Скрыть
Показать все
Отправить эту статью по почте Тэксты Альгерда Абуховіча вачыма гісторыка літаратуры
Аннотация
У артыкуле даследуюцца даступныя сёння рукапісы і першавыданні Альгерда Абуховіча, беларускага літаратара другой паловы ХІХ стагоддзя. Нягледзячы на тое, што беларускія літаратуразнаўцы савецкага і постсавецкага перыяду зрабілі нямала ў вывучэнні спадчыны пісьменніка, варта яшчэ раз з улікам выяўленых у апошні час матэрыялаў разгледзець як гісторыю публікацый ягоных тэкстаў (звяртаючы ўвагу на дакладнасць іх узнаўлення), так і іх інтэрпрэтацыю, якая колісь была абумоўлена савецкай ідэалогіяй. Супастаўленне рукапісаў і першапублікацый А. Абуховіча з пазнейшымі выданнямі ўспамінаў, баек і вершаў (а таксама новыя матэрыялы) дазволіла зрабіць выснову не толькі пра адаптацыю тэкстаў рэдактарамі-выдаўцамі, але і пра пераклад В. Ластоўскім (?) мемуараў з польскай мовы на беларускую. Выкарыстанне метадаў гісторыка-літаратурнага і тэксталагічнага аналізу дазволіла выказаць меркаванне, што байку Starszyna, упершыню надрукаваную ў „нашаніўскі перыяд”, рэдагаваў Янка Купала, на той час адказны сакратар „Biełaruskaha wydawieckaha tawarystwa u Wilni” і ўкладальнік (?) Biełaruskaha kalendara na 1915 hod. Сумненні выклікае і традыцыйнае сцверджанне, што беларускамоўныя творы А. Абуховіч падпісваў псеўданімам „Hraf Bandinelli”: рукапісы сведчаць, што так аўтар падпiсваў польскамоўныя творы, а беларускамоўныя – уласным прозвішчам. У навуковы ўжытак уводзяцца малавядомыя фрагменты ўспамінаў, цыдулка А. Абуховіча да А. Валіцкага і інш. Прапануецца таксама новая інтэрпрэтацыя верша Duma a Karólu XII.
Ключевые слова
Полный текст:
PDF (English)Литература
List of sources
BN – The National Library of Poland, Warsaw – Rkps 2981, p. 1.
Belarusian State Archive-Museum of Literature and Art in Minsk – f. 394, inv. 1, d. 2
The Wroblewski Library of the Lithuanian Academy of Sciences in Vilnius – F 21–431, k. 1–2.
(a). (1916). U Wilni i wakolicach. Homan, 89.
Abuhovìč, Alʹgerd. (1921a). Staršyna. In: Maksìm Garèckì (ed.). Dèklâmatar (pp. 29–30). Vìlʹnâ. [Абуховіч, Альгерд. (1921а). Старшына. У: Максім Гарэцкі (рэд.). Дэкляматар. с. 29–30. Вільня].
Abuhovìč, Alʹgerd. (1921b). Staršyna. Belaruskìâ vedamascì, 7. [Абуховіч, Альгерд. (1921b). Старшына. Беларускія ведамасці, 7].
Abuchowič, Alhierd. (1921c). Staršynia. In: Leaniła Hareckaja (comp.). Rodny Kraj. (p. 42). Wilnia.
Abuhovìč, Alʹgerd. (1921d). Vaǔkalak. In: Maksìm Garèckì (ed.) Dèklâmatar. (p. 27–28). Vìlʹnâ. [Абуховіч, Альгерд. (1921d). Ваўкалак. У: Максім Гарэцкі (рэд.) Дэкляматар. с. 27–28. Вільня].
Abuhovìč, Alʹgerd. (1922a). Staršyna. In: Garèckì, Maksìm. Hrystamatyâ belaruskae lìtèratury. ХІ vek – 1905 god. (p. 216). Vìlʹnâ. [Абуховіч, Альгерд. (1922a). Старшына. У: Максім Гарэцкі, Хрыстаматыя беларускае літэратуры. ХІ век – 1905 год. (с. 216). Вільня].
Abuhovìč, Alʹgerd. (1922b). Vaǔkalak. In: Maksìm Garèckì. Hrystamatyâ belaruskae lìtèratury. ХІ vek – 1905 god. (p. 215). Vìlʹnâ. [Абуховіч, Альгерд. (1922b). Ваўкалак. У: Максім Гарэцкі. Хрыстаматыя беларускае літэратуры. ХІ век – 1905 год. (с. 215). Вільня].
Abuhovìč, Alʹgerd. (1923). Staršynâ. In: Leanìla Garèckaâ (comp.). Rodny Kraj. (p. 42). Vìlʹnâ. [Абуховіч, Альгерд. (1923). Старшыня. У: Леаніла Гарэцкая (укл.). Родны Край. (с. 42). Вільня].
Abuhovìč, Alʹgerd. (1929). Staršynâ. In: Leanìla Garèckaâ (comp.). Rodny Kraj. (pp. 45–46). Vìlʹnâ. [Абуховіч, Альгерд. (1929). Старшыня. У: Леаніла Гарэцкая (укл.). Родны Край. (с. 45–46). Вільня].
Abuchowič, Alhierd. (1931). Staršynia. In: Leaniła Hareckaja (comp.). Rodny Kraj. (p. 42). Wilnia.
Abuchowič, Alhierd. (1936). Staršynia. In: Leaniła Hareckaja (comp.). Rodny Kraj. (p. 42). Wilnia.
Abuhovìč, Alʹgerd. (1956a). Staršynâ. In: Vasìlʹ Barysenka. Belaruskìâ pìsʹmennìkì drugoj palovy HÌH stagoddzâ: Zbornìk tèkstaǔ (pp. 258–259). Mìnsk: AN BSSR. [Абуховіч, Альгерд. (1956а). Старшыня. У: Васіль Барысенка. Беларускія пісьменнікі другой паловы ХІХ стагоддзя: Зборнік тэкстаў (с. 258–259). Мінск: АН БССР].
Abuhovìč, Alʹgerd. (1956b). Vaǔkalak. In: Vasìlʹ Barysenka (ed.). Belaruskìâ pìsʹmennìkì drugoj palovy HÌH stagoddzâ: Zbornìk tèkstaǔ (p. 257). Mìnsk: AN BSSR [Абуховіч, Альгерд. (1956b). Ваўкалак. У: Васіль Барысенка (рэд.). Беларускія пісьменнікі другой паловы ХІХ стагоддзя: Зборнік тэкстаў (с. 257). Мінск: АН БССР].
Abuhovìč, Alʹgerd. (1962). Staršyna. In: Ruben Avanesaǔ (ed.). Hrèstamatyâ pa gìstoryì belaruskaj movy (p. 171). Mìnsk: AN BSSR. [Абуховіч, Альгерд. (1962). Старшына. У: Рубен Аванесаў (рэд.). Хрэстаматыя па гісторыі беларускай мовы (с. 171). Мінск: АН БССР].
Abuhovìč, Alʹgerd. (1991). Tvory. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Абуховіч, Альгерд. (1991). Творы. Мінск: Мастацкая літаратура].
Abuhovìč, Alʹgerd. (2013). Vaǔkalak. In: Kastusʹ Cvìrka (ed.). Lìtaratura Belarusì ХІХ stagoddzâ. Antalogìâ (p. 737–738). Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Абуховіч, Альгерд. (2013). Ваўкалак. У: Кастусь Цвірка (укл.). Літаратура Беларусі ХІХ стагоддзя. Анталогія (с. 737–738). Мінск: Беларуская навука].
Dyla, Âzèp. (1981). Tvory. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Дыла, Язэп. (1981). Творы. Мінск: Мастацкая літаратура].
Karčak. (1927). Zapìskì. Vìtolʹd Pruškoǔskì ì Mìhajla Mìkešyn. Kryvìč, 12. [Карчак. (1927). Запіскі. Вітольд Прушкоўскі і Міхайла Мікешын. Крывіч, 12].
Kìsâlëva, Lìâ; Sânkevìč, Nìna (comp.). (2013). Zalataâ kalekcyâ belaruskaj lìtaratury ǔ 50 tamah. vol. 5: Lìtaratura drugoj palovy ХІХ stagoddzâ. Mìnsk: Mastackaâ lиtaratura [Кісялёва, Лія; Сянкевіч, Ніна (укл). (2013). Залатая калекцыя беларускай літаратуры ў 50 тамах. T. 5: Літаратура другой паловы ХІХ стагоддзя. Мінск: Мастацкая лiтаратура].
Kruk z Mlynkoǔ. (1913). Kalatnâ. Naša Nìva, 14. [Крук з Млынкоў. (1913). Калатня. Наша Ніва, 14].
Lastoǔskì, Vaclaǔ. (1924). Padručny rasìjska-kryǔskì (belaruskì) sloǔnìk. Koǔna [Ластоўскі, Вацлаў. (1924). Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік. Коўна].
Nasovìč, Ìvan. (1983). Sloǔnìk belaruskaj movy. Mìnsk: Belaruskaâ Èncyklapedyâ. [Насовіч, Іван. (1983). Слоўнік беларускай мовы. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя].
Obuchowič, Olgierd. (1914). Staršyna. W: Biełaruski kalendar na 1915 hod (p. 36–37). Wilnia.
Pačtovaâ skrynka. (1911). Naša Nìva, 13. [Пачтовая скрынка. (1911). Наша Ніва, 13].
Pačtovaâ skrynka: Hodzânku. (1913). Naša Nìva, 15. [Пачтовая скрынка: Ходзянку. (1913). Наша Ніва, 15].
Pačtovaâ skrynka: Ì. Ho–nku. (1912). Naša Nìva, 51–52. [Пачтовая скрынка: І. Хо–нку. (1912). Наша Ніва, 51–52].
References
Abramavičûs, Vladas. (1949). Bibliografiâ po belorusskoj literature ХIX veka. Vilʹnûs. [Абрамавичюс, Владас. (1949). Библиография по белорусской литературе ХIX века. Вильнюс].
Barysenka, Vasìlʹ. (1956). Belaruskìâ pìsʹmennìkì drugoj palovy ХІХ stagoddzâ: Zbornìk tèkstaǔ. Mìnsk: AN BSSR. [Барысенка, Васіль. (1956). Беларускія пісьменнікі другой паловы ХІХ стагоддзя: Зборнік тэкстаў. Мінск: АН БССР].
Bulʹba, Alʹgerd. (1912). Naš rahunak za mìnuly god. Naša Niva, 6. [Бульба, Альгерд. (1912). Наш рахунак за мінулы год. Наша Ніва, 6].
Horodyski, Bogdan (dev.). (1955). Katalog Rękopisów Biblioteki Narodowej: Rękopisy 2667–3000 i 7001–7200: Korespondencja i drobne utwory XIX i XX wieku, Wrocław: Zakł. Nar. im. Ossolińskich.
Hułewič, Jazep. (1916). S papierou Olhierda Obuchowiča: 1709–1916. Homan, 49.
Kahanoǔskì, Genadzʹ. (1986). Radok u Bijahrafiju Aĺhierda Abuchoviča. Čyrvonaja zmiena, 6 snežnâ. [Каханоўскі, Генадзь. (1986). Радок у Біяграфію Альгерда Абуховіча. Чырвоная змена, 6 снежня].
Kalinoǔskì, Kastusʹ. (1999). Za našuû volʹnascʹ. Tvory. Dakumenty. Mìnsk: Belaruskì knìgazbor. [Каліноўскі, Кастусь. (1999). За нашую вольнасць. Творы. Дакументы. Мінск: Беларускі кнігазбор].
Karskіj, Efim. (1922). Belorussy. Vol. 3: Očerki slovesnosti beloruskago plemeni. 3: Hudožestvennaâ literatura na narodnom âzyke, Petrograd: Rossіjskaâ Akademіâ Nauk. [Карскій, Ефим. (1922). Бѣлоруссы. 3: Очерки словесности бѣлорускаго племени, 3: Художественная литература на народномъ языкѣ, Петроградъ: Россійская Академія Наук].
Kìsâlëǔ, Genadzʹ. (1992). Abuhovìč Alʹgerd. In: Adam Malʹdzìs (ed.). Belaruskìâ pìsʹmennìkì. Bìâbìblìâgrafìčny sloǔnìk u 6 tamah. Vol. 1 (p. 12–13). Mìnsk: Belaruskaâ Èncyklapedyâ. [Кісялёў, Генадзь. (1992). Абуховіч Альгерд. У: Мальдзіс, Адам (рэд.). Беларускія пісьменнікі. Біябібліяграфічны слоўнік у 6 тамах. T. 1 (c. 12–13). Мінск: Беларуская Энцыклапедыя].
Kìsâlëǔ, Genadzʹ. (2003). Ad Čačota da Bagdanovìča. Prablemy krynìcaznaǔstva ì atrybucyì belaruskaj lìtaratury ХІХ st., 2 edition, Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Кісялёў, Генадзь. (2003). Ад Чачота да Багдановіча. Праблемы крыніцазнаўства і атрыбуцыі беларускай літаратуры ХІХ ст., 2-выд., Мінск: Беларуская навука].
Kìsâlëǔ, Genadzʹ (comp.). (1977). Pačynalʹnìkì. Z gìstoryka-lìtaraturnyh matèryâlaǔ ХІХ st., Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Кісялёў, Генадзь. (укл.). (1977). Пачынальнікі. З гісторыка-літаратурных матэрыялаў ХІХ ст. Мінск: Навука і тэхніка]. Kryvìckì, Alâksandr. (1994). Paǔdnëva-zahodnì dyâlekt. In: Arnolʹd Mìhnevìč (ed.). Belaruskaâ mova. Èncyklapedyâ (p. 417). Mìnsk: Belaruskaâ Èncyklapedyâ. [Крывіцкі, Аляксандр. (1994). Паўднёва-заходні дыялект. У: Арнольд Міхневіч (рэд.). Беларуская мова. Энцыклапедыя (с. 417). Мінск: Беларуская Энцыклапедыя].
L. (1927). Ab slove „stranìca”. Uzvyšša, 5. [Л. (1927). Аб слове „страніца”. Узвышша, 5]. Last. (1926). Unìâ. Kryvìč, 1 (11). [Ласт. (1926). Унія. Крывіч, 1 (11)].
Lastoǔskì, Vaclaǔ. (1997). Vybranyâ tvory. Mìnsk: Belaruskì knìgazbor. [Ластоўскі, Вацлаў. (1997). Выбраныя творы. Мінск: Беларускі кнігазбор].
Lojka, Aleg; Ragojša, Vâčaslaǔ (comp.). (1988). Belaruskaâ lìtaratura ХІХ stagoddzâ. Hrèstamatyâ. Mìnsk: Vyšèjšaâ škola. [Лойка, Алег; Рагойша, Вячаслаў (укл.). (1988). Беларуская літаратура ХІХ стагоддзя. Хрэстаматыя. Мінск: Вышэйшая школа].
Malʹdzìs, Adam. (1969). Pìsʹmy Â. Lučyny da Z. Pšasmyckaga. In: Navum Perkìn (ed.). Sadružnascʹ lìtaratur (p. 153). Minsk: Navuka ì tèhnìka. [Мальдзіс, Адам. (1969). Пісьмы Я. Лучыны да З. Пшасмыцкага. У: Навум Перкін. Садружнасць літаратур (с. 153). Мінск: Навука і тэхніка].
Malʹdzìs, Adam. (1974). Taâmnìcy staražytnyh shovìščaǔ. Da gìstoryì belaruskae lìtaratury XVII–XIX stagoddzâǔ. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Мальдзіс, Адам. (1974). Таямніцы старажытных сховішчаў. Да гісторыі беларускае літаратуры XVII–XIX стагоддзяў. Мінск: Мастацкая літаратура].
Marhelʹ, Uladzìmìr. (1990). Krynìcy pamâcì. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Мархель, Уладзімір. (1990). Крыніцы памяці. Мінск: Мастацкая літаратура].
Marhelʹ, Uladzìmìr; Čamâryckì, Vâčaslaǔ (ed.). (2007). Gìstoryâ belaruskaj lìtaratury ХІ–ХІХ stagoddzâǔ u dvuh tamah. Vol. 2: Novaâ lìtaratura. Drugaâ palova XVIII–XIX stagoddze. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Мархель, Уладзімір, Чамярыцкі, Вячаслаў (рэд.). (2007). Гісторыя беларускай літаратуры ХІ–ХІХ стагоддзяў у двух тамах. T. 2: Новая літаратура. Другая палова XVIII–XIX стагоддзе. Мінск: Беларуская навука].
McMillin, Arnold B. (1971). A Conspectus and Bibliography of Byelorussian Literature in the Nineteenth Centur. The Journal of Byelorussian Studies, vol. II, No 3.
Rodčanka, Rygor. (1984). Alʹgerd Abuhovìč-Bandynèlì. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Родчанка, Рыгор. (1984). Альгерд Абуховіч-Бандынэлі. Мінск: Мастацкая літаратура].
Salamevìč, Ânka. (1983). Sloǔnìk belaruskìh pseǔdanìmaǔ ì kryptanìmaǔ (XVI–XX stst.). Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Саламевіч, Янка. (1983). Слоўнік беларускіх псеўданімаў і крыптанімаў (XVI–XX стст.). Мінск: Навука і тэхніка].
Swajak. (1916). Pamiaci Sprawiadliwaha. Homan, 1. Vlast. (1912). Lûdvìk Kandratovìč (Syrakomlâ). Naša Nìva, 36. [Власт. (1912). Людвік Кандратовіч (Сыракомля). Наша Ніва, 36].
Vlast. (1913). Pamažycâ! Naša Nìva, 38. [Власт. (1913). Памажыця! Наша Ніва, 38].
Zapartyka, Ganna; Ânuškevìč, Âzèp. (1997). ščè adna zagadka ХІХ stagoddzâ. Lìtaratura ì Mastactva, 39. [Запартыка, Ганна; Янушкевіч, Язэп. (1997). Яшчэ адна загадка ХІХ стагоддзя. Літаратура і Мастацтва, 39].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2019.13.149-180
Date of publication: 2019-12-30 00:00:00
Date of submission: 2018-11-12 14:38:35
статистика
показатели
Ссылки
- На текущий момент ссылки отсутствуют.
(c) 2020
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.