Hide
Show all
Email this article 
To the Act of the 17 of May 1989. Evolution of the Authority’s Attitude Towards the Church and the Idea of Conscience and Belief Freedom in Poland
Abstract
Freedom of conscience and belief belongs to basic human rights. Furthermore, they stay under the influence of individual generations of human rights, European and international law, judgments of courts and constitutional tribunals. Freedom of conscience is identical to liberty of thoughts and beliefs. These rights are guaranteed by countries and are determinant of their rule of law. On the 17th of May 1989, the Sejm of the Polish People’s Republic adopted a law on guaranteeing conscience and belief freedom. The purpose of this elaboration was to present the evolution of the attitude of the socialist country authority towards the Church and the idea of the freedom of conscience. There were also selected premises that contributed to the elaboration of this act: documents of international law and political trials that had an impact on the authority’s attitude. Attention was paid to the difficult relationship between the Church and the country in the 40s and 50s and the effect of human rights development, that was implemented by international organizations, particularly by ONZ, UNESCO, and CSCE on warranty policy for conscience and belief freedom in Poland. The country-Church relationship was shown in the declining period of PPR. The process of preparing the law from 17 May 1989 was examined.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1 sierpnia 1975 r., https://docplayer.pl/176441-Akt-koncowy-konferencji-bezpieczenstwa-i-wspolpracy-w-europie-obwe.html [dostęp: 15.02.2023].
Biblia, Pismo święte starego i nowego testamentu, https://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=1054 [dostęp: 12 I 2023].
Deklaracja Praw Wirginii, https://liberte.pl/deklaracja-praw-wirginii [dostęp: 25 II 2023].
Deklaracja w sprawie eliminacji wszelkich form nietolerancji opartych na religii i przekonaniach, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1981.html [dostęp: 14 I 2023].
Dekret z dnia 5 sierpnia 1949 r. o ochronie wolności sumienia i wyznania, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19490450334/O/D19490334.pdf [dostęp: 12 II 2023].
Dekret z dnia 5 sierpnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19490450335 [dostęp: 21 II 2023].
Dekret z dnia 9 lutego o obsadzaniu duchownych stanowisk kościelnych, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19530100032 [dostęp: 15 II 2023].
Dekret z dnia 25 września 1945 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, „Dziennik Ustaw” 1945, nr 48, poz. 271.
Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym, „Dziennik Ustaw” 1981, nr 29, poz. 154.
Dekret z dnia 31 grudnia 1956 r. o organizowaniu i obsadzaniu stanowisk kościelnych, „Dziennik Ustaw” 1957, nr 1, poz. 6.
Dekret z 13 czerwca 1946 r. O przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa, „Dziennik Ustaw” 1946, nr 30, poz. 152, https://iura.uj.edu.pl/Content/538/PDF/mkk%20dekret%20z%2013%2006%201946%20o%20przestepstwach%20szczegolnie%20niebezpiecznych.pdf [dostęp: 20 II 2023].
Jaruzelski, W., O rozmowach z Janem Pawłem II, https://www.bing.com/videos/search?go=Wyszukaj&q=jan+pawe%c5%82+ii+jaruzelski+pdf&qs=ds&ru=%2fsearch%3fgo%3dWyszukaj%26q%3djan%2bpawe%25C5%2582%2bii%2bjaruzelski%2bpdf%26qs%3dds%26form%3dQBRE&view=detail&mmscn=vwrc&mid=F87F0C98767F0BC959D4F87F0C98767F0BC959D4&FORM=WRVORC [dostęp: 19 II 2023].
Karta Narodów Zjednoczonych, https://www.bb.po.gov.pl/images/Prawa/PNZ/KNZ.pdf [dostęp: 15 II 2023].
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o niektórych aspektach „teologii wyzwolenia”, https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19840806_theology-liberation_pl.html [dostęp: 12 II 2023].
Konwencja w sprawie zwalczania dyskryminacji w dziedzinie oświaty, https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencja_o_zwalczaniu_dyskryminacji_w__oswiacie.pdf [dostęp: 9 II 2023].
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r., „Dziennik Ustaw” 1952, nr 33, poz. 232.
Konwencja UNESCO o zwalczaniu dyskryminacji w dziedzinie oświaty, https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencja_o_zwalczaniu_dyskryminacji_w__oswiacie.pdf [dostęp: 26 II 2023].
Manifest PKWN, Wolność, R. 1, Nr 1, https://onebid.pl/pl/ksiazki-i-starodruki-wolnosc-r-1-nr-1-24-08-1944-manifest-pkwn/1322751#img-2 [dostęp: 11 I 2023].
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, https://amnesty.org.pl/wpcontent/uploads/2016/04/Miedzynarodowy_Pakt_Praw_Obywatelskich_i_Politycznych.pdf, https://liberte.pl/deklaracja-praw-wirginii/ [dostęp: 14 I 2023].
Octogesima Adveniens, List apostolski papieża Pawła VI https://www.vatican.va/content/paul-vi/en/apost_letters/documents/hf_p-vi_apl_19710514_octogesima-adveniens.html [dostęp: 12 II 2023].
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, https://amnesty.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/Powszechna_Deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf [dostęp: 14 I 2023].
Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 5 lipca 1949 r. o obowiązku prowadzenia ksiąg podatkowych przez duchownych, „Dziennik Ustaw” 1949, nr 40, poz. 292.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 lutego 1972 r. zmieniające rozporządzenie w sprawnie prowadzenia ksiąg przez kościelne osoby prawne oraz zakony i kongregacje duchowne, „Dziennik Ustaw” 1972, nr 6, poz. 35.
Uchwała Rady Ministrów z 27 maja 1950 r. w sprawie tymczasowego statutu Urzędu do Spraw Wyznań, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19500780905/O/M19500905.pdf [dostęp: 15 II 2023].
Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, „Dziennik Ustaw” 1947, nr 18, poz. 71.
Ustawa Konstytucyjna z 23 kwietnia 1935 r., http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/kpol/1935.html [dostęp: 18 I 2023].
Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego, „Dziennik Ustaw” 1950, nr 9, poz. 87.
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1950 r. o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych w zakresie gospodarki komunalnej i administracji publicznej, „Dziennik Ustaw” 1950, nr 19, poz. 156.
Ustawa z dnia 23 czerwca 1971 r. o przejściu na osoby prawne Kościoła rzymskokatolickiego oraz innych Kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na ziemiach zachodnich i północnych, „Dziennik Ustaw” 1971, nr 16, poz. 156.
Ustawa z dnia 31 lipca 1981 r. o kontroli prasy, publikacji i widowisk, „Dziennik Ustaw” 1981, nr 20, poz. 99.
Ustawa z dnia 8 października 1982 r. o związkach zawodowych, „Dziennik Ustaw” 1982, nr 32, poz. 216.
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, „Dziennik Ustaw” 1989, nr 29, poz. 154.
Ustawa z 17 marca 1921 – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, „Dziennik Ustaw” 1921, nr 44, poz. 267, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19210440267 [dostęp: 15 I 2023].
Wyciąg z protokołu nr 451 posiedzenia Senatu Akademickiego KUL z dnia 29 lutego 1988 r. w sprawie nadania tytułu doktora honoris causa KUL Josephowi Kardynałowi Ratzingerowi, https://www.kul.pl/doktor-honoris-causa-kul-joseph-ratzinger,art_11699.html [dostęp: 27 II 2023].
Borecki P., Na drodze do konkordatu. Geneza projektu konwencji z 1988 r. między PRL a Watykanem, http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,6628 [dostęp: 11 II 2023].
Chlewiński Z., Tożsamość a tolerancja, w: Tożsamość, odmienność, tolerancja a kultura pokoju, red. J. Kłoczowski, S. Łukasiewicz, Lublin 1998.
Chmielecki P., Sposoby walki z kościołem w PRL w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX w., „Sympozjum” 2019, 23, 1 (36).
Dydycz A.P., „Non Possumus”. Represje wobec Kościoła katolickiego i Prymasa Stefana Wyszyńskiego w 1953 r. w świetle doniesień prasowych tego okresu, „Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie” 2020, 12.
Dzwonkowski R., Leksykon duchowieństwa polskiego represjonowanego w ZSRR 1939–1988, Lublin 2003.
Dzwonkowski R., Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917–1939. Martyrologium, Lublin 1998.
Dzwonkowski R., Religia i Kościół katolicki w ZSRS oraz w krajach i na ziemiach okupowanych 1917–1991. Kronika, Lublin 2010.
Grajewski, A., Wolność jest na wyciągnięcie ręki. Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w ocenie KGB, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2018, 7–8 (152–153).
Gwóźdź M., Współudział wiernych katolików i protestantów w czynnościach świętych w świetle prawodawstwa kościoła rzymskokatolickiego, „Theologos” 2017, 1.
Hanc W., Polska Rada Ekumeniczna, „Łódzkie Studia Teologiczne” 2016, 25, 4.
Jach A., Akt końcowy KBWE i jego wpływ na instytucjonalizację ruchu praw człowieka w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie porównawczej 1975–1991, (wybrane aspekty), „Nowa Polityka Wschodnia” 2017, 2 (13).
Kącka K. Geneza i źródła wolności religii w europejskiej przestrzeni politycznej i prawnej, „Seminare” 2013, 34.
Kochan J., Fryderyk Engels, Karol Marks: religia jako opium ludu, „Nowa Krytyka” 2014, 32.
Krukowski J., Wkład Prymasa Polski Stefana kard. Wyszyńskiego i papieża Jana Pawła II w normalizację stosunków między państwem a Kościołem, http://www.stowarzyszeniekanonistow.pl/wp-content/uploads/2020/08/Krukowski_2020.pdf [dostęp: 12 II 2023].
Mazur M., O człowieku tendencyjnym. Obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w okresie Polski Ludowej i PRL 1944–1956, Lublin 2009.
Musiał F., Pieriestrojka- droga do demokracji czy plan „odwilży” bis”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, 5–6.
Noszczak, B. Polityka państwa wobec kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956, https://przystanekhistoria.pl/pa2/biblioteka-cyfrowa/publikacje/23842,Polityka-panstwa-wobec-Kosciola-rzymskokatolickiego-w-Polsce-w-okresie-internowa.html [dostęp: 11 I 2023].
Orzeszyna K. Klauzula sumienia jako gwarancja realizacji prawa do wolności sumienia, https://nil.org.pl/uploaded_files/1579514662_01b-orzeszyna.pdf [dostęp: 10 I 2023].
Prostak R., Ogród murem oddzielony od pustyni. Relacje Kościół-państwo, wolność sumienia i tolerancja religijna w myśli pierwszych baptystów, Warszawa 2020.
Rarot H., Kryzys wartości duchowych i jego społeczne następstwa, „Kultura i Wartości” 2018, 26.
Ratzinger i „hańba epoki”, https://www.salon24.pl/u/koniecsystemu/374265,ratzinger-i-hanba-epoki [dostęp: 15 II 2023].
Serzhanova V., Tuora-Schwierskott E., Wolność sumienia i wyznania w konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, 40.
Stolarz A., Historia mówiona w warsztacie historyka mentalności, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, 11/2 (20).
Szczygieł, T., Kwestia „ochrony” wolności sumienia i wyznania w toku prac nad kodyfikacją prawa karnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1949–1969, „Miscelanea Historico-Juridica” 2020, 19, 2.
Śmieja P.S., Sumienie w świetle obowiązujących przepisów prawa, „Annales Uniwersitatis Marie Curie-Sklodowska, Lublin-Polonia. Sectio G” 2020, 67, 2.
Wrona J., Laicyzowanie szkolnictwa a stan religijnej świadomości nauczycieli w województwie lubelskim na początku lat sześćdziesiątych XX wieku, „Res Historica” 2022, 54.
Wróblewski J., Prof. Jan Żaryn przypomina: Ekskomunika na komunistów nadal obowiązuje, https://www.bibula.com/?p=58804 [dostęp: 23.02.2023].
Żaryn J., Nieznany list Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego do Stolicy Apostolskiej w sprawie tzw. porozumienia z rządem z 14 kwietnia 1950 r., https://rcin.org.pl/Content/59558/WA303_79277_B155-Polska-T-2-1997_Zaryn.pdf [dostęp: 15 II 2023].
Ojciec św. Jan Paweł II w Polsce, I pielgrzymka i spotkanie z Edwardem Gierkiem, https://www.youtube.com/watch?v=Ff45EknQzCA&ab_channel=PatrykJarog [dostęp: 17.02.2023].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2023.56.1073-1100
Date of publication: 2023-12-21 13:05:07
Date of submission: 2023-03-15 14:48:22
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2023 Joanna Bugajska-Więcławska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.