From „Catholic Red Banners” to the Christian Social Association. The Evolution of the Understanding of the Socio-Political Tasks of Catholicism in the Political Reflection of Jan Frankowski (1912–1976)

Ariel Orzełek

Abstract


One of the most important elements of the political thought of the Polish Catholic activist, Jan Frankowski, was a reflection on the social and economic tasks of Catholicism in the modern world. However, it depended on the volatile political conditions. In the Second Polish Republic, Frankowski, cooperating with the „young conservatives” movement, called for the renewal of the Church and increase in the activity of the laity. They were to replace, in respect of many issues, the listless clergy, seeking and finding the answer to the question regarding the new Catholic thought in the era of atheist totalitarianisms. He, himself, believed that it cannot be found in slogans: corporatism and solidarity, but it should be sought in the creative interpretation of the papal encyclicals in accordance with the „third way” and personalism. However, his thought was rather „against” certain elements than „in support” of other, he tried to pave the way for new ideas.

During the Second World War, Frankowski was cooperating with „Unia” Catholic group, but as early as in 1944, he commenced cooperation with communist authorities. Despite the fact that he distanced himself from many aspects of operation of „Dziś i Jutro” group and „PAX” Association, he cooperated with them, trying to, unsuccessfully, adjust the „third way” to the new conditions. In 1956, he left „PAX”. However, he opposed the concept of „nonpartisan democratic left”, causing the split of „Za i Przeciw” weekly group and creating the Christian Social Association. It was, in general, a group with no ideology, based on the cooperation with authorities and the guarantee of basic rights of Church in Poland.

Not only did Frankowski not succeed as a creator of great concepts, but he also did not achieved much as a politician with limited ambitions. In 1968, he lost the position of the chairperson of the Christian Social Association. He died 8 years later as an almost completely forgotten activist. This situation resulted also from his decision to discontinue bold ideological reflections.

Keywords


Christian Social Association; Jan Frankowski; Catholic Social Teaching; Third Way; „PAX” Association

Full Text:

PDF

References


Studies (Opracowania)

Andrusiewicz A., Stronnictwo Pracy 1937–1950, Warszawa 1988.

Bajer M., Blizny po ukąszeniu, Warszawa 2005.

Bankowicz B., Stowarzyszenie PAX: między rzeczywistością socjalizmu realnego a utopią socjalizmu wieloświatopoglądowego, w: Doktryny. Historia. Władza. Księga dedykowana profesorowi Wiesławowi Kozubowi-Cembroniewiczowi z okazji czterdziestolecia pracy naukowej, red. A. Citkowska-Kimla, M. Kawior-Filo, B. Szlachta, Kraków 2009.

Bankowicz B., W labiryncie wieloświatopoglądowości: Stowarzyszenie PAX między realizmem a rzeczywistością, w: B. Bankowicz, A. Dudek, Ze studiów nad dziejami Kościoła i katolicyzmu w PRL, Kraków 1996.

Bikont A., Szczęsna J., Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu, Warszawa 2006.

Błaszak T., Służba Bezpieczeństwa wobec Stowarzyszenia PAX i Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego w województwie szczecińskim w latach 1952–1990, w: Sensus catholicus. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy – aktywność – myśl. Studia i szkice, red. R. Ptaszyński, T. Sikorski, Toruń 2014.

Bujak W., Historia Stronnictwa Pracy 1937–1946–1950, Warszawa 1988.

Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990.

Engelgard J., Bolesław Piasecki 1939–1956, Warszawa 2015.

Friszke A., Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957–1976, Warszawa 2002.

Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945–1980, Londyn 1994.

Gucewicz D., Dywersyjna rola Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego w ruchu katolickim (na przykładzie Gdańska), w: Sensus catholicus. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy – aktywność – myśl. Studia i szkice, red. R. Ptaszyński, T. Sikorski, Toruń 2014.

Hańderek M., Komitet Prasy Młodych 1936–1939, w: Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2014. Referaty, red. M. Hańderek, Ł. Kamiński, Warszawa 2015.

Hańderek, Unia 1940–1948. Dzieje zapomnianego ruchu ideowego, Warszawa 2019.

Hirszowicz M., Pułapki zaangażowania. Intelektualiści w służbie komunizmu, Warszawa 2001.

Kaczorowski A.W., Frankowski Jan Józef, w: Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce. A–J, red. R. Bender et al., Lublin 1994.

Kimla P., Etyka w realizmie politycznym, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, 66, 2.

Kimla P., Historycy–politycy jako źródło realizmu politycznego. Tukidydes – Polibiusz – Machiavelli, Kraków 2009.

Król M., Style politycznego myślenia. Wokół „Buntu Młodych” i „Polityki”, Paris 1979.

Kuta C., „Działacze i pismaki”. Aparat bezpieczeństwa wobec organizacji katolików świeckich w Krakowie w latach 1957–1989, Kraków 2009.

Lisicka H., Pluralizm światopoglądowy w koncepcjach PAX, ChSS, PZKS, Wrocław 1991.

Malinowski K., Tajna Armia Polska, Znak, Konfederacja Zbrojna. Zarys genezy, organizacji i działalności, Warszawa 1986.

Micewski A., Współrządzić czy nie kłamać? PAX i ZNAK w Polsce 1945–1970, Kraków 1981.

Mich W., Wieś w myśli politycznej „Buntu Młodych” i „Polityki”, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia” 1999, 6.

Mozgol R., Ryzykowna gra. Jak Aleksander Bocheński przyczynił się do powstania „Dziś i Jutro”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, 4.

Ptaszyński R., Stommizm. Biografia polityczna Stanisława Stommy, Kraków 2018.

Rękas K., Konserwatyzm PRL, https://konserwatyzm.pl/rekas-konserwatyzm-prl/?fbclid=IwAR3u1d7l54c33W8zdSn4qc7XR0yJpVgsO10MoVMCAoa4E2_z5-gR8BYUqKg [dostęp: 6 VII 2019].

Sikorski T., Fronda. Rozłam w Stowarzyszeniu PAX w 1955 roku. (Geneza – przebieg – konsekwencje), „Dzieje Najnowsze” 2018, 1.

Strzelecka M., Między minimalizmem a maksymalizmem. Dylematy ideowe Stanisława Stommy i Janusza Zabłockiego, Toruń 2015.

Tomczyk R., Myśl Mocarstwowa. Z dziejów młodego pokolenia II Rzeczypospolitej, Szczecin 2008.

Turowski K., „Odrodzenie”. Historia Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej, Warszawa 1987.

Wójcik J., Materiały do historii ruchu społecznie postępowego PAX, z. 1, Polska szkoła myślenia patriotycznego na przełomie epok; z. 2, Droga krystalizacji i potrójnego zaangażowania ruchu społecznie postępowego (1945–1948 r.) [na prawach rękopisu], Warszawa 1978.

Zakrzewski M., Dylematy konserwatywnego realizmu w obliczu komunizmu na przykładzie środowiska „Buntu Młodych” i „Polityki”, w: Polskie wizje i oceny komunizmu po 1939 roku, red. R. Łatka, B. Szlachta, Kraków 2015.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.51.579-609
Date of publication: 2021-06-30 10:49:22
Date of submission: 2019-08-05 15:44:04


Statistics


Total abstract view - 863
Downloads (from 2020-06-17) - PDF - 552

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2021 Ariel Orzełek

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.