Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Stereotypy – literatura – polityka. Jan (Iwan) Mazepa w polskim przekazie
Streszczenie w języku polskim
Jan (Iwan) Mazepa-Kołodyński (około 1639–1709) to postać znana głównie pisarzom, poetom, malarzom i kompozytorom. Mazepa, początkowo związany z Janem Kazimierzem, a następnie z hetmanem prawobrzeżnej Ukrainy Doroszenką, zwrócił się do Piotra I. W latach 1687–1708 był hetmanem kozackim lewego brzegu Ukrainy. Powrót Mazepy do Polski nastąpił po wojnie Rosji ze Szwecją. Mazepa starał się odłączyć Ukrainę od Rosji. Nawiązał kontakt z obozem Stanisława Leszczyńskiego. Klęska Karola XII w Połtawie (8 sierpnia 1609 r.) Była końcem marzenia hetmana o wolnej Ukrainie. Dla Rosji i rosyjskiego Kościoła prawosławnego przez długi czas był symbolem zdrajcy, co miało wpływ na rosyjską historiografię. Dla współczesnej Ukrainy Iwan Mazepa jest bohaterem narodowym. W polskich mediach, z wyjątkiem relacji Jana Chryzostoma Paska i części starszej historiografii, obraz Mazepy jest obiektywny i raczej pozytywny. W artykule omówiono opinie i oceny w dzienniku Paska i dramacie Juliusza Słowackiego. Podano przykłady słowa „mazepa” w mowie potocznej. Z historiografii polskiej wspomniano polskich historyków, w tym: Józefa Feldmana, Jana Perdenia, Józefa Andrzeja Gierowskiego, Wiesława Majewskiego, Władysława Andrzeja Serczyka, Zbigniewa Wójcika i innych. W konkluzji autorka stwierdza, że nie ma książki biograficznej o Mazepie. Czeka on wciąż na właściwego historyka i należy mieć nadzieję, że uwzględni on zjawisko złego wpływu wszystkich tendencji politycznych na obiektywność historyczną.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Andrusiewicz A., Cywilizacja rosyjska, t. 2, Warszawa 2005.
Anusik Z., Fenomen Iwana Mazepy w historiografii polskiej XIX i XX w., [w:] Mity i stereotypy w dziejach Polski i Ukrainy w XIX i XX wieku, red. A. Czyżewski, R. Stobiecki, T. Tobork, L. Zaszkilnik, Warszawa–Łódź 2012.
Babinski H., The Mazeppa Legend in European Romanticism, New York 1974.
Beauvois D., Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793–1914, przeł. K. Rutkowski, Lublin 2016.
Chynczewska-Hennel T., Idea unii hadziackiej – pięćdziesiąt lat później, „Kwartalnik Historyczny” 2002–2003, t. 109 (numer specjalny dedykowany Prof. Zbigniewowi Wójcikowi w związku z Jubileuszem osiemdziesięciolecia urodzin)n.
Chynczewska-Hennel T., Mazepa w polskiej historiografii, [w:] Ivan Mazepa ta joho doba, istorija, kultura, nacjonalna pamjat’. Materiały miżnarodnoji konferenciji (15–17 żovtnia 2008, Kyjiv–Połtava), red. V. Szczerbak, Kyjiv 2008.
Chynczewska-Hennel T., The Idea of Union of Hadjac Fifty Years Later, [w:] Mazepa il suo tempo. Storia, cultura societa, Mazepa and His Time, History, Culture, Society, ed. G. Siedina, Alessandria 2004.
Feldman J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704–1709, Kraków 1925.
Gąssowski S., Mazepa, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1, Warszawa 1986.
Gierowski J.A., W cieniu ligi północnej, Wrocław 1971.
Jakowenko N., Historia Ukrainy do 1795 roku, przeł. A. Babiak-Owad, K. Kotyńska, Warszawa 2011.
Janczak J., Powstanie Paleja, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego. Historia III. Seria A” 1960, nr 23.
Kopaliński W., Mazepa, [w:] Słownik mitów i tradycji kultury, t. 2, cz. 2: Rzeczpospolita, Warszawa 2007.
Majewski W., Mazepa Jan (Iwan), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Wrocław 1975.
Maternicki J., Historiografia i mity, [w:] Mity i stereotypy w dziejach Polski i Ukrainy w XIX i XX wieku, red. A. Czyżewski, R. Stobiecki, T. Tobork, L. Zaszkilnik, Warszawa–Łódź 2012.
Mazepa, [w:] Słownik języka polskiego PWN, t. 2, Warszawa 1979.
Naumow A., Obraz Mazepy w cerkiewnych tekstach obrzędowych, [w:] Od Kijowa do Rzymu. Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej ze Stolicą Apostolską i Ukrainą. W 35-lecie pracy naukowej Teresie Chynczewskiej-Hennel, red. M.R. Drozdowski, W. Walczak, K. Wiszowata-Walczak, Białystok 2012.
On the Eve of Poltava: The Letters of Ivan Mazepa to Adam Sieniawski. 1704–1709, ed. O. Subtelny, New York 1975.
Pasek J., Pamiętniki, wstęp i objaśnienia W. Czapliński, Wrocław 1979.
Perdenia J., Stanowisko Rzeczypospolitej szlacheckiej wobec sprawy Ukrainy na przełomie XVII–XVIII w., Wrocław 1963.
Rostworowski E., Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 2006.
Serczyk W.A., Hajdamacy, Kraków 1972.
Serczyk W.A., Historia Ukrainy, Wrocław 2001.
Serczyk W.A., Połtawa 1709, Warszawa 1982.
Słowacki J., Mazepa, [w:] idem, Dzieła wybrane. Dramaty, oprac. M. Bokszczanin, t. 4, Wrocław 1983.
Stępniak A., Mit Kozaczyzny w historiografii polskiej XIX i XX wieku, [w:] Mity i stereotypy w dziejach Polski i Ukrainy w XIX i XX wieku, red. A. Czyżewski, R. Stobiecki, T. Tobork, L. Zaszkilnik, Warszawa–Łódź 2012.
Wójcik Z., Dzieje Rosji 1533–1801, Warszawa 1971.
www.tekstowo.pl/drukujslawa_przybylska,siedzielismy_na_dachu.html [dostęp: 24.09.2017].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2018.73.105-117
Data publikacji: 2019-05-27 11:28:53
Data złożenia artykułu: 2018-09-30 15:00:43
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Teresa Chynczewska-Hennel
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.