Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Bitwa pod Mątwami, albo Czy niepamięć jest etnolingwistycznie relewantna?
Streszczenie w języku polskim
Przez „niepamięć (zbiorową)” rozumie się tu sferę faktów (zdarzeń, miejsc, postaci itp.) z określonych przyczyn wypartych z pamięci zbiorowej albo do niej przez daną wspólnotę niedopuszczonych. Etnolingwistyka bada zazwyczaj dane (systemowe, tekstowe, ankietowe) o faktach danych, natomiast zawartość niepamięci nie jest nam dana wprost, trzeba do niej dotrzeć przy pomocy specjalnych metod analizy. Badanie treści niepamięci musi odpowiedzieć na pytanie, z jakich przyczyn dana wspólnota usunęła pewne fakty poza ramy swojej pamięci (lub ich do nich nie dopuściła). Autor przeanalizował cztery fakty spoza ram polskiej pamięci wspólnotowej (bitwę pod Mątwami z 1666 r., zbrodnię w Jedwabnem, I wojnę światową, polskich jeńców w niewoli niemieckiej) i doszedł do wniosku, że ich obecność w sferze niepamięci zbiorowej ma swoje źródło w presji kodu kulturowego związanego z paradygmatem romantycznym, w którego centrum leży przekonanie o wyjątkowości, niewinności i nietykalności narodu polskiego. Kod ten blokuje dostęp do pamięci zbiorowej tych faktów, które ów paradygmat naruszają czy podważają.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Andrzejewski Kazimierz, 2017, Dramat mątewski, „Dokształty” nr 2 (źródło internetowe: https://wloclawek.pttk.pl/pdf/doksztalty2.pdf; dostęp 20.02.2022).
Bartmiński Jerzy, 2002, Etnolingwistyka, [hasło w:] Wielka encyklopedia PWN, t. 8, red. Jan Wojnowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 380-381.
Bartmiński Jerzy, 2019, Tradycja i pamięć językowa uśpiona, pielęgnowana i ożywiana. Pytania o źródła polskiej tożsamości kulturowej, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 31, s. 7-19.
Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2008, Jak badać językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów?, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 20, s. 11-27.
Bednarek Stefan, Korzeniewski Bartosz, red., 2014, Polskie miejsca pamięci. Dzieje toposu wolności, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Chlebda Wojciech, 1997, Zarys polskiej geografii mentalnej, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3, s. 81-94.
Chlebda Wojciech, 2007, Tezy o niepamięci zbiorowej, „Prace Filologiczne” LIII, s. 71-78.
Chlebda Wojciech, 2009, Wyspa z Archipelagu Oflag, „Strony”, nr 3, s. 58-69.
Chlebda Wojciech, 2012a, Pamięć ujęzykowiona, [w:] Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 109-119.
Chlebda Wojciech, 2012b, Czy etnolingwistyka może być zwornikiem nauk humanistycznych?, [w:] Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. Maciej Grochowski, Warszawa: Komitet Językoznawstwa PAN, s. 91-98.
Chlebda Wojciech, 2016, W stronę optymalizacji słownikowego objaśniania znaczeń, „Stylistyka” 25, s. 319-335.
Chlebda Wojciech, 2019a, Jak historia odkłada się w pamięci, jak pamięć odkłada się w języku, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 31, s. 57-74.
Chlebda Wojciech, 2019b, Wokół pojęć niepamięć i забвение, „Slavia Orientalis” nr 4, s. 681-698.
Chmielewska Katarzyna, 2017, Człowiek-pomnik. Instytucjonalizacja i przejęcie bohaterów na przykładzie Marka Edelmana, [w:] Pomniki pamięci. Miejsca niepamięci, red. Katarzyna Chmielewska Katarzyna, Alina Molisak, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, s. 11-33.
Chmielewska Katarzyna, Molisak Alina (red.), 2017, Pomniki pamięci. Miejsca niepamięci, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Cichocka Aleksandra, Golec de Zavala Agnieszka, 2011, Kolektywny narcyzm a sprawa polska, [w:] Wobec obcych. Zagrożenia psychologiczne a stosunki międzygrupowe, red. Mirosław Kofta, Michał Bilewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 241.
Davis Norman, 2006, Dzieje własne. Jak je rzetelnie opowiedzieć? [rozmowa z Jackiem Żakowskim], „Pomocnik Historyczny” nr 3, s. 3-9.
Dembek Wiesław, red., 2021, Oflag II C – to brzmi jak tajemnica, wyd. 2. poprawione i uzupełnione, Falenty: Stowarzyszenie Woldenberczyków.
Dmitrów Edmund, 2014, Jedwabne, [hasło w:] Węzły pamięci niepodległej Polski, red. Zdzisław Najder et al., Kraków-Warszawa: Znak, s. 268-270.
Dobrosielski Piotr, 2017, Spory o Grossa. Polskie problemy z pamięcią o Żydach, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Forecki Piotr, 2018, Po Jedwabnem. Anatomia pamięci funkcjonalnej, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Golec de Zavala Agnieszka, 2020/2021, Narodowy narcyzm grupowy jako element prawicowego populizmu, „Almanach Concilium Civitas 2020/2021” (źródło internetowe: http://conciliumcivitas.pl/almanach-concilium-civitas-2020-2021; dostęp 20.02.2022).
Golka Marian, 2010, Społeczna niepamięć: pomiędzy zapominaniem a zamazywaniem, [w:] Pamięć, przestrzeń, tożsamość, red. Sławomir Kapralski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 49-71.
Gross Jan Tomasz, 2000, Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, Sejny: „Pogranicze”.
Gross Jan Tomasz, 2004, Niepamięć zbiorowa, „Tygodnik Powszechny” nr 32, s. 5.
Hajduk-Nijakowska Janina, 2012, Pamięć utajniona. Funkcjonowanie narracji o śląskiej martyrologii, [w:] Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 225-235.
Hirszowicz Maria, Neyman Elżbieta, 2001, Społeczne ramy niepamięci, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3-4, s. 23-48.
Janicka Elżbieta, 2008, Mord rytualny z aryjskiego paragrafu. O książce Jana Tomasza Grossa „Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści”, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 229-252.
Janicka Elżbieta, Żukowski Tomasz, 2016, Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Janion Maria, 1991, Projekt krytyki fantazmatycznej. Szkice o egzystencjach ludzi i duchów, Warszawa: Wydawnictwo PEN.
Janion Maria, 1998, Płacz generała. Eseje o wojnie, Warszawa: Wydawnictwo Sic.
Janion Maria, 2000, Do Europy – tak, ale z naszymi umarłymi, Warszawa: Wydawnictwo Sic.
Jarzyńska Karina, Kobielska Maria, Muchowski Jakub, Sendyka Roma, (red.), 2017, Nie-miejsca pamięci. Elementarz, Kraków: Ośrodek Badań nad Kulturami Pamięci.
Jedlicki Jerzy, 2004, Wiedza jako źródło cierpień, „Tygodnik Powszechny” nr 34, s. 9.
Kapralski Sławomir, 2016, Żydzi i zagłada w polskich kulturach pamięci: między antagonizmem i agonem, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 346-357.
Keff Bożena, 2020, Strażnicy fatum. Literatura dekad powojennych o Zagładzie, Polakach i Żydach. Dyskurs publiczny wobec antysemityzmu, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Kobielska Maria, 2016, Polska pamięć autoafirmacyjna, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 358-374.
Kowalska-Leder Justyna, Dobrosielski Paweł, Kurz Iwona, Szpakowska Małgorzata, (red.), 2017, Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Kwiatkowski Piotr T., Nijakowski Lech M., Szacka Barbara, Szpociński Andrzej, 2010, Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego, Gdańsk-Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Napiórkowski Marcin, 2018, Epidemia pamięci, [w:] Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów, red. Paweł Majewski, Marcin Napiórkowski, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 15-37.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2020, Definiowanie i profilowanie pojęć w (etno)lingwistyce, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Nijakowski Lech M., 2008, Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Warszawa: WAiP.
Niziołek Grzegorz, 2013, Polski teatr Zagłady, Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego i Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Nora Pierre, 2000, Między pamięcią i historią. Les lieux de mémoire, „Tytuł Roboczy: Archiwum”, nr 2, s. 4-12.
Nora Pierre, 2002, Czas upamiętniania, [w:] Jacek Żakowski, Rewanż pamięci, Warszawa: Wydawnictwo Sic, s. 59-68.
Pollack Martin, 2014, Skażone krajobrazy, tłum. Karolina Niedenthal, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Ricoeur Pierre, 2006, Pamięć, historia, zapomnienie, tłum. Janusz Margański, Kraków: Universitas
Romanowski Andrzej, 2011, Polskość integralna, „Znak” nr 678, s. 36-41.
Saryusz-Wolska Magdalena, Traba Robert, współpr. Joanna Kalicka, 2014, Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Sendyka Roma, 2016, Niepamięć albo o sytuowaniu wiedzy o formach pamiętania, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 250-267.
Sendyka Roma, Kobielska Maria, Muchowski Jakub, Szczepan Aleksandra, (red.), 2020, Nie-miejsca pamięci. T. 1: Nekrotopografie, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
Sendyka Roma, Janus Aleksandra, Jarzyńska Karina, Siewior Kinga (red.), 2020, Nie-miejsca pamięci. T. 2: Nekrotopologie, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
Stomma Ludwik, 2006, Polskie złudzenia narodowe, Poznań: Wydawnictwo Sens.
Tokarska-Bakir Joanna, 2004, Rzeczy mgliste, Sejny: „Pogranicze”.
Traba Robert, Hahn Hans Henning, (red.), Górny Maciej, Kończal Kornelia, (współpr. nauk.), 2012-2016, Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 1-4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Tryczyk Mirosław, 2015, Miasta śmierci. Sąsiedzkie pogromy Żydów, Warszawa: Wydawnictwo RM.
Wysmułek Jakub, 2019, Nie nasza to wojna – społeczne ramy niepamięci o I wojnie światowej, „Przegląd Socjologiczny” nr 68 (3), 157-183.
Ziółkowski Marek, 2001, Pamięć i zapominanie: trupy w szafie polskiej zbiorowej pamięci, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3-4, s. 3-22.
Żakowski Jacek, 2002, Rewanż pamięci, Warszawa: Wydawnictwo Sic.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2022.34.95
Data publikacji: 2022-09-30 20:08:37
Data złożenia artykułu: 2022-02-24 10:52:32
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Wojciech Michał Chlebda
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.