Polsce oraz śląskiej grupy etnicznej, analizę aktów prawnych oraz kontekstu społeczno-politycznego funkcjonowania obu wymienionych grup w przestrzeni publicznej. Konkluzja
artykułu wskazuje, że zarówno mniejszość niemiecka, jak i śląska grupa etniczna w przestrzeni publicznej podlegają różnorakim przejawom dyskryminacji, związanej przede wszystkim z ograniczaniem prawa do kultywowania i manifestowania swej tożsamości. Mimo to istniejące instrumenty prawne nie wystarczają, by zmienić ten stan rzeczy, co więcej – aktualne ich stosowanie jedynie go pogłębia.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Akt Końcowy KBWE Helsinki z 1 sierpnia 1975 roku, Książka i Wiedza, Warszawa.
Berdychowska, B. 1998. Mniejszości narodowe w Polsce. Praktyka po 1989 roku, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
Commentary of the Working Group on Minorities to The UN Declaration on the Persons Belonging to National or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities, E/CN.4/Sub.2/2005/2, ONZ 2005.
Council of Europe Committee of Ministers Recommendation No. R (97) 20 of the Committee of Ministers to Member States on “Hate speech” adopted on 30 October 1997.
Czapliński, M. 2002. Dzieje Śląska od 1806–1945 roku, [w:] Historia Śląska, M. Czapliński (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 250–414.
Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności z 12 kwietnia 1989 roku. Deklaracji praw osób należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych z 18 grudnia 1992 roku, rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ A/RES/47/135.
Dekret z dnia 13 września 1946 roku o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej, Dz.U. 1946 nr 55 poz. 310.
Dziurok, A., Linek, B. 2011. W Polsce Ludowej (1945–1989, [w:] Historia Górnego Śląska, J. Bahlcke, D. Gwarecki, R. Kaczmarek (red.), Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Gliwice–Opole, s. 267–285.
Europejska Karta Języków Regionalnych lub Mniejszościowych z 5 listopada 1992 roku, Dz.U. 2009 nr 137 poz. 1121.
Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950, Dz.U. 1993 nr 61 poz. 284.
Farkas, L. 2017. The meaning of racial or ethnic origin in EU law: between stereotypes and identities, European network of legal experts in gender equality and non-discrimination, Publications Office of the European Union, Luxembourg.
Generalna rekomendacja nr 8 Komitetu do spraw Wyeliminowania Dyskryminacji Rasowej z 22 sierpnia 1990, przyjęta w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ A/45/18.
Gerlich, M.G. 1994. „Śląska krzywda” – przejaw zbiorowego poczucia poniżenia wśród górnośląskiej rodzimej ludności (okres międzywojnia), „Etnografia Polska”, t. 38, z. 1–2, s. 5–24.
Goworko-Składanek, B. 2017. Stosunek Polaków do mniejszości narodowych i etnicznych na podstawie ogólnopolskich sondaży przeprowadzonych przez CBOS w latach 1991–2015, [w:] Dialog kultur czy zarzewie konfliktów? Problematyka mniejszości narodowych i etnicznych w Europie, T. Gajownik, P. Pietnoczka, K. Sidorkiewicz (red.), Wydawnictwo UWM, Olsztyn, s. 235–249.
Grześkowiak, A., Wiak, K. (red.), 2008. Kodeks karny. Komentarz, Wyd. 5, C.H. Beck, Warszawa.
Janusz, G. 2008. Definiowanie mniejszości w dokumentach międzynarodowych i aktach prawa wewnętrznego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio K: Politologia”, vol. XV, nr 2, s. 95–124.
Janusz, G. 2011. Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Kaczyński: Zakamuflowaną opcją niemiecką jest śląskość w wydaniu RAŚ, „Polska The Times” 6.04.2011, http://www.polskatimes.pl/artykul/389276,kaczynski-zakamuflowana-opcja-niemiecka-jest-slaskosc-w-wydaniu-ras,id,t.html (dostęp: 29.05.2018).
Kara za groźby wobec przedstawicieli mniejszości niemieckiej, „LEX” 2.10.2017, http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/kara-za-grozby-wobec-przedstawicieli-mniejszosci-niemieckiej (dostęp: 29.05.2018).
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 12 grudnia 2007 roku, Dz. Urz. UE 2016 C 202 02.
Katarzyna TS, „Ukryta opcja niemiecka” szczerzy kły: Ruch Autonomii Śląska oskarża Polskę o etnobójstwo Ślązaków, „wPrawo.pl” 7.01.2018, http://wprawo.pl/2018/01/07/ukryta-opcja-niemiecka-szczerzy-kly-ruch-autonomii-slaska-oskarza-polske-o-etnobojstwo-slazakow/ (dostęp: 29.05.2018).
Kijonka, J. 2016. Tożsamość współczesnych Górnoślązaków. Studium socjologiczne, Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae – Skarb Śląski, Katowice.
Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r., Dz.U. z 2017r. poz. 2204.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483.
Konwencja nr 11 Międzynarodowej Organizacji Pracy z 12 listopada 1921 roku, Dz.U.25.54.378.
Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych z 1 lutego 1995 roku, Dz.U. 2002 nr 22 poz. 209.
Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 7 marca 1966 roku, Dz.U. 69.25187.
Kurcz, Z. 1995. Mniejszość niemiecka w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Łodziński, S. 2005. Równość i różnica. Mniejszości narodowe w porządku demokratycznym w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Madajczyk, P. (red.) 2008. Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944–1989), Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych Społecznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 roku, Dz.U. 1977 nr 38 poz. 169.
Międzynarodowy Pakt Praw Politycznych i Obywatelskich z 16 grudnia 1966 roku, Dz.U. 1977 nr 38 poz. 167.
Mikołajczyk, B. 1996. Mniejszości w prawie międzynarodowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Mucha, J. 1999. Kultura dominująca jako kultura obca, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Myślińska, M., Radoniewicz, F. 2013. Prawnokarna ochrona mniejszości narodowych i etnicznych w prawie karnym wybranych państw europejskich – przestępstwa na tle rasistowskim i ksenofobicznym (przestępstwa z nienawiści), [w:] Mniejszości narodowe w państwa Unii Europejskiej: stan prawny i faktyczny, E. Godlewska, M. Lesińska-Staszczuk (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 25–40.
Nijakowski, L.M. 2004. O procesach narodowotwórczych na Śląsku, [w:] Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, L.M. Nijakowski (red.), Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Patryk Jaki kontra Paweł Kukiz na Facebooku. Poszło o większe Opole, „Gazeta Wyborcza” 30.12.2016, http://opole.wyborcza.pl/opole/1,35086,21183488,patryk-jaki-kontra-pawel-kukiz-na-facebooku-poszlo-o-wieksze.html?disableRedirects=true (dostęp: 29.05.2018).
Płatek, M. 2010. Mowa nienawiści – przesłanka depenalizacji, [w:] Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne społeczne, R. Wieruszowski, M. Wyrzykowski, A. Bodnar, A. Gliszczyńska Grabias (red.), Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2010.
Pobici za mówienie po niemiecku: eskalacja ataków rasistowskich w polskich miastach, „Newsweek Polska” 4.12.2017, http://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/niemcy-pobici-w-lodzi-bilans-atakow-rasistowskich-w-polsce,artykuly,419988,1.html (dostęp: 29.05.2018).
Polak, B. 2004. Być Ślązakiem, „Biuletyn IPN”, nr 6–7, s. 4–33.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 roku, rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 217 A (III).
Projekt ustawy 2699: http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2699 (dostęp: 29.05.2018).
Raport o stanie Rzeczypospolitej, Prawo i Sprawiedliwość (przyjęte uchwałą Rady Politycznej), Warszawa 2011.
Raport z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002, 2004. GUS, Warszawa.
Recommendation CM/RecChL (2015) 6 of the Committee of Ministers on the application of the European Charter for Regional or Minority Languages by Poland (Adopted by the Committee of Ministers on 1 December 2015 at the 1242nd meeting of the Ministers’ Deputies).
Recommendation RecChL (2011) 4 of the Committee of Ministers on the application of the European Charter for Regional or Minority Languages by Poland (Adopted by the Committee of Ministers on 7 December 2011 at the 1129th meeting of the Ministers’ Deputies).
Report of the Committee of Experts on the Charter (2015). Rada Europy: https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806dc5fc (dostęp:
05.2018).
Rosenbaum, S. 2012. Za kolczastym drutem. System obozowy na Górnym Śląsku po 1945 roku, [w:] Tragedia Górnośląska jako barometr współczesnego dyskursu o Polakach i o Niemcach, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Gliwice–Opole, s. 7–14.
Sekuła, E.A. 2009. Po co Ślązakom potrzebny jest naród Niebezpieczne związki między autonomią i separatyzmem, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Sozański, J. 2002. Ochrona mniejszości w systemie uniwersalnym, europejskim i wspólnotowym, C.F. Müller Akademia Prawa Kodeks, Warszawa.
Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa Polski. Narodowy Spis Powszechny 2011 (2015), GUS, Warszawa.
Szmeja, M. 2017. Śląsk – bez zmian (?) Ludzie, kultura i społeczność Śląska w perspektywie postkolonialnej, Zakład wydawniczy NOMOS, Kraków.
The Protection of Minorities in European Union. Thematic Comment no. 3 (2005). E.U. Network of Independent Experts on Fundamental Rights, http://ec.europa.eu/justice/fundamental-rights/files/cfr_cdf_them_comments2005_en.pdf (dostęp: 29.05.2018).
Third Opinion on Poland adopted on 28 November 2013 by Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168008c6a1 (dostęp: 29.05.2018).
Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, podpisany w Bonn dnia 17 czerwca 1991 roku, Dz.U. 1992 nr 14 poz. 56.
Ustawa konstytucyjna z 15 lipca 1920 roku zawierający Statut Organiczny Województwa Śląskiego, Dz.U. 1920 nr 73 poz. 497.
Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych i języku regionalnym z 6 stycznia 2005 roku, Dz.U. 2005 nr 17 poz. 141 z późn. zm.
Wanatowicz, M.W. 2004. Od indyferentnej ludności do śląskiej narodowości? Postawy narodowe ludności autochtonicznej Górnego Śląska w latach 1945–2003 w świadomości społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 132–156.
Wystąpienie do Prezes Rady Ministrów Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara z 15 grudnia 2016: https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Wyst%C4%85pienie%20do%20Prezes%20Rady%20Ministr%C3%B3w%20w%20sprawie%20zmiany%20granic%20gmin%20w%20wojew%C3%B3dztwie%20opolskim.pdf (dostęp: 29.05.2018).
Załącznik nr I do III Raportu dla Sekretarza Generalnego Rady Europy z realizacji przez Rzeczpospolitą Polską postanowień Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych (2012), Warszawa.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/k.2019.26.1.159-177
Data publikacji: 2019-06-30 21:44:12
Data złożenia artykułu: 2018-07-18 13:12:38
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Anna Muś, Krystyna Mazalik
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.