Email this article 
Human – nature – sacrum- The mistery of the existence in selected examples of Polish literature of the XIX and XX century
Abstract
The article is an interpretation of the literary works by Adam Mickiewicz, Bolesław Prus, Stanisław Przybyszewski, Bronisława Ostrowska, Kazimiera Iłłakowiczówna and (contextually) Jan Kasprowicz. The proposed rereading of these texts involves the triad human – nature – sacrum, which determines the perception of a sacralized literary world. Such perspective enables to show the vague, cosmic and arcane provenances of anthropomorphic characters (human, nature, war etc.) in the selected works and allows to underline their psychological and physical metamorphoses. Comparative mythology and ecumenical criticism were used as a starting point for the analysis, which paved the way for the deeper semantic layers of the texts, resulting in new interpretations.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Baran, Zbigniew. Artystyczne i kulturowe pierwiastki poezji Kazimiery Iłłakowiczówny w procesie edukacji literackiej dzieci i młodzieży. Wałbrzych: Wydawnictwo Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości, Wałbrzych 2014.
Borek, Bartłomiej. „»Idzie miłość do mnie, gdy wiszę nagi wśród szyderczych zwierciadeł«. O tajemnicy miłości własnej w „Niedokonanym” Tadeusza Micińskiego”. W: Oblicza miłości. Studia literaturoznawcze, red. Krzysztof Bałękowski, Kamil Maciąg, 65–81. Lublin: Tygiel, 2016.
Janicka, Krystyna. Światopogląd surrealizmu. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, 1985.
Czaplejewicz, Eugeniusz. „Architektoniczne wizje Prusa (państwa, człowieka i literatury)”. W: Dziewiętnastowieczność. Z poetyk polskich i rosyjskich XIX wieku. Prace poświęcone X Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów w Sofii, t. 77, red. Eugeniusz Czaplejewicz, Wincenty Grajewski, 375‒402. Wrocław: Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, 1988.
Eliade, Mircea. Traktat o historii religii. Tłum. Jan Wierusz-Kowalski. Warszawa: Aletheia, 1966.
Falk, Maryla. Mit psychologiczny w starożytnych Indiach. Tłum. Ireneusz Kania, Kraków: Universitas, 2011.
Forstner, Dorothea. Świat symboliki chrześcijańskiej. Tłum. i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński. Warszawa: PAX, 1990.
Frontczak, Jarosław. „Poszukiwanie paradygmatu”. Sztuka i Filozofia, 1996, nr 11: 52‒65.
Gutowski, Wojciech. „Burzyciel świątyń i budowniczy nadgwiezdnych miast. O symbolice architektonicznej w twórczości Tadeusza Micińskiego.” 113‒147. W: tenże, Pasje wyobraźni. Szkice o literaturze romantyzmu i Młodej Polski. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1991.
Gutowski, Wojciech. Nagie dusze i maski. O młodopolskich mitach miłości. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1992.
Gutowski, Wojciech. „Pokusy nicości i tajemnic Pełni. Młodopolskie obrazy eschatologii”. W: tenże, Z próżni nieba ku religii życia. Motywy chrześcijańskie w literaturze Młodej Polski, 316–369. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001.
Gutowski, Wojciech. Mit – Eros – Sacrum. Sytuacje młodopolskie. Kraków: Homini, 1999.
Herman, Marek. Metaforyka astralna w poezji rzymskiej. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2007.
Iłłakowiczówna, Kazimiera. Wiersze zebrane, t. 1, Warszawa: PIW, 1971.
Kępiński, Antoni. Melancholia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001.
Kępiński, Zdzisław. Mickiewicz hermetyczny. Warszawa: PWN, 1980.
Kolankiewicz, Leszek. „Carl Gustaw Jung – wędrowiec Wschodu”. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód, red. Leszek Kolankiewicz, 5–29. Warszawa: Pusty Obłok, 1989.
Kopaliński, Władysław. Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990.
Krassowski, Maciej. „O poezji Bronisławy Ostrowskiej”. W: Bronisława Ostrowska, Poezje wybrane, 5–20. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1976.
Lichański, Stefan. „Spójnia ślubnego pierścienia”. W: tenże, Cienie i profile. Studia i szkice literackie, 367–399. Warszawa: PIW, 1967.
Łagosz, Marek. Realność czasu. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2007.
Matuszek, Gabriela. „Demony Przybyszewskiego, czyli o szatanie wczesnej nowoczesności”. Stan Rzeczy 2011, nr 1: 117–130.
Matuszek, Gabriela. „Melancholik, mistyk, narcystyczny kochanek, samotny »homo dolorosus«”. W: Stanisław Przybyszewski, Poematy prozą, 5–37. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
Matuszek, Gabriela. Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny. Eseje i proza – próba monografii. Kraków: Universitas, 2008.
Mickiewicz, Adam. „Dziady, cz. III”. W: tenże, Utwory dramatyczne, T. 3, oprac. Stanisław Pigoń, 123–256. Warszawa: Czytelnik, 1983.
Mielhorski, Robert. „Światło anamnezy. O utworze Zbigniewa Herberta »Pan Cogito myśli o powrocie do rodzinnego miasta«”. Filo – Sofija 2014, nr 27: 159‒184.
Mochnacki, Maurycy. O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1923.
Olkusz, Wiesław. „Orientalizm w poezji doby pozytywizmu”. Pamiętnik Literacki 1991, nr 2: 17‒59.
Opacki, Ireneusz. „Gra symetrii. (»Z legend dawnego Egiptu« Bolesława Prusa)”. W: Nowela, opowiadanie, gawęda. Interpretacje małych form narracyjnych, red. Kazimierz Bartoszyński, Maria Jasińska-Wojtkowska, Stefan Sawicki, 131–155. Warszawa: PWN, 1979.
Ostrowska, Bronisława. Antologia. Warszawa: Hachette, 2012.
Otto, Rudolf. Świętość: elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych. Wrocław: Thesaurus Press, 1993.
Platon. Timajos, Kritias albo Atlantyk. Tłum. Paweł Siwek. Warszawa: PWN, 1986.
Podraza-Kwiatkowska, Maria. Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski: teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1975.
Prus, Bolesław. „Z legend dawnego Egiptu”. W: tenże, Pisma, t. 9, red. Ignacy Chrzanowski, Zygmunt Szweykowski, 241–248. Warszawa: Wydawnictwo Gebethnera i Wolffa, 1935.
Przybysławski, Artur. Coincidentia oppositorum. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2004.
Przybyszewski, Stanisław. Androgyne. Kraków: Drukarnia Wydawnicza im. W.L. Anczyca, 1900.
Przybyszewski, Stanisław. Tyrteusz (z cyklu „Wojna”). Wiedeń: Wydawnictwo Naczelnego Komitetu Narodowego, 1915.
Przybyszewski, Stanisław. Z cyklu wigilii. W: tenże, Poematy prozą, 169–206. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
Sawicka, Jolanta. „Symbolika lunarna w średniowiecznej poezji liturgicznej”. Pamiętnik Literacki 2002, nr 3: 5‒35.
Schaeffler, Robert. „Przypomnienie/anamneza”. Tłum. Paweł Pachciarek. W: Leksykon religii, red. Franz König, Hans Waldenfels, 369–370. Warszawa: Verbinum, 1997.
Senczkowska, Aldona. „»Lunarna osobowość« Juliusza Słowackiego. Zarys problemu”. Litteraria 2012, nr 39: 59‒74.
Sikora, Tomasz. EUOI. Studia z symbolizmu i metaforyzacji katoptrycznej. Kraków: Nomos, 2004.
Skała, Agata. „W poszukiwaniu prawdy o człowieku. »Diokles« Henryka Sienkiewicza”. Estetyka i Krytyka 2009‒2010, nr 17/18: 237‒247.
Tomasik, Tomasz. „Spotkanie z Wielką Matką: sztuka paleolityczna w twórczości Wisławy Szymborskiej i Zbigniewa Herberta.” Pamiętnik Literacki 2012, nr 103/1: 129‒145.
Tuczyński, Jan. Motywy indyjskie w literaturze polskiej. Warszawa: PWN, 1981.
Wypustek, Andrzej. „Motyw powrotu duszy do eteru w greckich epigramach nagrobnych”. Acta Universitatis Wratislaviensis 2010, nr 30: 145‒156.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2019.27.77-100
Date of publication: 2019-07-30 20:19:17
Date of submission: 2018-07-25 19:36:09
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2019 Bartłomiej Borek
License URL: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl