Скрыть
Показать все
Отправить эту статью по почте Вобраз вады ў польскай і беларускай фразеалогіі і парэміялогіі
Аннотация
У славянскіх мовах вобраз вады зарысаваны мовазнаўцамі даволі выразна. Моўная карціна вады ў польскай мове, асабліва ў дыялектах, дачакалася шматбаковага аналізу. Моўнае катэгарызацыя вады ў беларускай мове таксама была прадметам даследавання. Мэтай гэтага артыкула з’яўляецца выяўленне замацаванага ў мове вобразу вады ў святле фразеалагічнага і парэміялагічнага прафілявання (спосабу ўспрымання канкрэтнага суб’екта) на матэрыяле слоўнікавых адзінак польскай і беларускай моў у плане міжмоўнай канфрантацыі. Сабраны матэрыял дазваляе ў мадэлі моўнай карціны вады прасачыць асноўныя перспектывы яе ўспрымання і дапамагае распазнаць асноўныя профілі/ідэалагічныя варыянты са шматлікімі катэгорыямі/прыкметамі, якія іх вызначаюць. Праведзены аналіз выявіў наіўныя веды пра ваду, а таксама ўзаемадачыненні вады з іншымі паняццямі, у першую чаргу з чалавекам. У матэрыяле знайшлі адлюстраванне наступныя характарыстыкі: адказ на пытанне адкуль бярэцца вада, удакладненне колькасці вады, інфармацыя пра ваду ў гэты час і ў гэтым месцы, а таксама даступнасць да яе. Паказана жыццё ў вадзе і над вадой. Выяўлены атрыбуты вады і яе ўздзеянне на некаторыя аб’екты, прыдатнасць/непрыдатнасць/шкоднасць вады, а таксама супастаўленне вады з нечым іншым. Звернута ўвага на тое, што вада разглядаецца як каштоўнасць. Падкрэслена значэнне вады ў жыцці чалавека і жывёл і, у сувязі з гэтым, адзначана запатрабаванне на ваду. Рэканструкцыя моўнай карціны вады ў параўнальным аспекце на фразеалагічна-парэміялагічным матэрыяле польскай і беларускай моў наглядна паказала, у першую чаргу, пераважную колькасць агульных рыс, але выявіла таксама і даволі істотныя адрозненні паміж даследаванымі мовамі.
Ключевые слова
Полный текст:
PDF (English)Литература
List of sources
Adalberg, Samuel. (1889–1894). Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich. Warszawa: Druk Emila Skiwskiego.
Aksamitow, Anatol; Czurak, Maria. (2000). Słownik frazeologiczny białorusko-polski. Warszawa: Fundacja Slawistyczna. Instytut Slawistyki PAN.
Ânkoǔskì, Fedor. (1973). Belaruskìâ narodnyâ paraǔnannì. Mìnsk: Vyšèjšaâ škola. [Янкоўскі, Федор. (1973). Беларускія народныя параўнанні. Мінск: Вышэйшая школа].
Bahanʹkoǔ, Arcëm; Gajdukevìč, Ìosìf; Šuba, Pavel. (1996). Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj movy. Mìnsk: Narodnaâ asveta. [Баханькоў, Арцём; Гайдукевіч, Іосіф; Шуба, Павел. (1996). Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. Мінск: Народная асвета].
Gaǔroš, Nina; Lepešaǔ, Ìvan; Ânkoǔskì, Fedor. (1978). Frazealagìčny sloǔnìk dlâ sârèdnâj školy. Mìnsk: Narodnaâ asveta [Гаўрош, Ніна; Лепешаў, Іван; Янкоўскі, Федор. (1978). Фразеалагічны слоўнік для сярэдняй школы. Мінск: Народная асвета].
Grynblat, Moisej. (1976). Prykazkì ì prymaǔkì. Book 1–2. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Грынблат, Моисей. (1976). Прыказкі і прымаўкі. Кн. 1–2. Мінск: Навука і тэхніка].
Kiselëv, Igorʹ. (1991). Russko-belorussko frazeologičeskij slovarʹ. Minsk: Narodnaâ asveta [Киселёв, Игорь. (1991). Русско-белорусско фразеологический словарь. Минск: Народная асвета].
Kłosińska, Anna; Sobol, Elżbieta; Stankiewicz, Anna. (2005). Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Korab Brzozowski, Franciszek. (1896). Przysłowia polskie. Kraków: Czcionkami Drukarni Aleksandra Słomskiego.
Krzyżanowski, Julian (ed.). (1969–1972). Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. Vol. 1–3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Lebda, Renarda. (2005). Nowy słownik frazeologiczny. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
Lepešaǔ, Ìvan; Âkalcèvìč, Maryâ. (2011). Tlumačalʹny sloǔnìk prykazak. Grodna: GrDU. [Лепешаў, Іван; Якалцэвіч, Марыя. (2011). Тлумачальны слоўнік прыказак. Гродна: ГрДУ].
Lepešaǔ, Ìvan. (1993). Frazealagìčny slounìk belaruskaj movy u 2 tamah. Mìnsk: Vydavectva Belaruskaâ Èncyklapedyâ ìmâ Petrusâ Broǔkì. [Лепешаў, Іван. (1993). Фразеалагічны слоунік беларускай мовы у 2 тамах. Мінск: Выдавецтва Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі].
Mâcelʹskaâ, Eǔdakìâ; Kamaroǔskì, Âǔgen. (1972). Sloǔnìk belaruskaj narodnaj frazealogìì. Mìnsk: Vydavectva BDU. [Мяцельская, Еўдакія; Камароўскі, Яўген. (1972). Слоўнік беларускай народнай фразеалогіі. Мінск: Выдавецтва БДУ].
Skorupka, Stanisław. (1967). Słownik frazeologiczny języka polskiego. Vol. 1–2.Warszawa: Wiedza Powszechna.
Sudnìk, Mìhaìl; Kryǔko, Mìkalaj (eds.) (2005). Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj lìtaraturnaj movy. Mìnsk: Belaruskaâ Èncyklapedyâ ìmâ Petrusâ Broǔkì. [Суднік, Міхаіл; Крыўко, Мікалай (рэд.) (2005). Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі.
Ûrčanka, Georgìj. (2002). Narodnae mudrasloǔe. Sloǔnìk. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Юрчанка, Георгій. (2002). Народнае мудраслоўе. Слоўнік. Мінск: Беларуская навука].
Valodzìna, Taccâna; Salavej, Lìâ. (2011). Sloǔnìk belaruskìh narodnyh paraǔnannâǔ. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Валодзіна, Таццяна; Салавей, Лія. (2011). Слоўнік беларускіх народных параўнанняў. Мінск: Беларуская навука.
Varlyga, Adam. (1966). Prykazkì Lašojščyny. New York–München: Vydanʹne Fundacyì ìm. Pëtry Krèčèǔskaga. [Варлыга, Адам. (1966). Прыказкі Лашойшчыны. New York–München: Выданьне Фундацыі ім. Пётры Крэчэўскага].
References
Artemova Olʹga. (2013). Belorusskie i anglijskie frazeologizmy s komponentom vada/water. Sravnitelʹno-sopostavitelʹnyj aspekt [Артемова Ольга. (2013). Белорусские и английские фразеологизмы с компонентом вада/water. Сравнительно-сопоставительный аспект]. In: Andraš Zoltan, Oleg Fedosov, Sabolʹč Ânurik (eds.). «Voda» v slavânskoj frazeologiii paremiologii. [Андраш Золтан, Олег Федосов, Сабольч Янурик (ред.). «Вода» в славянской фразеологии и паремиологии.] A víz szláv frazeológiában és paremiológiában. Water in Slavonic phraseology and paremiology. Vol. 1 (pp. 117–122). Budapest: Tinta Könyvkiadó.
Bartmiński, Jerzy. (2000). Rzeka w językowo-kulturowym obrazie świata Polaków. In: Jerzy Kołtuniak (ed.). Rzeki. Kultura – cywilizacja – historia. Vol. 9 (pp. 41–54). Katowice: Muzeum Śląskie.
Bąba, Stanisław. (2002). Lać wodę na czyjś młyn – woda na czyjś młyn. Komentarz leksykograficzny. Studia Językoznawcze, 1: Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, pp. 11–23.
Grzegorczykowa, Renata. (1998). Profilowanie a inne pojęcia opisujące hierarchiczną strukturę znaczenia. In: Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski (eds.). Profilowanie w języku i w tekście (pp. 9–17). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Korina, Natalʹâ. (2013). Voda kak prostranstvo v slavânskoj frazeologii. In: Andraš Zoltan, Oleg Fedosov, Sabolʹč Ânurik (eds.). «Voda» v slavânskoj frazeologiii paremiologii. [Корина, Наталья. (2013). Вода как пространство в славянской фразеологии B: Андраш Золтан, Олег Федосов и Сабольч Янурик (ред.). «Вода» в славянской фразеологии и паремиологии.] A víz szláv frazeológiában és paremiológiában. Water in Slavonic phraseology and paremiology. Vol. 1 (pp. 342–349). Budapest: Tinta Könyvkiadó.
Kowalski, Piotr. (2002). Woda żywa. Opowieść o wodzie, zdrowiu, higienie i dietetyce. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum.
Levčenko, Elena; Kulʹčickij, Igorʹ. (2013). Frazeologizaciâ atributov koncepta «voda» (na materiale ukrainskogo, russkogo, belorusskogo, bolgarskogo, polʹskogo âzykov). In: Andraš Zoltan, Oleg Fedosov, Sabolʹč Ânurik (eds.). «Voda» v slavânskoj frazeologiii paremiologii. [Левченко, Елена; Кульчицкий, Игорь. (2013). Фразеологизация атрибутов концепта «вода» (на материале украинского, русского, белорусского, болгарского, польского языков)]. B: Андраш Золтан, Олег Федосов, Сабольч Янурик (ред.). «Вода» в славянской фразеологии и паремиологии.]. A víz szláv frazeológiában és paremiológiában. Water in Slavonic phraseology and paremiology. Vol. 1 (pp. 362–369). Budapest: Tinta Könyvkiadó.
Majer-Baranowska, Urszula. (1991). Świętość źródła w polskiej kulturze ludowej. Twórczość Ludowa, 2, part 1, pp. 17–20; 3/4, part 2, pp. 73–75.
Majer-Baranowska, Urszula. (1993). ‘Woda’ – profile pojęcia w polszczyźnie ludowej. In: Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski (eds.), O definicjach i definiowaniu (pp. 277–291). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Majer-Baranowska, Urszula. (1999a). Stereotyp ‘żywej wody’ w polskim folklorze. In: Jan Adamowski, Stanisława Niebrzegowska (eds.), W zwierciadle języka i kultury (pp. 416–426). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Majer-Baranowska, Urszula. (1999b). Woda źródlana. In: Jerzy Bartmiński (ed.), Słownik stereotypów i symboli ludowych. Vol. 1. Part 2 (pp. 275–278). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Majer-Baranowska, Urszula. (1999c). Woda. In: Jerzy Bartmiński (ed.). Słownik stereotypów i symboli ludowych. Vol. 1. Part 2 (pp. 153–235). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Mečkovskaâ, Nina. (2005). Dve kartiny mira: âzyk i obydennoe soznanie (informacionnaâ faktura, delimitaciâ granic i stereotipov). [Мечковская, Нина. (2005). Две картины мира: язык и обыденное сознание (информационная фактура, делимитация границ и стереотипов)]. In: Michał Sarnowski, Włodzimierz Wysoczański (eds.), Wyraz i zdanie w językach słowiańskich 5, Opis, konfrontacja, przekład (pp. 227–238). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława. (1999). „Na krawędziach Ziemi są rzeki wielkie, co zamykają świat”. O funkcjach rzeki jako granicy. Twórczość Ludowa, 1, pp. 12–15.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. 1988. Poznań–Warszawa: Wydawnictwo Pallotinum.
Sanʹko, Sârgej (ed.) (2006). Belaruskaâ mìfalogìâ. Èncyklapedyčny sloǔnìk. Mìnsk: Belarusʹ. [Санько, Сяргей. (рэд.) (2006). Беларуская міфалогія. Энцыклапедычны слоўнік. Мінск: Беларусь].
Volodina, Tatʹâna Vasilʹevna. (2013). Voda v ètnoanatomičeskih predstavleniâh i frazeologii slavân. In: Andraš Zoltan, Oleg Fedosov; Sabolʹč Ânurik (eds.), «Voda» v slavânskoj frazeologiii paremiologii. [[Володина, Татьяна Васильевна. (2013). Вода в этноанатомических представлениях и фразеологии славян]. B: Андраш Золтан, Олег Федосов, Сабольч Янурик (ред.). «Вода» в славянской фразеологии и паремиологии.] A víz szláv frazeológiában és paremiológiában. Water in Slavonic phraseology and paremiology. Vol. 1 (pp. 207–213). Budapest: Tinta Könyvkiadó.
Wysoczański, Włodzimierz. (2013). Zespalanie pojęć z wyrazem woda we frazeologii oraz w paremiologii polskiej i słowackiej. In: Andraš Zoltan, Oleg Fedosov, Sabolʹč Ânurik (eds.). «Voda» v slavânskoj frazeologiii paremiologii. [Андраш Золтан, Олег Федосов, Сабольч Янурик (ред.). «Вода» в славянской фразеологии и паремиологии.] A víz szláv frazeológiában és paremiológiában. Water in Slavonic phraseology and paremiology. Vol. 1 (pp. 219–226). Budapest: Tinta Könyvkiadó.
Zoltan, Andraš, Fedosov Oleg; Ânurik, Sabolʹč (eds.). (2013). «Voda» v slavânskoj frazeologiii paremiologii. [Золтан, Андраш, Федосов, Олег и Янурик, Сабольч (ред.). «Вода» в славянской фразеологии и паремиологии.] A víz szláv frazeológiában és paremiológiában. Water in Slavonic phraseology and paremiology. Vol. 1–2. Budapest: Tinta Könyvkiadó.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2020.14.313-336
Date of publication: 2020-12-15 09:05:36
Date of submission: 2019-08-16 15:08:47
статистика
показатели
Ссылки
- На текущий момент ссылки отсутствуют.
(c) 2020 Włodzimierz Wysoczański
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.