Аддзеяслоўныя асабовыя nomina subiecti з суфіксам „-нік” („-льнік”) у беларускай мове

Agnieszka Goral

Аннотация


Артыкул прысвечаны семантычнаму і словаўтваральнаму аналізу аддзеяслоўных назоўнікаў мужчынскага роду з суфіксам -нік (-льнік), якія ў беларускай мове належаць да катэгорыі nomina subiecti. Пад тэрмінам nomina subiecti аўтар разумее назвы асоб, якія выконваюць cталую або часовую працу, звязаную з матэрыяльнымі або нематэрыяльнымі выгадамi. Назоўнікі са значэннем ‘той, хто выконвае дзеянне паводле словаўтваральнага дзеяслова’ cкладаюць групу 228 намінацый, выбраных з беларускіх слоўнікаў, лексікаграфічных публікацый у галіне мовазнаўства, а таксама матэрыялаў аўтара. З семантычнага пункту гледжання даследаваныя назвы адносяцца да розных сфер дзейнасці з галiны прамысловасцi, сельскай гаспадаркі, эканомiкi, адукацыі, культуры, рэлiгii, сферы паўсядзённага жыцця. Аналіз паказаў, што ў лексічным корпусе беларускай мовы аддзеяслоўныя назоўнікі з суфіксам -нік (-льнік) утвараюць значную групу, аднак на сучасным этапе развіцця мовы суфікс -нік (-льнік) практычна не ўтварае новых намiнацый паводле прафесіi. Адносна невялікая колькасць неалагізмаў сведчыць пра тое, што фармант прайграе ў канкурэнцыі з іншымі суфіксамі, асабліва iншамоўнага паходжання (напр.: -aнт, -іст), і гэта тычыцца ў першую чаргу сферы палітыкі, масавай культуры, спорту. Як вынікае з аналiзу, у беларускай мове суфікс -нік (-льнік) cпалучаецца з асновамi славянскага паходжання, а працэс дэрывацыi характарызуе значная ступень рэгулярнасці.


Ключевые слова


беларускае словаўтварэнне, аддзеяслоўныя назоўнікі, словаўтваральныя суфiксы, nomina subiecti, асабовыя назвы

Полный текст:

PDF (Język Polski)

Литература


Źródła / Sources / Источники:

Bartoszewicz, Albert, Komendacka, Irena. (1988). Słownik a tergo współczesnego języka białoruskiego. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Bułyka, Alaksandr (red.). (1999). Słounik inszamounych słou. Minsk: Biełaruskaja encykłapiedyja. [Булыка, Аляксандр (рэд.). (1999). Слоўнік іншамоўных слоў. Мінск: Беларуская энцыклапедыя].

Bułyka, Alaksandr (red.). (2005). Słounik inszamounych słou. Aktualnaja leksika. Minsk: Biełaruskaja encykłapiedyja. [Булыкa, Аляксандр (рэд.). (2005). Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка. Мінск: Беларуская энцыклапедыя].

Kaurus, Aleś (red.). (2013). Słowakład: słounik admietnaj leksiki. Minsk: Wydawiecki dom „Zwiazda”. [Каўрус, Алесь (рэд.). (2013). Словаклад: слоўнік адметнай лексікі. Мінск: Выдавецкі дом „Звязда”].

Krapiwa, Kandrat (red.). (1977–1984). Tłumaczalny słounik biełaruskaj mowy. T. 1–5. Minsk: Biełaruskaja Sawieckaja Encykłapiedyja. [Крапіва, Кандрат (рэд.). (1977–1984). Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. T. 1–5. Мінск: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя].

Ułasiewicz, Wiktoryja, Dauhulewicz, Natalla (red.). (2009). Słounik nowych słou biełaruskaj mowy. Minsk: TietraSistiems. [Уласевіч, Вікторыя, Даўгулевіч, Наталля (рэд.). (2009). Слоўнік новых слоў беларускай мовы. Мінск: ТетраСистемс].

Opracowania / Literature / Литература:

Achmatjanowa, Ziemfira. (2000). Suszczestwitielnyje „nomina agentis” w sowriemiennom russkom jazykie. Awtorefierat dis. [...] kand. fiłoł. nauk. Ufa: Baszkirskij gos. uniwiersitiet. [Ахматьянова, Земфира. (2000). Существительные „nomina agentis” в современном русском языке. Автореферат дис. [...] канд. филол. наук. Уфа: Башкирский гос. университет].

Akopian, Armienui. (1990). Siemantika otgłagolnych suszczestwitielnych. W: Albina Trawkina (red.). Problemy izuczienija słowa: siemantika, struktura, forma: sb. naucz. tr. (s. 60–68). Twier: Twier. gos. uniwiersitiet. [Акопян, Арменуи. (1990). Семантика отглагольных существительных. В: Альбина Травкина (ред.). Проблемы изучения слова: семантика, структура, форма: сб. науч. тр. (c. 60–68). Тверь: Твер. гос. университет].

Artiemienok, Giennadij. (1988). Stanowlenije słowoobrazowatielnoj mikrosistiemy imieni suszczestwitielnogo w sowriemiennom biełorusskom jazykie: po dannym leksykografii XIX–XX wiekow. Awtorefierat dis. [...] kand. fiłoł. nauk. Minsk: Akad. Nauk BSSR In-t jazykoznanija im. J. Kołasa (Na prawach rukopisi). [Артеменок, Геннадий. (1988). Становление словообразовательной микросистемы имени существительного в современном белорусском языке: по данным лексикографии XIX–XX веков. Автореферат дис. [...] канд. филол. наук. Минск: Акад. наук БССР, Ин-т языкознания им. Я. Коласа (На правах рукописи)].

Biełousowa, Ałła. (1981). Russkije imiena suszczestwitielnyje so znaczenijem lica. Woprosy jazykoznanija, 3, s. 71–84. [Белоусова, Алла. (1981). Русские имена существительные со значением лица. Вопросы языкознания, 3, c. 71–84].

Borowiec, Agnieszka. (2009). Dewerbalne „nomina agentis” we współczesnym języku białoruskim. W: Michał Kondratiuk, Bazyli Siegień (red.). Polsko-białoruskie związki językowe, literackie, historyczne i kulturowe. Materiały XVI Międzynarodowej Konferencji Naukowej. Droga ku wzajemności (s. 119–128). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Chackiewicz, Wiera. (1956). Suffiksalnoje słowoobrazowanije suszczestwitielnych (suffiksy lica) w sowriemiennom biełorusskom jazyki. Awtorefierat dis. [...] kand. fiłoł. nauk. Minsk: Biełorusskij gosudarstwiennyj uniwiersitiet. [Хацкевич, Вера. (1956). Суффиксальное словообразование существительных (суффиксы лица) в современном белорусском языке. Автореферат дис. [...] канд. филол. наук. Минск: Белорусский государственный университет].

Chomko, Jolanta. (2007). Polskie i białoruskie nazwy zawodów w ujęciu konfrontatywnym. U: Swiatłana Musijenka, Iwan Krenia (red.). Szlach da uzajemnasci. Materyjały XIV Miżnarodnaj nawukowaj kanfierencyi (s. 188–193). Hrodna: Hrodzienski dziarżauny uniwiersitet imia Janki Kupały. [Chomko, Jolanta. (2007). Polskie i białoruskie nazwy zawodów w ujęciu konfrontatywnym. У: Святланa Мусіенкa, Іван Крэня (рэд.). Шлях да ўзаемнасці. Матэрыялы XIV Міжнароднай навуковай канферэнцыі (s. 188–193). Гродна: Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы].

Goral, Agnieszka. (2011). Dublety słowotwórcze wśród osobowych nazw subiektów czynności we współczesnym języku białoruskim. Studia Białorutenistyczne, 5, s. 395–413.

Goral, Agnieszka. (2013a). Derywacja sufiksalna osobowych nazw subiektów czynności w języku białoruskim. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Goral, Agnieszka. (2013b). „Nomina subiecti" w języku polskim i białoruskim. Kwestie dyskusyjne. W: Jolanta Panasiuk, Tomasz Woźniak (red.). Język – człowiek – społeczeństwo (s. 31–49). Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Gorbaczik, Nikołaj. (1993). Nazwanija lic po riemiesłu i profiesii w biełorusskom jazykie. Awtorefierat dis. [...] kand. fiłoł. nauk. Mіnsk: AN Biełarusi, In-t jazykoznanija im. J. Kołasa (Na prawach rukopisi). [Горбачик, Николай. (1993). Названия лиц по ремеслу и професии в белорусском языке. Автореферат дис. [...] канд. филол. наук. Мінск: АН Беларуси, Ин-т языкознания им. Я. Коласа (На правах рукописи)].

Jakowlewa, Anna. (2010). Nominacyi lic po profiessionalnoj prinadleżnosti w sowriemiennom russkom jazykie (siemanticzeskije osobiennosti i puti formirowanija). Awtorefierat dis. [...] kand. fiłoł. nauk. Jarosławl: Jarosławskij gosudarstwiennyj piedagogiczeskij uniwiersitiet imieni K. D. Uszynskogo. [Яковлева, Анна. (2010). Номинации лиц по профессиональной принадлежности в современном русском языке (семантические особенности и пути формирования). Автореферат дис. [...] канд. филол. наук. Ярославль: Ярославский государственный педагогический университет имени К. Д. Ушинского].

Kaliszan, Jerzy. (2000). Synonimia słowotwórcza rzeczowników w języku polskim i rosyjskim (na materiale nazw osób, czynności i cech abstrakcyjnych). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.

Łukaszaniec Aleksandr, Nikołajewa Olha (red.). (2014). Sopostawitelnoje opisanije russkogo i biełorusskogo jazykow. Słowoobrazowanije. Minsk: Biełaruskaja nawuka. [Лукашанец Александр, Николаева Ольга (ред.). (2014). Сопоставительное описание русского и белорусского языков. Словообразование. Минск: Беларуская навука].

Łukaszaniec, Alaksandr. (2001). Słowautwarennie i hramatyka. Minsk: Prawa i ekanomika. [Лукашанец, Аляксандр. (2001). Словаўтварэнне і граматыка. Мінск: Правa i эканомікa].

Łukaszaniec, Alaksandr. (2009). Pracesy internacyjanalizacyi u biełaruskaj mowie kanca XX–paczatku XXI stst. W: Elena Koriakowcewa (red.). Przejawy internacjonalizacji w językach słowiańskich (s. 111–125). Siedlce: Wydawnictwo Аkademii Podlaskiej. [Лукашанец, Аляксандр. (2009). Працэсы інтэрнацыяналізацыі ў беларускай мове канца ХХ–пачатку ХХІ стст. W: Elena Koriakowcewa (red.). Przejawy internacjonalizacji w językach słowiańskich (s. 111–125). Siedlce: Wydawnictwo Аkademii Podlaskiej.

Łukaszaniec, Alaksandr. (2013). Prablemy suczasnaha biełaruskaha słowautwarennia. Minsk: Biełaruskaja nawuka. [Лукашанец, Аляксандр. (2013). Праблемы сучаснага беларускага словаўтварэння. Мінск: Беларуская навука].

Maczaława, Alena. (2013). Najmienni asoby u biełaruskaj i anhlijskaj mowach: siemantyka i struktura. Hrodna: HrDU. [Мачалава, Aлена. (2013). Найменні асобы ў беларускай i англійскай мовах: семантыка і структура. Гродна: ГрДУ].

Maksimow, Władimir. (1975). Suffiksalnoje słowoobrazowanije imien suszczestwitielnych w russkom jazykie. Leningrad: Izd-wo Leningr. uniwiersitieta. [Максимов, Владимир. (1975). Суффиксальное словообразование имен существительных в русском языке. Ленинград: Изд-во Ленингр. университетa].

Rusak, Walancina. (2002). Liniejnyja i nieliniejnyja marfałahicznyja zmieny asnou utwaralnych słou. Biełaruskaja linhwistyka, 52, s. 16–26. [Русак, Валянціна. (2002). Лінейныя і нелінейныя марфалагічныя змены асноў утваральных слоў. Беларуская лінгвістыка, 52, с. 16–26].

Rusak, Walancina. (2003a). Marfanałohija addziejasłounaha sufiksalnaha słowautwarennia. Biełaruskaja linhwistyka, 53, s. 13–24. [Русак, Валянціна. (2003a). Марфаналогія аддзеяслоўнага суфіксальнага словаўтварэння. Беларуская лінгвістыка, 53, с. 13–24].

Rusak, Walancina. (2003b). Marfanałohija suczasnaj biełaruskaj mowy. Minsk: Biełaruskaja nawuka. [Русак, Валянціна. (2003б). Марфаналогія сучаснай беларускай мовы. Мінск: Беларуская навукa].

Sajewicz, Michał. (2002). Derywacja sufiksalna osobowych nazw subiektów w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny. Deverbativa, deadiectiva. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Siehień, Ludmiła. (2007). Ahulnaje ispiecyficznaje u słowautwaralnych sistemach polskaj i biełaruskaj mou (na materyjale nazounikau, jakija abaznaczajuć wykanaucu dziejannia) Studia Wschodniosłowiańskie, 7, s. 357–370. [Сегень, Людміла. (2007). Агульнае і спецыфічнае ў словаўтваральных сістэмах польскай і беларускай моў (на матэрыяле назоўнікаў, якія абазначаюць выканаўцу дзеяння). Studia Wschodniosłowiańskie, 7, s. 357–370].

Smułkowa, Elżbieta. (1992). Białorusko-polskie a białorusko-rosyjskie pogranicze językowe. W: Kwiryna Handke (red.). Słowiańskie pogranicza językowe (s. 143–151). Warszawa: „Ress Publica Press”.

Waranowicz, Waleryj. (1997). Asabowyja sufiksalnyja addziejasłounyja nazouniki u suczasnaj biełaruskaj litaraturnaj mowie. Wiesnik BDU, 4, s. 167–178. [Варановіч, Валерый. (1997). Асабовыя суфіксальныя аддзеяслоўныя назоўнікі ў сучаснай беларускай літаратурнай мове. Веснік БДУ, 4, c. 167–178].

Waranowicz, Waleryj. (2005). Słowautwarennie nazounikau u biełaruskaj mowie. Hrodna: HrDU. [Варановіч, Валерый. (2005). Словаўтварэнне назоўнікаў у беларускай мове. Гродна: ГрДУ].

Waszakowa, Krystyna. (1994). Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny końca XX w. W: Stanisław Gajda, Zbigniew Adamiszyn (red.). Przemiany współczesnej polszczyzny, materiały konferencji naukowej (s. 53–60). Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich.

Witkowski, Wiesław. (1955). Sufiksy „nomina agentis” w języku rosyjskim. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 1, s. 486–520.

Władimirowa, Łarisa. (1991). Konfiksalnyje obrazowanija s finalnym -nik w istorii russkogo jazyka. Awtorefierat dis. [...] kand. fiłoł. nauk. Kazan: Kazanskij uniwiersitiet. [Владимирова, Лариса. (1991). Конфиксальные образования с финальным -ник в истории русского языка. Автореферат дис. [...] канд. филол. наук. Казань: Казанский университет].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2018.12.227-238
Date of publication: 2019-03-27 08:16:36
Date of submission: 2018-07-31 13:02:56


статистика


Видимость рефератов - 1352
загрузки (из 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 0

показатели



Ссылки

  • На текущий момент ссылки отсутствуют.


(c) 2019 Agnieszka Goral

Лицензия Creative Commons
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.