Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Oczami proboszcza. Obraz społeczności chłopskich na Lubelszczyźnie i Podlasiu w świetle pamiętników ks. Karola Dębińskiego z lat 1867–1915
Streszczenie w języku polskim
Ks. Karol Dębiński, duchowny diecezji lubelskiej, a potem podlaskiej, był zasłużonym członkiem lokalnego duchowieństwa przełomu XIX i XX w. Cechowały go wysokie walory intelektualne i duchowe. Był bliskim współpracownikiem biskupa, członkiem kapituły, rządcą lubelskiej katedry. Posiadał dobrą znajomość realiów życia kościelno-społecznego w kraju i za granicą. Był autorem obszernych pamiętników, na kartach których przedstawił między innymi obraz społeczności wiejskiej czterech parafii, gdzie pracował jako proboszcz: Serniki, Włostowice, Janów Podlaski, Biskupice. Ten wyjątkowy rodzaj materiału źródłowego, mający walor osobistej obserwacji i oceny pozwala na ukazanie istotnych z punktu widzenia autora obszarów życia wiejskiego. Wbrew temu, czego można by się spodziewać brak w nim istotniejszych opisów praktyk religijnych i obrzędowości ludowej. Ukazany została natomiast i poddany ocenie poziom oświaty i moralności w poszczególnych parafiach, a także warunki życia i gospodarowania chłopów na wsi. Autor przedstawił także zróżnicowany rodzaj relacji parafian do proboszcza.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Catalogus Ecclesiarum et Utriusque Cleri tam Saecularis quam Regularis Dioecesis Lublinensis pro Anno Domini 1896, Lublin 1896.
Catalogus Ecclesiarum et Utriusque Cleri tam Saecularis quam Regularis Dioecesis Lublinensis pro Anno Domini 1898, Lublin 1898.
Catalogus Ecclesiarum et Utriusque Cleri tam Saecularis quam Regularis Dioecesis Lublinensis pro Anno Domini 1907, Lublin 1907.
Catalogus Ecclesiarum et Utriusque Cleri tam Saecularis quam Regularis Dioecesis Lublinensis pro Anno Domini 1910, Lublin 1910.
Z przeżytych chwil… Pamiętniki ks. Karola Dębińskiego z lat 1867–1915, ed. J.R. Marczewski, Lublin 2021.
Badura P.J., Dębiński Karol, in: Słownik polskich teologów katolickich, vol. 1, ed. H.E. Wyczawski, Warszawa 1981.
Dębiński K., Kościół we Włostowicach i kaplica w Nowo-Aleksandryi, Warszawa 1904.
Kwaśniewski A., Pamiętniki ks. Karola Dębińskiego jako świadectwo kultury umysłowej duchowieństwa, in: Pomiędzy św. Piotrem a Sankt Petersburgiem. Kościół katolicki na Lubelszczyźnie i Podlasiu na przełomie XIX/XX wieku. Materiały z konferencji międzynarodowej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin, 2 czerwca 2022, ed. J.R. Marczewski, Lublin 2022.
Lewalski K., „Dixit laicus clero: nunquam tibi amicus ero!”, czyli o relacjach świata duchownych (rzymskokatolickich) ze światem świeckich na przełomie XIX i XX wieku, in: Duchowieństwo i laicy, ed. A. Wałkówski, Warszawa 2010.
Lewalski K., Ksiądz i kobieta. Obrazy z XVIII, XIX i XX wieku, “Studia Historica Gedanensia” 2012, 3.
Lewalski K., Miedzy sacrum a profanum, czyli jak to wśród braci kapłańskich bywało. Duchowieństwo rzymskokatolickie w zaborze rosyjskim w II połowie XIX i na początku XX wieku (zarys problematyki), “Echa Przeszłości” 2006, 7.
Lewalski K., Na plebanii na przełomie XIX i XX w., in: Dom – spotkanie przestrzeni prywatnej i publicznej na tle przemian cywilizacyjnych XIX i XX w. Zbiór studiów, eds. Z. Opacki, D. Płaza-Opacka, Gdańsk 2008.
Lewalski K., Odsłony codzienności. Rzymskokatolickie duchowieństwo parafialne na prowincji Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2019.
Lewalski K., Pogodna jesień czy smutny schyłek żywota? Ksiądz na emeryturze w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, in: Ludzie starzy i starość na ziemiach polskich od XVIII do XXI wieku (na tle porównawczym), vol. 2, Aspekty społeczno-kulturowe, eds. A. Janiak-Jasińska et al., Warszawa 2016.
Lewalski K., „Szatan [...] nawet przez brzydką niewiastę potrafi usidlić kapłana”. O kobietach z perspektywy pasterzy dusz (XIX/XX w.). Zarys problematyki, in: „Portret kobiecy”. Polki w realiach epoki, vol. 1, Życie prywatne Polaków w XIX wieku, eds. M. Korybut-Marciniak, M. Zbrzeźniak, Łódź–Olsztyn 2014.
Lewalski K., Wzór duszpasterza w świetle wybranych opracowań pastoralnych okresu zaborów. Zarys problematyki, “Studia Gdańskie” 2012, 31.
Lewalski K., Życie codzienne duchowieństwa w XIX w. Droga do odheroizowania, trywializacji czy obiektywizacji obrazu grupy?, in: Duchowni na plebanii i w drodze: konteksty codzienności i interpretacje historyczne, eds. K. Lewalski, A. Łysiak-Łątkowska, Gdańsk 2015.
Łosowska A., [Recenzja] Z przeżytych chwil... Pamiętniki ks. Karola Dębińskiego z lat 1867–1915, oprac. ks. Jarosław R. Marczewski, Lublin 2021, Wydawnictwo Polihymnia, ss. 615, „Res Historica” 2022, 54.
Łosowska A., [Recenzja]: Pomiędzy św. Piotrem a Sankt Petersburgiem. Kościół katolicki na Lubelszczyźnie i Podlasiu na przełomie XIX/XX wieku. Materiały z konferencji międzynarodowej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin, 2 czerwca 2022, red. ks. Jarosław R. Marczewski, Wydawnictwo Academicon, Lublin 2022, ss. 226, ISBN 978-83-62475-99-5, “Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2022, 119.
Łukasik J.M., Pamiętniki. W kręgu zainteresowań polskich badaczy. Historia – tradycja – kontynuacja, “Debata Edukacyjna” 2012, 5.
Marczewski J.R., O wyzwaniach w administrowaniu parafią pod rosyjskim zaborem – na podstawie pamiętników ks. Karola Dębińskiego, in: Pomiędzy św. Piotrem a Sankt Petersburgiem. Kościół katolicki na Lubelszczyźnie i Podlasiu na przełomie XIX/XX wieku. Materiały z konferencji międzynarodowej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin, 2 czerwca 2022, ed. J.R. Marczewski, Lublin 2022.
Marczewski J.R., Życie religijne, in: Dzieje archidiecezji lubelskiej (1805–2005), ed. M.T. Zahajkiewicz, Lublin 2005.
Olszewski D., Przemiany społeczno-religijne w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku. Analiza środowiska diecezjalnego, Lublin 1984.
Plis J., Biblioteki Polskiej Macierzy Szkolnej w guberni lubelskiej (1905–1907), “Folia Bibliologica” 1990/1991, 38/39.
[Pruszkowski J.], Janów Biskupi czyli Podlaski: z dawnych i współczesnych źródeł napisał P. J. K. Podlasiak, Kraków 1897.
Stopniak F., Kościół na Lubelszczyźnie i Podlasiu na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1975.
Tomicki R., Religijność ludowa, in: Etnografia polski. Przemiany kultury ludowej, vol. 2, eds. M. Biernacka et al., Wrocław 1981.
Wiślicz T., Duchowieństwo parafialne a religia ludowa na wsi polskiej XVII–XVIII wieku, in: Przestrzeń religijna Europy Środkowo-Wschodniej w średniowieczu, eds. K. Bracha, P. Kras, Warszawa 2010.
Wiślicz T., Shepherds of the Catholic Flock: Polish Parochial Clergy, Popular Religion, and the Reception of the Council of Trent, in: Gelehrte Geistlichkeit – geistliche Gelehrte. Beiträge zur Geschichte des Bürgertums in der Frühneuzeit, ed. L. Schorn-Schütte, Berlin 2012 (Historische Forschungen, vol. 97).
Wiślicz T., Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku, Warszawa 2001.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.60.593-612
Data publikacji: 2025-11-28 08:32:26
Data złożenia artykułu: 2024-06-09 16:20:33
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Jarosław Roman Marczewski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.