The Image of the Different, the Other, and the Enemy in Folk Art. An Analysis of Selected Examples

Michał Kowalik

Abstract


In the community of the former village, many things from the world around it were a great unknown. Fears born from the fear of the unknown were often transferred to supernatural forces, people with specific physical features or diseases, as well as to newcomers from outside a given community. An important issue for the researcher is how these types of concepts were presented in folk art, and in what areas. Based on the secondary literature and practical knowledge as a folk artist, an analysis (together with the study of selected examples) is offered of the issue of broadly understood otherness in Polish folk art, both in the narrow sense referring to other people and in the broad sense including demonic beings embodying certain human features or forces of nature. Although folk art largely focuses on decorative, ritual, and religious functions, we can also find representations of, for example, the devil, a witch, or Jewish neighbours, i.e. of various categories of otherness. With the development of knowledge, images based largely on stereotypes slowly disappeared, becoming at most a part of the local folklore, treated as a relic of old times or a harmless tradition. Focusing on the issues of otherness in folk art allows for a better understanding of folk culture, which in various forms persists to this day, as well as of how certain thought and social patterns are adapted and processed by folk artists.


Keywords


folk art; different; stranger; stereotype; demonology

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Banasiewicz-Ossowska Ewa. Między dwoma światami. Żydzi w polskiej kulturze ludowej, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ATUT, 2007.

Baranowski, Bohdan. W kręgu upiorów i wilkołaków, Poznań: Replika, 2019.

Bartmiński, Jerzy. „Opozycja swój obcy a problem językowego obrazu świata”. Etnolingwistyka 2007, nr 19: 40–57.

Bartmiński, Jerzy. „Słownik ludowych stereotypów językowych. Założenia ogólne”. Etnolingwistyka 1988, nr 1: 11–34.

Biblioteka teatru NN, https://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/publication/55277/edition/ 51783?language=pl (dostęp: 2.02.2023).

Danilewicz, Iwona. Żydzi w sztuce ludowej (foto, audio), 8.02.2019, https://www.niebywalesuwalki.pl/2019/02/zydzi-w-sztuce-ludowej-foto/ (dostęp: 2.02.2023).

Drozd-Piasecka, Mirosława, Wanda Paprocka. W kręgu tradycji i sztuki ludowej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985.

Etnografia Lubelszczyzny – rzeźba ludowa, https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/etnografia-lubelszczyzny-rzezba-ludowa/ (dostęp: 9.04.2022).

Fryś-Pietraszkowa, Ewa, Anna Kuczyńska-Iracka, Marian Pokropek. Sztuka ludowa w Polsce. Warszawa: Arkady, 1988.

Głażewska, Ewa. „Inny/Obcy jako uosobienie diabła”. Kultura i Historia 2017, nr 32: 96–108.

Gocół, Damian. „My i oni, czyli o ludowym widzeniu etniczności”. Literatura ludowa 66 (2022): 103–107.

Jabłońska, Anna. „Wizerunek obcego w baśniach i legendach polskich”. W: Sami swoi, wielokulturowość we współczesnej Europie, red. Romuald Jończy, 23–30. Gliwice-Opole: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2018.

Jackowski, Aleksander, Jadwiga Jarnuszkiewiczowa. Sztuka ludu polskiego. Warszawa: Arkady, 1967.

Judaika w sztuce ludowej, https://muzeum.suwalki.pl/wystawy-czasowe/judaika-w-sztuce-ludowej-2/ (dostęp: 2.02.2023).

Kawa, Janusz. „Świat muzyki żydowskiej w życiu społeczności na ziemiach polskich wybranych przykładach”. Redakcijna Kolegija, t. 2 (Teorija 2021), 107–112.

Klekot, Ewa. Kłopoty ze sztuką ludową, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2021.

Kmieć, Anna. „Obcy w kulturze tradycyjnej i współczesnej. Studium porównawcze”. Okolice, Rocznik etnologiczny 2013, t. 2: 53–62.

Kolędowanie, https://www.gov.pl/web/kultura/koledowanie (dostęp: 2.02.2023).

Kolędowanie na Lubelszczyźnie, red. Maria i Antoni Kuczyńscy. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1986.

Lasota, Piotr. Etnografia Lubelszczyzny – kolędowanie bożonarodzeniowe, https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/etnografia-lubelszczyzny-koledowanie-bozonarodzeniowe/ (dostęp: 2.02.2023).

Lucyna Kozłowska, http://stolemowa-galeria.pl/kategoria-produktu/wycinanki-artystyczne/ lucyna-kozlowska/ (dostęp: 2.02.2023).

Mróz, Lech. „Świadomościowe wyznaczniki dystansu etnicznego”. Etnografia Polska 23, z. 2 (1979): 157–168.

Namiotko, Urszula. „Obcy, Inny, Swój – o budowaniu mostów na pograniczu kultur – warsz-tat z edukacji międzykulturowej”. W: Diagnostyka i metodyka psychopedagogiczna, w warunkach wielokulturowości, red. Ewa Różycka, 196–206. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Żak, 2014.

Nowak, Antoni. Żydzi w malarstwie Karola Kostura, https://www.euroregion-tatry.eu/_pliki/20080708katalog_kostur,4494d.pdf (dostęp: 2.02.2023).

Nowicka, Ewa. „Rom jako swój i jako obcy. Zbiorowość Romów w świadomości społeczności wiejskiej”. Lud 1995, t. 78: 357–375.

Pelcowa, Halina. „Swój/Obcy w świadomości mieszkańców lubelskich wsi”. Etnolingwistyka 2007, nr 19: 76–86.

Pełka, Leonard. Polska demonologia ludowa, Wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Replika, 2020.

Pękala, Teresa. Awangarda i ariergarda, filozofia sztuki nowoczesnej, 2000. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Pokropek, Marian. Ku niepodległości. Brwinów: Poligrafus Jacek Adamiak, 2018.

Pokropek, Marian. Rok polski w sztuce ludowej. Brwinów: Poligrafus Jacek Adamiak, 2017.

Pokropek, Marian. 1050 lat Polski chrześcijańskiej. Od św. Wojciecha do św. Jana Pawła II. Brwinów: Poligrafus Jacek Adamiak, 2016.

Rozmus, Dariusz. „Kozioł ofiarny – Kozioł wypędzony”. Roczniki Administracji i Prawa 16, nr 2(2016): 103–119.

Szwed, Robert. „«Obcy» w perspektywie socjologicznej”. Roczniki nauk społecznych 28-29, z. 1 (2000-2001): 222–237.

Troyan, Serhiy, Alla Kyrydon. „«Swój – Inny – Obcy» w kontekście dialogu kultur”. Na pograniczach 2017, t. 7: 13–26.

Trzaska, Magdalena. Kolędowanie – zwyczaj starszy niż chrześcijaństwo…, Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi 2022, https://nikidw.edu.pl/2022/01/10/rozne-oblicza-koledy/ (dostęp: 2.02.2023).

Twórcy ludowi – Oddział Lubelski – Helena Kołodziej, https://zgstl.pl/tworcy_ludowi/helena-kolodziej/ (dostęp: 2.02.2023).

Twórcy ludowi – Oddział Ziemi Kieleckiej – Lucyna Kozłowska, https://zgstl.pl/tworcy_ludowi/ lucyna-kozlowska/ (dostęp: 2.02.2023).

Weksler-Waszkinel, Romuald Jakub. „Od asymilacji do dialogu, «Swój» – «Obcy» – «Inny»”, Roczniki Filozoficzne 2004, t. 52, nr 2: 43–54.

Więckiewicz, Agnieszka. Obrazy czarności. Wyobraźnia imperialna i różnica rasowa w niemieckiej kulturze XIX i XX wieku. Siedem szkiców z antropologii wrogości, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2022.

Wiedźma, https://nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/ojczysty-dodaj-do-ulubionych/ciekawostki-jezykowe/wiedzma (dostęp: 2.02.2023).

Wincław, Dawid. „Obcy czy po prostu inny? Wybrane etyczne aspekty dehumanizacji”, Kultura i Wartości 2016, nr 19: 93-94. http://dx.doi.org/10.17951/kw.2016.19.93.

Zadrożyńska, Anna. Powtarzać czas początku. O świętowaniu dorocznych świąt w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze, 1985.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2023.36.33-51
Date of publication: 2023-12-31 21:51:32
Date of submission: 2023-02-03 19:40:15


Statistics


Total abstract view - 208
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 0

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2023 Michał Kowalik

License URL: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/