Polskie Państwo Podziemne wobec propozycji rozmów polsko-białoruskich w latach 1941–1944

Streszczenie w języku polskim

Tematem artykułu są rozmowy prowadzone przez Polskie Państwo Podziemne z członkami białoruskich środowisk politycznych w latach 1941–1944. Po ataku III Rzeszy na ZSRR obszary zamieszkane przez Białorusinów znalazły się pod okupacją niemiecką. Zmieniło to sytuację zarówno działających na tym terenie struktur Polskiego Państwa Podziemnego, jak też białoruskiego ruchu narodowego. Przekonanie o nieuniknionej przegranej III Rzeszy powinno było rodzić świadomość wspólnoty celów. Czy potrafiono jednak wyjść z wcześniejszego impasu wzajemnych animozji, niedowierzań, uprzedzeń, lekceważenia i niedoceniania?. By uzyskać odpowiedź na to pytanie należy sięgnąć do zachowanego materiału źródłowego. Analiza dokumentów archiwalnych pozwala jednoznaczne stwierdzić, że Polskie Państwo Podziemne nie traktowało białoruskiego ruchu narodowego jako poważnego partnera. Jego członkowie stali na stanowisku utrzymania przedwojennych granic, co determinowało charakter prowadzonych rozmów. Nie doceniano też zaplecza białoruskiego ruchu narodowego, które mogło odegrać kluczową rolę w zmianie sytuacji politycznej w regionie. Mimo to grupka działaczy białoruskich stała na stanowisku porozumieniu z Polakami (Wacław Iwanowski, Jan Stankiewicz, Radosław Ostrowski), poszukiwała kontaktów z Polskim Państwem Podziemnym. Rozmowy miały charakter nieregularnych wymian zdań, prowadzonych na niskim szczeblu, raczej sondażowych niż problemowych. Takie podejście skazywało je na porażkę i sprawiło, że ułożenie relacji polsko-białoruskich w warunkach wojennych okazało się wyzwaniem, które przerosło obie strony, a także zaważyło na losach obu narodów po II wojnie światowej.